Na placu przy ulicy Kawiej pomiędzy numerami 4 a 22 znajdują się 2 mogiły Żydów z częstochowskiego getta, rozstrzelanych przez Niemców 22 września 1942 roku. Tego dokładnie dnia hitlerowscy zbrodniarze rozpoczęli likwidację getta, którego północna granica znajdowała się po drugiej stronie ulicy. Likwidacja polegała na wywózce do obozu koncentracyjnego w Treblince oraz rozstrzeliwaniu opornych.
W getcie oprócz częstochowskich Żydów więzieni byli (bo trudno ich egzystencję w takich trudnych warunkach nazwać „mieszkaniem”) ich rodacy przesiedleni z okolicznych miasteczek jak Kłobuck czy Krzepice. Na obecną chwilę ponad wszelką wątpliwość znana jest tożsamość jednej z ofiar. Była nią Liba Gelbart z domu Berkowicz, przesiedlona z rodziną przez Niemców z Kłobucka. Urodzona w 1898 roku była żoną rówieśnika Mordechaja Gelbarta, rzeźnika. Przed śmiercią mieszkali przy ulicy Warszawskiej nr 50. Jej imienny nagrobek znajduje się w opisywanym miejscu, staraniem ocalałych dzieci, które są na nim podpisane z imienia i nazwiska. Widząc poprzedniego dnia niespotykaną wcześniej koncentrację sił niemieckich, przeczuwając coś bardzo złego, kazała swoim dzieciom uciec z getta, co jak dziś wiemy, pozwoliło im ujść z życiem (sama zdecydowała się zostać). Męża najpewniej już z nimi nie było – wojenne okoliczności wcześniej odseparowały ich na zawsze. Dzieci wojnę przeżyły dzięki pomocy Polaków, po wojnie wyemigrowały do USA, ich ojciec natomiast w bliżej nieznanych autorowi okolicznościach trafił do obozu Auschwitz, gdzie w 1943 roku został zamordowany w komorze gazowej, jak zapisano w archiwum instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, który dokumentuje losy Żydów prześladowanych w czasach hitlerowskich (wg zeznań jego siostrzeńca lub bratanka).
Obydwa miejsca są ogrodzone i zadbane, rośnie na nich trawa oraz tuje, widać wyraźnie że od czasu do czasu ktoś dba o pamięć pomordowanych, odwiedza te miejsca, składa kwiaty oraz pali znicze.
Maciej Świerzy
