Historia

11 lipca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa na Wołyniu, dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej. 11 i 12 lipca 1943 r. UPA dokonała skoordynowanego ataku na polskich mieszkańców 150 miejscowości na Wołyniu. Był to kulminacyjny moment trwających od 1939 ataków nacjonalistów ukraińskich na ludność polską zamieszkującą Kresy Wschodnie II RP.

    W roku 2024 przypada 230. rocznica insurekcji kościuszkowskiej, powstania narodowego wymierzonego przeciwko dwóm zaborcom: Rosji oraz Prusom. Wiosną 1794 roku Rzeczpospolita Obojga Narodów formalnie istniała jedynie na mapie, jej ludność znajdowała się w fatalnym położeniu (załamanie gospodarcze i finansowe państwa). Nieobjęta jeszcze wcześniejszymi dwoma rozbiorami część państwa znalazła się pod okupacją rosyjskich wojsk, faktyczną władzę w Polsce sprawował rosyjski poseł. Najeźdźcy dokonywali grabieży, wprowadzili represje polityczne, w tym cenzurę, w działaniach wydatnie pomogli im zdrajcy spod szyldu konfederacji targowickiej. Insurekcja była ostatnią próbą zbrojnego ratunku Rzeczpospolitej.

„Gwarantem istnienia narodu jest pamięć o jego przeszłości i jego bohaterach”

Władysław Sebyła

ROBERT SIKORSKI

Czerwiec 1933 roku był w Częstochowie miesiącem uroczystości religijnych i społecznych, im właśnie postaramy się poświęcić najwięcej uwagi, chociaż nie tylko.    

Dominik Jerzy Zbierski (1890-1940), uczeń „Sienkiewicza”, późniejszy dyrektor „Traugutta”, należał do Polskich Drużyn Strzeleckich, służył w Legionach Polskich, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W niepodległej Polsce radny Miasta Częstochowy i senator RP. Po wybuchu II wojny światowej zaangażowany w ruch oporu, ujęty przez Niemców i przez nich zamordowany.

88,3 km – taka odległość dzieli Częstochowę od Góry Św. Anny. Nie łamiąc ograniczeń prędkości, można dostać się tam samochodem w czasie krótszym niż półtorej godziny. Warto odwiedzić sanktuarium, gdzie w sposób szczególny czczona jest Św. Anna – matka Maryi, a zarazem babcia Jezusa. We wspomnianym masywie znajduje się też niemało innych interesujących obiektów, jak położona na zboczach wzgórza kalwaria, dawny kamieniołom, Muzeum Czynu Powstańczego poświęcone powstaniom śląskim z wystawą przyrodniczą, amfiteatr i pomnik Powstańców Śląskich. Świetna propozycja na weekend.

Zanim omówione będą wydarzenia tego miesiąca należy wrócić do ostatnich dni kwietnia. Przed Sądem Okręgowym w Krakowie 29 kwietnia 1933 roku zapadł trzeci wyrok w sprawie Rity Gorgonowej.

    Decyzją polskiego króla Kazimierza III Wielkiego przed 1356 rokiem rozpoczęto budowę zamku nad Liswartą na terenie obecnych Krzepic. Było to miejsce wybrane ze względu na walory strategiczne – trudnodostępny teren (piaszczysta kępa otoczona mokradłami) w pobliżu ówczesnej granicy królestwa, przy trakcie handlowym. Początkowo teren ten otoczono murem obronnym, następnie w jego obrębie na fundamencie z głazów narzutowych wzniesiono ceglany budynek nazywany kamienicą. W kolejnym etapie budowy powstała wieża główna zamku, a następnie wieża bramna. W XVI wieku obiekt w stopniu znaczącym został przebudowany: powiększono kamienicę, jednocześnie łącząc ją z wieżą bramną. W międzyczasie zrealizowano też ufortyfikowane przedzamcze. Inicjatorem przebudowy był Mikołaj Szydłowiecki, podskarbi wielki koronny oraz starosta krzepicki zarazem.

Po śmierci króla Stefana Batorego w grudniu 1586 r. polska szlachta stanęła przed koniecznością kolejnego wyboru władcy. 19 sierpnia 1587 r. dzięki zabiegom Anny Jagiellonki i hetmana Jana Zamoyskiego władcą Rzeczypospolitej wybrano jej siostrzeńca Zygmunta, syna króla szwedzkiego Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Elekcji dokonano na podwarszawskiej wówczas Woli. Najpoważniejszym kontrkandydatem był arcyksiążę Maksymilian III Habsburg, popierany przez grupę szlachty z rodziną Zborowskich na czele, skonfliktowanych zresztą z Zamoyskim. Trzy dni po elekcji pozostali na miejscu bracia Andrzej, Krzysztof i Jan Zborowscy oraz ich poplecznicy ogłosili, że wybrali na króla Maksymiliana. Austriacki pretendent wkroczył do Polski, kierując się na Kraków. Zamoyski uprzedził go, obsadzając stolicę wiernym sobie i nowemu królowi wojskiem, zanim jeszcze król Zygmunt III Waza zdążył przybyć ze Szwecji.

Długim życiem służył Polsce na różne sposoby w zależności od okoliczności. Jako młodzieniec działał w ruchu skautowym, angażował się w walce o Polskę zarówno w szeregach regularnych formacji zbrojnych, jak również w podziemiu niepodległościowym. W czasach pokoju pracował i działał na polu społeczno-politycznym w ruchu ludowym. Zmuszony do powojennej emigracji poświęcał czas na zaangażowanie w środowisko polonijne w USA, działał w organizacji zrzeszającej przedstawicieli „narodów ujarzmionych przez Związek Radziecki”, współpracował z Radiem Wolna Europa oraz polskimi wydawnictwami emigracyjnymi, publikował artykuły i pisał książki. Jego poświęcenie zostało docenione przyznanymi odznaczeniami. W sprzyjających okolicznościach znajdował czas dla rodziny, a także na aktywność sportową czy podróże.

Kwietniowa wiosna 1933 nie była czasem do jakiego się przyzwyczajono i jakiego oczekiwano.

Wspomniana w tytule historia złotopotockiej kwatery wojennej z 1939 roku nierozerwalnie wiąże się z losem bohaterskich żołnierzy 7. Dywizji Piechoty, którzy z bezprzykładnym poświęceniem i determinacją usiłowali wykonać – niewykonalny w ówczesnym położeniu geopolitycznym – rozkaz obrony ojczyzny.

Ważnym tradycyjnie świętem były Imieniny Marszałka Piłsudskiego, obchodzone jak zawsze bardzo uroczyście. Już dwa dni wcześniej, 17 marca 1933 roku o godzinie 19.00 w Sali Rady Miejskiej odbył się wieczór odczytowy, w całości poświęcony czcigodnemu solenizantowi. „Słowo o Marszałku” wygłosił prezes koła Peowiaków, komisarz miasta Częstochowy Józef Mazur, zaś Ryszard Juliusz Schmidt wygłosił referat „Jak Marszałek Piłsudski zdobył serca żołnierzy”.