Franciszek Dionizy Wilkoszewski
(1875–1941)
Przeszłość zachowana w pamięci
staje się częścią teraźniejszości
W dzielnicy Północ w Częstochowie, wśród wysokich i okazałych brzóz, położona jest zaciszna ulica imienia Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego, człowieka, którego życie zrosło się z Częstochową. Jego działalność i dokonania zostały docenione z szerszej perspektywy, jako ważkie dla społeczeństwa. Zawsze wielkość miasta tworzą osoby żyjące, ale świadectwem kultury jest pamięć o tych, co odeszli. Każda myśl o czyjejś niezwykłej biografii, o istotnych wydarzeniach, to schwytane i utrwalone dzieje.
Franciszek Wilkoszewski szedł przez życie tak, jakby miał ciągle coś nowego, ciekawego do zrobienia. Cechowała go odwaga i wewnętrzna siła. Dał się poznać jako wielki patriota i społecznik. Przez ponad czterdzieści lat sumiennie i niestrudzenie pracował na rzecz Częstochowy i jej mieszkańców.
Był założycielem, wydawcą, redaktorem naczelnym jednego z najważniejszych lokalnych dzienników – „Gońca Częstochowskiego”. Franciszek Dionizy był także dziennikarzem. Na łamach pisma zamieszczał swoje artykuły i cotygodniowe felietony: „Przez niebieskie okulary” (pod pseud. Igrek), „Z tygodnia na tydzień” (pod nazwiskiem T. Haski).
Na świat przyszedł 23 marca 1875 r. w Lubstowie, w ówczesnym powiecie Koło. Jego rodzicami byli Stanisław i Zofia Wilkoszewscy. Po ukończeniu gimnazjum, swoją wiedzę i doświadczenie zdobywał w „Gazecie Kaliskiej” pod opieką Józefa Radwana oraz w drukarni nakładcy i księgarza, Karola Wilhelma Hindemitha. Kształcił się także w oficynie Witolda Babickiego.
W 1899 r. Franciszek poślubił w Kaliszu Annę Hryniewiecką. Niebawem małżonkowie zamieszkali w Częstochowie. Tu na świat przyszły ich dzieci – synowie: Józef i Jan (zginęli w czasie II wojny światowej) oraz córki: Maria i Halina.
Jako człowiek czynu, odkupił od Marii Lipskiej, właścicielki księgarni dwie maszyny pedałowe i uruchomił drukarnię mieszczącą się przy Alei Najświętszej Maryi Panny 38. Pierwszymi wydawnictwami oficyny były afisze, modlitewniki, akcydensy, przewodniki po Jasnej Górze.
W 1905 r. Wilkoszewski założył i drukował „Wiadomości Częstochowskie”. „(…) Ich kontynuację w 1906 r. stanowił „Dziennik Częstochowski”, a w latach 1907–1939 „Goniec Częstochowski”, który przez pewien czas funkcjonował także pod nazwą „Gazeta Częstochowska”. „Goniec” ukazywał się przez trzydzieści trzy lata. Ostatni numer wyszedł drukiem 2 września 1939 r., informując o wybuchu wojny. Pismo odgrywało ważną rolę w życiu społecznym i kulturalnym miasta. Gazeta podawała wiadomości ze świata nauki, literatury, sztuki, rzemiosła. Wiele miejsca poświęcała sprawom Kościoła. Warto nadmienić, że na łamach dziennika zostały również odnotowane wydarzenia historyczne, fakty z codziennego życia mieszkańców miasta. Materiały przygotowywali pełni pasji i zapału dziennikarze, m.in.: Władysław Rowiński, Mieczysław Góranowski, Franciszek Galiński, Kazimierz Jędrzejczyk, Ludwik Wawrzynowicz. „Goniec Częstochowski” był prenumerowany przez Bibliotekę Watykańską.
W 1923 r. oficyna została przeniesiona do dużego, wygodnego budynku (Al. NMP 52), wyposażonego w nowoczesne maszyny i urządzenia elektryczne, co zaowocowało nowymi przedsięwzięciami drukarskimi. Redaktor Wilkoszewski oprócz „Gońca” wydawał także „Niedzielę”, „Czasopismo Literackie”, „Drugi Tor” oraz pisma dla młodzieży szkolnej: „Sztubak”, „Wspólnymi Siłami”, „Świat Szkolny”. Ponadto spod prasy wychodziły książki naukowe oraz beletrystyka.
Z dużym powodzeniem Franciszek Wilkoszewski łączył pracę zawodową z pracą społeczną. Był prezesem Stowarzyszenia Kupców Polskich, prezesem Akcji Katolickiej, jednym z założycieli Szkoły Handlowej w Częstochowie, uczestniczył w przygotowaniu Wystawy Przemysłowo-Rolniczej (1909).
24 listopada ubiegłego roku minęło osiemdziesiąt lat od śmierci Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego, który za swoją postawę i działalność patriotyczną został zamordowany w obozie koncentracyjnym Buchenwald koło Weimaru.
Barbara Szymańska
Źródła:
- Bajor, Z. Żmigrodzki – Tygodnik katolicki „Niedziela” 1926–1939. Częstochowa 2002, s. 64–65
- Iwańczak – Kim był Igrek?. „Niedziela” 2013, nr 14, s. 34–35