Na niewielkim cmentarzu w Poczesnej, nieopodal Częstochowy, spoczywa dowódca oddziału ZWZ-AK, pedagog, nauczyciel akademicki, działacz społeczny, Stanisław Bączyński pseudonim „Bas”.
Nie wolno iść przez historię
z zamkniętymi oczami.
Trzeba ją widzieć we wszystkich
objawach, pamiętając, że i my,
do niej należymy (…).
Na niewielkim cmentarzu w Poczesnej, nieopodal Częstochowy, spoczywa dowódca oddziału ZWZ-AK, pedagog, nauczyciel akademicki, działacz społeczny, Stanisław Bączyński pseudonim „Bas”. Stojąc przy grobie porucznika i czytając inskrypcję nagrobną, myśli wielu z nas biegną ku wojennym losom polskiego narodu i meandrom zbiorowej pamięci. Napis ten jest świadectwem dróg i kolei życia. Dlatego o historii, wydarzeniach historycznych i życiorysach należy wspominać, aby pozostały sprawą wiecznie ważnych wartości czasów minionych. Stanisław Bączyński był człowiekiem o ciekawej biografii.
Urodził się sto pięć lat temu, 3 maja 1918 roku w Korwinowie w gminie Poczesna. Jego rodzicami byli Józef Bączyński i Agnieszka z Jakubowskich. Z domu wyniósł wychowanie patriotyczne i szacunek dla nauki i pracy. Do szkół podstawowych uczęszczał w Nowej Wsi i Częstochowie. Zanim zaczęła się druga wojna światowa, zdążył ukończyć Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie, w klasie o profilu matematyczno-przyrodniczym. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości, zdał egzamin wstępny na Politechnikę Warszawską. Zafascynowany wojskowością jednocześnie kształcił się w Szkole Podchorążych Artylerii w Zambrowie, a następnie otrzymał przydział do 7. Pułku Artylerii Lekkiej w Częstochowie. Wraz z pułkiem walczył w kampanii wrześniowej.
Pod koniec 1939 roku został zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej. Rolę, jaką przyszło wypełniać jego pokoleniu i jemu osobiście, traktował niezwykle odpowiedzialnie.
Z dużą gorliwością przystąpił do tworzenia pododdziału III Obwodu Częstochowskiego ZWZ – AK, którego terenem działania były miejscowości: Kamienica Polska, Poczesna, Brzeziny. W 1943 roku otrzymał awans na porucznika i przyjął pseudonim „Bas”. Dał się wówczas poznać jako zdolny wykładowca w Szkole Podchorążych Armii Krajowej. Organizował także wiele akcji rozbrojeniowych, odwetowych i propagandowych. Dowodził zbrojnymi starciami z Niemcami w Złotym Potoku i Górach Gorzkowskich.
Po upadku Powstania Warszawskiego i po rozformowaniu II batalionu 27 pp AK, Bączyński wraz z grupą żołnierzy wszedł w skład oddziału kapitana Mieczysława Dąbrowskiego ps. „Cichy”. Oddział ten dokonał wielu udanych akcji, w tym przejęcia brytyjskiej misji wojskowej pod kryptonimem „Freston”.
Po wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich, „Bas” został aresztowany i osadzony w siedzibie NKWD w Złotym Potoku. Po szczęśliwie udanej ucieczce spotkał się z rodziną. Wolnością jednak nie cieszył się zbyt długo. Już kilka tygodni później znalazł się za murami więzienia na Zawodziu w Częstochowie. Po uwolnieniu Bączyński na pewien czas przeniósł się w okolice Wałbrzycha. W rodzinne strony powrócił w 1946 roku.
Mimo wojennych doświadczeń i bolesnych przeżyć, pan Stanisław swój świat tworzył na nowo. Pozostał człowiekiem otwartym, pomocnym, pełnym ambicji i chęci dalszego kształcenia się. Jego pierwszym powojennym miejscem pracy była Ubezpieczalnia Społeczna w Częstochowie, gdzie pracował m.in. w charakterze referenta orzecznictwa wypadkowego. Nie mogąc podjąć przerwanej nauki na Politechnice Warszawskiej, rozpoczął studia w Wyższej Szkole Administracyjno-Handlowej w naszym mieście, a następnie dalszą edukację kontynuował w Wyższej Szkole Ekonomicznej, w której uzyskał tytuł magistra ekonomii.
W 1957 roku, na wiele lat związał się z Politechniką Częstochowską. Był cenionym dydaktykiem. Cieszył się dużym autorytetem pedagogicznym wśród społeczności uczelnianej. Prowadził ćwiczenia, wykłady oraz eksperymenty dydaktyczne. Współuczestniczył w organizowaniu kursów przygotowawczych dla przyszłych inżynierów.
Stanisław Bączyński aktywnie działał w Polskim Towarzystwie Matematycznym,
NSZZ „Solidarność”, Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej (był pierwszym przewodniczącym po 1989 r.). Będąc już na emeryturze. prowadził harcerski oddział Szarych Szeregów w Częstochowie. Przez całe życie wyrażał pragnienie bycia wśród ludzi, zwłaszcza młodych, kontaktu z otaczającą go rzeczywistością i światem.
Za walkę o niepodległość i działalność partyzancką został odznaczony: Krzyżem Walecznych, Krzyżem Armii Krajowej, Srebrnym Krzyżem z Rozetą i Mieczami za zasługi dla ZHP, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności.
Stanisław Bączyński zmarł 2 stycznia 1996 roku w wieku 78 lat.
Barbara Szymańska
Źródła:
Aleksander Gąsiorski. Politechnika Częstochowska 1949–1999. Częstochowa 1999.
Ewa i Mirosław Zwolińscy. Słownik biograficzny regionu częstochowskiego. T.1. Częstochowa 2002.
Fot. 1 Por. Stanisław Bączyński ,,Bas” w środku. Okres okupacji. Zdjęcie znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Regionalnego w Kamienicy Polskiej (źródło: Arch. ZBoWiD – od 31 marca 1990 roku – Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych).
Fot. 2 W 1988 roku na ścianie kościoła pw. Świętego Jana Chrzciciela w Złotym Potoku została umieszczona tablica upamiętniająca walki oddziałów Armii Krajowej, w tym oddziału Stanisława Bączyńskiego „Basa”. Fot. BS