28 marca br. w częstochowskim Ratuszu odbyła się konferencja prasowa dotycząca czasowej wystawy eksponatów związanych z przedwojennymi polskimi uzdrowiskami ziem wschodnich, obecnie znajdujących się poza granicami naszego kraju. Wystawę, której wernisaż odbędzie się 1 kwietnia br. o godz. 15.00 w pawilonie wystawowym Muzeum Częstochowskiego w Parku Staszica, zapowiedziała dyrektor Muzeum Katarzyna Ozimek, natomiast genezę wystawy oraz eksponatów przybliżyli Kuratorzy ekspozycji: dr Marcin Gapski – Zastępca Dyrektora Muzeum Narodowego w Lublinie ds. Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej i Tomasz Kuba Kozłowski – Koordynator Programu Warszawska Inicjatywa Kresowa w Domu Spotkań z Historią w Warszawie. Wystawa możliwa była dzięki współpracy wszystkich 3 wymienionych instytucji.
Wystawę poświęcono 6 uzdrowiskom wschodnich ziem dawnej Rzeczypospolitej: Szkło, Lubień, Niemirów, Morszyn, Truskawiec i Druskieniki. Wszystkie te miejsca stanowiły wówczas słynne źródła wód naturalnych. Przedstawia dzieje oraz funkcjonowanie tych uzdrowisk do 1939 r. Ostatnie z wymienionych obecnie znajduje się na Litwie, pozostałe na Ukrainie. Pamiętać należy że samych uzdrowisk na rzeczonych ziemiach było więcej, bo i Zaleszczyki i inne kurorty…
Dotąd prezentowana była w Przemyślu i Lublinie, gdzie spotkała się z ogromnym zainteresowaniem, odniosła swoisty sukces. Ekspozycja ma charakter autorsko-kolekcjonerski i prezentuje archiwalia, ikonografię oraz muzealia z licznych zbiorów Tomasza Kuby Kozłowskiego (pomysłodawcy i autora scenariusza). Zaaranżowany zostanie m.in. fragment dworca kolejowego, gabinet zabiegowy oraz charakterystyczne miejsca nawiązujące do najpopularniejszych uzdrowisk
Na wystawie zostaną pokazane również eksponaty ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie, Muzeum Ziem Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, Muzeum Częstochowskiego, Muzeum Stomatologii Piotr Kuźnik oraz materiały udostępnione przez Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej. Materiały udostępnił też Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika”. Narracja wystawy rozpoczyna się od początków polskiej balneologii w XVI i XVII w. oraz porusza m.in. tematykę lekarsko-zabiegową, wątek związany z modernizmem w kontekście architektury uzdrowiskowej czy też wątek rozrywki (muzyka, sport, kluby towarzyskie).
Dr Gapski przedstawił „dalsze plany” ekspozycji. Po Częstochowie wystawa pojedzie „dalej w kraj”, tournée zakończy natomiast po wybudowaniu nowego gmachu muzealnego w Lublinie, gdzie znajdzie swoją stałą przystań. Na dniach oczekiwane jest wydanie pozwolenia na tę budowę. Z przyczyn technicznych w Częstochowie nie będzie dostępny katalog wystawy, zostanie wydany dopiero w drugiej połowie. bieżącego roku, będzie można go w naszym mieście nabyć.
Kto przyjeżdżał do leczniczych wód i czy na pewno tylko w celach kuracyjnych? Jaka muzyka dominowała podczas licznych potańcówek? Opowieść przedstawiona na wystawie przeniesie nas w okres od XVI wieku do lat 20. i 30. XX wieku i przedstawi przedwojenną historię uzdrowisk. O tym wszystkim dowiedzą się zwiedzający.
- K. Kozłowski podzielił się refleksją, że obecnie więcej wiemy o poniemieckich uzdrowiskach Śląska i Pomorza, a mniej o naszych, dawnych, kresowych. Uznał je za wspaniałe dziedzictwo zarówno Pierwszej jak i Drugiej Rzeczpospolitej, które warto pielęgnować. Poinformował że 90% współczesnych uzdrowisk w Europie powstało w XIX w. W kontekście polskiej tradycji odniósł się do osoby pierwszego polskiego nadwornego lekarza królewskiego Wojciecha Oczki, lekarza króla Stefana Batorego.
Podczas trwania wystawy Muzeum przygotuje także wydarzenia towarzyszące, ich szczegółowy program jest następujący:
4 kwietnia 2023 w Ratuszu o godzinie 17.00 odbędzie się promocja książek autorstwa Jana Skłodowskiego pt. „Druskieniki. Kurort przedwojennej Polski” oraz „Zaleszczyki. Riwiera Przedwojennej Polski”.
21 kwietnia br. o 16.00 w Pawilonie Wystawowym oprowadzanie kuratorskie przez T. K. Kozłowskiego. Tego samego dnia w Ratuszu o 18.00 wygłosi on wykład pt. „Do wód! XIX-wieczny boom uzdrowiskowy w Europie i na Kresach”.
10 maja 2023 w Pawilonie Wystawowym o 17.00 książkę „Cmentarz Obrońców Lwowa. Powstanie, zniszczenie, odbudowa” zaprezentuje autor Ryszard Stefaniak.
13 maja w Ratuszu o 17.00 (w ramach Nocy Muzeów) kolejny wykład T. K. Kozłowskiego na temat „Z Piłsudskim nad Niemnem, czyli o miłości w Druskienikach”. Józef Piłsudski, regularny kuracjusz tej miejscowości, tak w 1924 r. zachwalał uzdrowisko: „Doktorzy zalecają, bym jechał leczyć się za granicę, a ja pragnę na lato wyjechać do Druskienik. Doktorzy mają swoją politykę, a ja swoją. Gdyby oni znali kresy, tamtejsze drzewa, powietrze i lud tamtejszy, nasze potrawy i przyzwyczajenia, na pewno zmieniliby swoją politykę […]”. O godz. 19.00 i 20.00 w Pawilonie wystawowym odbędą się oprowadzania kuratorskie.
Nadal pod tą samą datą, o 21.30 ten sam prelegent wygłosi kolejny wykład, tym razem bardziej dla uszu (i oczu) dorosłych słuchaczy przeznaczony: „Zdrój dla dorosłych. Rozrywki, uciechy i niedyskrecje kresowych uzdrowisk” Podczas konferencji prasowej nie unikając poczucia humoru na ten temat powiedział: „W ramach nocy muzeów opowiemy o uzdrowiskach w kontekście uciech cielesnych i rozrywek bardziej frywolnych który oddawali się nasi przodkowie. Jak nie kochać, romansować, to gdzie? Oczywiście w uzdrowiskach. Tak więc nie całkiem poważnie, ale także nieco krotochwilnie przy okazji tej wystawy chcemy się z Państwem spotykać.”
5 czerwca będą miały miejsce 2 ostatnie wydarzenia towarzyszące: o 16.00 oprowadzanie kuratorskie T. K. Kozłowskiego (Pawilon) oraz wykład „Zdrój nowoczesny. Modernizm w kresowych uzdrowiskach II Rzeczypospolitej” – Ratusz o 18.00. Wystawa prezentowana będzie do 2 lipca 2023.
Na koniec konferencji Tomasz Kuba Kozłowski, jako pasjonat Kresów, zaproponował zorganizowanie wystawy poświęconej wizerunkom Matki Boskiej, Chrystusa i Świętych z kresowych sanktuariów. Uznał, że Częstochowa ze względu na cudowny wizerunek Najświętszej Maryi Panny i obecność klasztoru jasnogórskiego oraz szczególny, charakter miasta, będzie dla tego przedsięwzięcia najodpowiedniejszym miejscem. Pani Dyrektor nieco zaskoczona odpowiedziała, że nie wyklucza tej możliwości i że propozycja zostanie bardziej szczegółowo w ich gronie omówiona.
Maciej Świerzy