W marcu tego roku staraniem Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, ukazała się niezwykle ciekawa publikacja: Częstochowskie Kościoły wobec systemów totalitarnych 1939–1989, Katowice–Warszawa 2023.
Publikacja jest owocem konferencji naukowej pod tym samym tytułem, która odbyła się w Częstochowie 5 grudnia 2019 r. Redaktorem tomu i autorem wstępu jest dr Bartosz Kapuściak. Publikacja zawiera siedem artykułów, które dotyczą Kościołów częstochowskich w latach 1939–1989, a więc na przestrzeni panowania dwóch systemów totalitarnych.
We Wstępie czytamy „tytuł książki „Częstochowskie Kościoły” odnosi się nie tylko do miasta, ale także do diecezji, powiatu czy – szerzej – ziemi częstochowskiej lub nawet województwa. Częstochowa znajdowała się przed II wojną światową, jak i zaraz po jej zakończeniu w województwie kieleckim, a następnie katowickim i ostatecznie została podniesiona do rangi stolicy województwa częstochowskiego. (…)
Pierwszy tekst autorstwa ks. Pawła Kostrzewskiego pt. Z wojennych dziejów duchowieństwa diecezji częstochowskiej w okresie okupacji niemieckiej 1939–1945 przedstawia losy duchownych diecezji częstochowskiej w czasie II wojny światowej.
W drugim artykule pt. „Niemcy zabili księdza”. Sprawa śmierci ks. Romualda Kapkowskiego z Boru Zapilskiego, którego autorem jest Sebastian Rosenbaum, została podjęta próba zrekonstruowania okoliczności śmierci proboszcza z Boru Zapilskiego.
Trzeci tekst autorstwa Doroty Czech pt. Godnie trwał przy Bogu. Ksiądz Boguchwał Tuora (4 I 1902 – 2 IV 1950) również dotyczy okoliczności śmierci proboszcza parafii w Poczesnej.
W czwartym artykule pt. Biskup Franciszek Musiel – odważny kapłan z Częstochowy jego autor Jarosław Durka ukazał losy życiowe bp. Franciszka Musiela i jego związki z archidiecezją częstochowską.
Piąty tekst autorstwa Bartosza Kapuściaka pt. Pastora Ryszarda Neumana potyczki ze Służbą Bezpieczeństwa dotyczy (mało znanego ogółowi mieszkańców Częstochowy) proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej i jego rozpracowania, a następnie werbunku przez SB.
Szósty tekst, napisany przez Adama Dziuroka, pt. Na „froncie szkolnym”. Władze partyjno-państwowe wobec wpływów Kościoła katolickiego w szkołach Częstochowy w latach 1950–1956 porusza ciekawy wątek działania Kościoła w częstochowskich szkołach i odpowiedzi na nie przez władze partyjne.
Ostatni, siódmy artykuł pt. Opinie i reakcje mieszkańców zagłębiowskiego regionu duszpasterskiego diecezji częstochowskiej wobec porwania, zabójstwa i procesu morderców ks. Jerzego Popiełuszki autorstwa badacza dziejów Kościoła ks. Mariusza Trąby ukazuje reakcje społeczeństwa diecezji częstochowskiej na sprawę ks. Jerzego Popiełuszki i jego morderców.”
Jak dalej pisze we Wstępie dr Kapuściak „ambitnym założeniem tego tomu jest ukazanie wielu tematów dotyczących zarówno duchownych, parafii, jak i życia codziennego Kościołów chrześcijańskich (katolickiego, prawosławnego i ewangelickiego) oraz polityki prowadzonej przez władze wobec tych instytucji od wybuchu II wojny światowej do przełomu roku 1989 na terenie Częstochowy i jej okolic.”
Niniejsza publikacja zainteresuje nie tylko historyków kościoła ale także członków lokalnych wspólnot parafialnych, z którymi związani byli bohaterowie poszczególnych artykułów.
Tekst powstał dzięki uprzejmości dra Bartosza Kapuściaka, któremu tą drogą serdecznie dziękuję.
oprac. Dorota Czech