Prawie 50 lat temu, 13 października 1955 roku, ruszyła budowa gmachu Filharmonii Częstochowskiej. Trwała 10 lat. Oficjalne otwarcie, połączone z koncertem inauguracyjnym, nastąpiło w listopadzie 1965 roku. Było to wielkie wydarzenie dla miasta.
Zdarzają się szczęśliwe okoliczności, kiedy to właściwa osoba dostaje pole do działania w odpowiednim miejscu i czasie. W przypadku naszego miasta i filharmonii osobą taką był Dionizy Krzepczak, który w latach pięćdziesiątych przyjechał do Częstochowy i objął tu stanowisko głównego księgowego i kierownika administracyjnego Państwowej Orkiestry Symfonicznej. – Nasza Orkiestra miała bardzo trudne warunki lokalowe. Cisnęliśmy się w salce przy ul. Dąbrowskiego, w której ongiś były stajnie dorożkarskie, później kino “Świt”. Zaistniała więc konieczność szukania nowej siedziby – mówi Dionizy Krzepczak. Pomysł budowy nowego gmachu filharmonii, który dojrzewał w nim kilka lat, napotkał podatny grunt. Idea spodobała się nie tylko muzykom, ale co ważniejsze, władzom miasta i mieszkańcom. W świadomości tutejszej społeczności mocno zakorzenione były tradycje muzyczne, przecież to tu z początkiem dwudziestego wieku intensywnie rozwijało szkolnictwo tej dziedziny sztuki. Zrozumiały był więc zryw częstochowian, którzy pragnęli, by życie muzyczne ponownie w pełni rozkwitło.
Kim był Dionizy Krzepczak?
Urodził się 1921 r. w Rokitnie koło Szczekocin. Szkołę średnią ukończył w 1944 r. na tajnych kompletach. Jeszcze jako uczeń w latach 1942-44 prowadził w swojej rodzinnej miejscowości tajne nauczanie na poziomie średniej szkoły zawodowej. Pracował jednocześnie (1941-44) w Rolniczo-Handlowej Spółdzielni w Szczekocinach (dzięki temu uniknął wywozu na roboty do Niemiec). Edukację wyższą rozpoczął w 1944 r. na tajnych kompletach Szkoły Głównej Handlowej w Częstochowie. W 1947 r. jest już jej absolwentem, rok później kończy kierunek ekonomiczny na Uniwersytecie Łódzkim, uzyskując stopień magistra nauk ekonomicznych.
Pracę zawodową pan Dionizy rozpoczyna w Łodzi, najpierw w Spółdzielni Handlowej Studentów SGH, później w Zakładach Przemysłu Wełnianego i Przedsiębiorstwie Remontowo-Budowlanym. W 1950 r. obejmuje stanowisko głównego księgowego w Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Remontowo-Montażowych w Łodzi. W 1951roku osiedla się w Częstochowie, gdzie już od 3 lat mieszka jego żona. Podejmuje pracę w Biurze Organizacji Rachunkowości jako rzeczoznawca księgowości. Po likwidacji placówki w kwietniu 1952 r. zostaje starszym księgowym i kierownikiem administracyjnym Orkiestry Symfonicznej. – Moja przygoda z częstochowską muzyką rozpoczęła się w 1952 roku, ale ze specyfiką funkcjonowania instytucji kulturalnej zetknąłem się już w Łodzi w teatrze “OSA” (później w Połączonych Teatrach Muzycznych) – wspomina pan Dionizy Do końca swojej pracy zawodowej był już związany z orkiestrą.
Rodzi się pomysł
Pan Dionizy, choć z wykształcenia był ekonomistą, miał wysoko ukształtowaną wrażliwość muzyczną (do dziś bywa na prawie wszystkich koncertach). Swoją inicjatywę i energię postanowił wykorzystać dla dobra miasta.. Po trzech latach pracy w orkiestrze zostaje jednym z głównych pomysłodawców adaptowania murów wypalonej synagogi przy ul. Konkielów (obecnie Wilsona) na salę koncertową. Koncepcja podoba się. Zarząd Główny Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce i Urząd ds. Wyznań w Warszawie pod koniec grudnia 1954 r. wyrażają więc zgodę na przekazanie wypalonych murów synagogi orkiestrze symfonicznej, co już 11 lutego 1955 r. formalnie przyklepuje Rada Miasta.
Przedsięwzięcie rusza
W 1955 r. pracownicy orkiestry, miłośnicy muzyki i przedstawiciele władz miasta powołują Społeczny Komitet Budowy Sali Koncertowej, później przekształcony na Społeczny Komitet Budowy Filharmonii. Przygotowano dokumentację, a Dionizy Krzepczak wspólnie z pracownikami orkiestry rozpoczyna gromadzenie finansowych środków społecznych. Do poczynań Komitetu mieszkańcy odnoszą się z ogromną życzliwością. Spółdzielnia Udziałowa drukuje bezpłatnie cegiełki. – Rozprowadzaliśmy je po zakładach pracy. Ponadto wydaliśmy pocztówki, organizowaliśmy loterie fantowe i uliczne zbiórki pieniędzy oraz zbędnych materiałów budowlanych. Mieszkańcy zainicjowali nawet tzw. łańcuch ofiar pieniężnych, w którym znaczący udział wykazali taksówkarze – wspomina dyrektor.
Pojawiają się trudności
Na przeszkodzie stanął jednak problem znalezienia generalnego wykonawcy budowy, dlatego pierwsze prace rozpoczęto systemem gospodarczym. Kierownikiem budowy został Dionizy Krzepczak. – Prowadziłem prace przygotowawcze, techniczne i finansowe. Zorganizowałem brygadę remontową i 13 października (piątek) 1955 r. rozpoczęliśmy prace adaptacyjne, w oparciu o posiadaną dokumentację, ale na początek bez zabezpieczenia finansowego – mówi Krzepczak.
To niestety, miało istotny wpływ na przebieg budowy. Trwała równo 10 lat.
Pomoc fachowców
Budynek zaprojektował Tadeusz Gawłowski, wnętrza Teresa Lisowska-Gawłowska, natomiast akustykę, która bezbłędnie funkcjonuje do dziś, opracował Witold Straszewicz. Swoimi radami konsultanckimi służyli profesorowie Politechniki Krakowskiej: Bronisław Kopyciński, Marian Fuchsa i Juliusz Żurawski. Kierownictwo budowy powierzono Dionizemu Krzepczakowi, nadzór techniczny: Marianowi Ficenesowi (roboty konstrukcyjne i wnętrzarskie), Bolesławowi Kossowi (instalacje elektryczne) i Stefanowi Skrzyneckiemu (instalacje wentylacyjne, wodne, kanalizacyjne, sanitarne, co). – W tych trudnych czasach mocno wspierał mnie muzyk Zenon Dziuk, który zajmował się zaopatrzeniem. Pomagali nam również z Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach Zofia Radwan i pan Miliczek oraz z Banku Inwestycyjnego w Częstochowie panie: Teresa Dobosz i Anna Maletz – mówi Dionizy Krzepczak.
Inauguracja
Oficjalne otwarcie Filharmonii, swoistego czynu społecznego miasta Częstochowy, nastąpiło 4 listopada 1965 r. Uroczysty koncert inauguracyjny odbył się dwa dni później. Państwowa Orkiestra Symfoniczna, pod batutą Leona Jelonka wykonała bardzo polski repertuar. Zaprezentowano: “Bajkę” Moniuszki, Koncert fortepianowy f-moll Chopina oraz arie i najpiękniejsze fragmenty oper: “Straszny dwór” i “Halka” Moniuszki. Na fortepianie zagrała Barbara Hesse-Bukowska, zaśpiewali Andrzej Hiolski (baryton) i Bogdan Paprocki (tenor).
– Zainteresowanie mieszkańców koncertami i obiektem przeszło najśmielsze oczekiwania. Przez pierwsze dni po otwarciu brakowało biletów i miejsc na sali. Było to dla mnie i wszystkich pracowników niezmiernie wzruszające. Po 10. latach trudów cieszyła się cała Częstochowa – wspomina dyrektor.
Po inauguracji
Z chwilą zakończenia budowy obiektu powołano zakład budżetowy “Dom Kultury Filharmonia”, którego dyrektorem został Dionizy Krzepczak. Funkcję tę pełnił przez 10 lat. W 1975 r. Dom Kultury Filharmonia zmienia nazwę na Państwową Filharmonię. Pan Dionizy z dniem 1 stycznia 1976 r. zostaje zastępcą dyrektora i na tym stanowisku pracuje do czasu przejścia na emeryturę tj. 31 października 1986 r. – Na niwie kultury przepracowałem łącznie 35 lat. Muszę dodać, że przez ten czas nigdy nie wstąpiłem do partii, co nie ukrywam utrudniało mi pracę. W dokonaniu mojego życiowego dzieła pomogły mi bezinteresowność, zaangażowanie i uczciwość wielu ludzi, których spotkałem na swojej drodze – podkreśla Dionizy Krzepczak.
W czasie jego dyrektorowania systematycznie wzrastała liczba koncertów, a w ślad za tym i melomanów. Rozpoczęto również intensywną edukację muzyczną wśród dzieci i młodzieży. – Dla przykładu: w 1965 roku odbyło się zaledwie 40 audycji szkolnych, a w 1975 już 224, 1985 ponad 300. Rokrocznie odbywały się również festiwale: Jeuneses Musicales i skrzypcowy im. Grażyny Bacewicz i około 300 koncertów. W 1983 r. odbyło się 360 różnych koncertów, a dwa lata później było ich łącznie 617. Gościliśmy prawie wszystkie zespoły młodzieżowe, wojskowe, chóry. Często występowały u nas: Śląsk i Mazowsze. Podczas całej mojej kadencji odbyło się ponad 6 tys. imprez, w których uczestniczyło blisko 3,5 miliona słuchaczy – mówi dyrektor.
Dionizy Krzepczak w uznaniu za zasługi odznaczony został: Srebrnym i Złotym Krzyżem, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, odznaką “Zasłużony działacz kultury”. W 1980 r. jego osobę wpisano do Księgi Ludzi Zasłużonych dla woj. częstochowskiego.
Dane techniczne
kubatura budynku – 37 tys. m 3
powierzchnia użytkowa – 4,6 tys. m2
sala duża – 900 miejsc (pow. 600 m2)
sal kameralna z estradą – 190 miejsc (pow. 155 m2)
kawiarnia – 120 miejsc
Dotacje i pomoc finansowa (według ówcześnie obowiązujących nominałów):
Prezes Woj. Rady Narodowej w Katowicach i Miejskiej RN w Częstochowie- 15 mln zł
Wojewódzki Komitet Budowy szkół – 800 tys. zł
Społeczny Fundusz Budowy Stolicy i Kraju – 8 mln zł
Centralna Rada Związków Zawodowych – 1,5 mln zł
Zarząd Główny Związku Zawodowego Górników – 1,5 mln zł
fundusze społeczne, pomoc zakładów pracy – 2,2 mln zł
Całkowity koszt budowy filharmonii (bez małej urbanistyki) wyniósł 29 mln zł, czyli koszt budowy 1 m3 wyniósł 1054 zł, gdy według ówczesnych cen kształtował się on około 1200 zł.
URSZULA GIŻYŃSKA