29 grudnia ubiegłego roku, minęła 10. rocznica śmierci Wojciecha Kilara, wybitnego kompozytora utworów orkiestrowych, kameralnych, wokalno-instrumentalnych, fortepianowych oraz twórcy muzyki filmowej. Współpracował z wieloma sławnymi reżyserami, m.in.: z Francisem Fordem Coppolą, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim, Krzysztofem Kieślowskim, Andrzejem Wajdą, Romanem Polańskim. Odniósł wielkie sukcesy w Polsce oraz za granicą. Każdego roku, 17 lipca, w dniu swoich urodzin, kompozytor przyjeżdżał do Częstochowy na Jasną Górę, aby podziękować Matce Bożej za życie i możliwość tworzenia. „Jasna Góra od stuleci jest opoką Polaków, opoką moją” – mawiał.
„Wydaje się, że najwspanialszym
wytworem w muzyce, do którego
człowiek doszedł, jest melodia” Wojciech Kilar
29 grudnia ubiegłego roku, minęła 10. rocznica śmierci Wojciecha Kilara, wybitnego kompozytora utworów orkiestrowych, kameralnych, wokalno-instrumentalnych, fortepianowych oraz twórcy muzyki filmowej. Współpracował z wieloma sławnymi reżyserami, m.in.: z Francisem Fordem Coppolą, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim, Krzysztofem Kieślowskim, Andrzejem Wajdą, Romanem Polańskim. Odniósł wielkie sukcesy w Polsce oraz za granicą.
Zawsze interesowała mnie zarówno osoba, jak i bogaty dorobek artystyczny Wojciecha Kilara. Nie znajduję słów, które byłyby w stanie określić wielkość talentu kompozytora. To, co mnie urzekło w autorze „Krzesanego”, to ogromna moc uczucia spokoju, dobroci, skromności i człowieczeństwa. Pomagał wielu osobom będącym w potrzebie. Zawsze wtedy dzielił się nie tylko środkami finansowymi, ale również sercem i wsparciem.
Od początku lat 60. ubiegłego wieku, współtworzył wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Mikołajem Góreckim polską szkołę awangardową.
Wojciech Kilar urodził się 17 lipca 1932 roku we Lwowie. Jego ojciec, Jan Franciszek był lekarzem, natomiast mama, Neonilla – aktorką teatralną. Rodzina Kilarów mieszkała przy ulicy Sapiehy. Edukację muzyczną rozpoczął dość wcześnie w szkole panien Reiss, w rodzinnym mieście. Z niechęcią brał lekcje gry na fortepianie: „Grałem fatalnie. Nie byłem w stanie pojąć, czym są te czarne i białe kropki z ogonkami lub bez, pięciolinia, podział na takty (…). Trudno byłoby więc mówić w moim przypadku o jakiejś pierwszej fascynacji muzyką, o odkryciu swojego świata, swojego powołania (…)” – podkreślił w wywiadzie książkowym z Klaudią Podobińską i Leszkiem Polony. Po przymusowym wysiedleniu ze Lwowa, młody Wojciech zamieszkał w Rzeszowie.
Od 1948 roku swoje losy związał na wiele dziesięcioleci z Katowicami. W mieście tym ukończył studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Studiował grę na fortepianie i kompozycję w klasie prof. Bolesława Woytowicza. Dyplom ukończenia uczelni z wyróżnieniem uzyskał w 1955 roku. Niebawem został stypendystą rządu francuskiego w Paryżu. Uczęszczał na zajęcia do Nadii Boulanger.
W połowie lat 70. XX wieku Kilar nawiązywał do tradycji. W jego utworach pojawiły się inspiracje ludowe i religijne. W 1974 roku skomponował swój słynny poemat symfoniczny „Krzesany”, który do dziś jest chętnie grany. Dwa lata później napisał następny górski utwór „Kościelec 1909”, poświęcony Mieczysławowi Karłowiczowi. Wśród krytyków muzycznych i melomanów dużym zainteresowaniem cieszyły się także kompozycje „Siwa mgła” na baryton i orkiestrę (1979) oraz „Orawa” na orkiestrę kameralną (1986). Wszystkie utwory wyrastały z głębokiej, wewnętrznej potrzeby. Często w rozmowach artysta nadmieniał: „Całą filozofią sztuki, każdej sztuki, jest to, by była skierowana ku człowiekowi i ku dobru”.
W sierpniu 1966 roku Wojciech Kilar poślubił Barbarę Pomianowską. Pani Barbara była nie tylko żoną kompozytora, ale także doskonałą asystentką. Byli szczęśliwym i kochającym się małżeństwem. Dla pana Wojciecha najważniejsza w życiu była miłość do żony.
Wojciech Kilar przez ponad sześćdziesiąt pięć lat mieszkał na Górnym Śląsku. Miejsce to pokochał i darzył szczególną sympatią. Jak wielokrotnie podkreślał, wiele zawdzięczał Katowicom. Duchowo natomiast silnie związany był z Jasną Górą. Tuż obok Cudownego Obrazu, przez wiele tygodni pracował nad utworami „Angelus” na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną oraz „Missa pro pace” na cztery głosy solowe i orkiestrę. Partyturę dzieła „Angelus” złożył jako wotum dla Matki Bożej Jasnogórskiej, a skomponowana „Missa pro pace” (Msza o pokój) stała się dziełem jego życia. Przeniknięta jest duchem średniowiecznej muzyki kościelnej. 7 grudnia 2001 roku Msza została zaprezentowana w Watykanie w obecności Ojca Świętego Jana Pawła II.
Każdego roku, 17 lipca, w dniu swoich urodzin, kompozytor przyjeżdżał do Częstochowy na Jasną Górę, aby podziękować Matce Bożej za życie i możliwość tworzenia. „Jasna Góra od stuleci jest opoką Polaków, opoką moją” – mawiał.
Wojciech Kilar zmarł w wieku 81 lat, 29 grudnia 2013 roku. Spoczął obok żony na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.
17 września 2021 roku w hołdzie wielkiemu kompozytorowi sala koncertowa Filharmonii Częstochowskiej otrzymała imię Wojciecha Kilara.
Barbara Szymańska
WYBRANE KOMPOZYCJE WOJCIECHA KILARA
„Sonata” na fortepian (1952)
Muzyka do filmu „Milczenie” w reż. Kazimierza Kutza (1963)
Muzyka do filmu „Echo” w reż. Stanisława Różewicza (1964)
Muzyka do filmu „Lalka” w reż. Wojciecha Jerzego Hasa (1968)
Muzyka do filmu „Spirala” w reż. Krzysztofa Zanussiego (1978)
Muzyka do filmu „Z dalekiego kraju. Ojciec Święty Jan Paweł II”
w reż. Krzysztofa Zanussiego (1981)
„Angelus” na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1982-1984)
Muzyka do filmu „Faustyna” w reż. Jerzego Łukaszewicza (1994)
Muzyka do filmu „Pan Tadeusz” w reż. Andrzeja Wajdy (1998-1999)
„Missa pro pace” na sopran, alt, tenor, bas i orkiestrę symfoniczną (1999-2000)
Muzyka do filmu „Pianista” w reż. Romana Polańskiego (2002)
„Magnificat” na głosy solowe, chór i orkiestrę (2006)
Źródła:
- Przedstawione cytaty pochodzą z książki „Cieszę się darem życia”. Rozmowy z Wojciechem Kilarem przeprowadzili Klaudia Podobińska i Leszek Polony. Kraków 2007. Wyd. II poszerzone.
- https://m.niedziela.pl/artykul/97923/Jasna-Gora-dziesiata-rocznica-smierci
Fot. 1 Wojciech Kilar. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wojciech_Kilar.jpg