– taką konkluzją Beata Białowąs, Członek Zarządu Województwa Śląskiego podsumowała ideę konferencji „Pasterstwo jako źródło kultury górali beskidzkich”, której była głównym pomysłodawcą i organizatorem. Konferencja poświęcona programowi Owca Plus odbyła się w gmachu Sejmu Śląskiego 26 listopada 2019 roku.
Otwierając konferencję Członek Zarządu podkreśliła, że tereny wiejskie stanową blisko połowę obszaru województwa śląskiego. Zaznaczyła, że Owca Plus to regionalny program Województwa Śląskiego mający na celu zahamowania niekorzystnych zmian przyrodniczych, a także ochronę spuścizny kulturowej tych terenów. Każdego roku na program z budżetu województwa przeznaczanych jest ok. 600 tys. złotych, co w sumie, od początku powstania programu, daje kwotę 7 mln złotych. Beata Białowąs dodała także, iż ogromne znaczenie dla rozwoju pasterstwa miało wpisanie zawodu juhasa i bacy na listę pracowników rzemieślniczych.
– Przez lata nastąpił gwałtowny spadek pogłowia owiec, co było efektem zmniejszenia popytu na produkty pozyskiwane z owiec – mięso, wełnę, sery. A przecież pasterstwo to nasza tradycja, którą musimy kultywować, dlatego weszliśmy w program Owca Plus. Przyniósł on znaczącą poprawę, na dzisiaj w Beskidach mamy już 261 tysięcy owiec. Również zawody bacy i juhasa, które w 2010 roku zostały wpisane na listę zawodów rzemieślniczych, stają się coraz popularniejsze. Od 2013 roku w województwie śląskim funkcjonuje Izba Komisyjna przeprowadzająca egzaminy kandydatów do tych zawodów. Już 123 osoby potwierdziły w nich swoje kwalifikacje – mówiła Beata Białowąs.
Warto dodać, że Program Owca Plus jest także realizowany w subregionie północnym województwa – w powiecie częstochowskim w gminach Olsztyn, Mstów, Janów, w powiecie myszkowskim w gminach Niegowa i Żarki, a także mieście Częstochowa w Mirowie.
Wśród gości i prelegentów konferencji znaleźli się m.in. Andrzej Skupień, prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan w Polsce, Józef Michałek, wojewoda wołoski, Członek Prezydium Zarządu Głównego Związku Podhalan w Polsce, Piotr Kohut, baca, członek zarządu Fundacji Pasterstwo Transhumancyjne oraz Zygmunt Greń, Członek Zarządu Związku Podhalan Oddziału Górali Śląskich z Brennej.
Podczas konferencji wręczono również Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” nadany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który otrzymała kapela „Wałasi”. W imieniu zespołu wyróżnienie odebrał Zbigniew Wałach – muzyk i budowniczy instrumentów regionalnych, który w trakcie konferencji zaprezentował najciekawsze egzemplarze z własnych zbiorów. Grupa „Wałasi” to tradycyjny beskidzki zespół z Istebnej, należący do najbardziej liczących się w kręgu zespołów tradycyjnej muzyki ludowej.
Laudację na cześć zespołu wygłosił Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan Andrzej Skupień
„Wałasi jest kompozycją stworzoną na bazie niezwykłych charakterów góralskich. Odkrywa to, co najpiękniejsze w muzyce tradycyjnej i zabiera słuchaczy w niezapomnianą podróż po łuku Karpat. Twórczość kapeli mocno zakorzeniona w kulturze jest dla współczesnego słuchacza pomostem między tym, co jest mu bliskie we współczesnej muzyce, a tym, co grało w duszach góralskich przodków. Potomkowie tradycyjnych rodzin prezentują światu stare, tradycyjne melodie, nadając im nowy sens i brzmienie. Dorobek zespołu nawiązuje ściśle do tradycji muzycznych, w jakich muzycy zostali wychowani, ale także wnosi wiele nowych detali nie naruszając elementów tradycyjnych” – mówił prezes Andrzej Skupień.
„Złotą Odznakę Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego” otrzymała Maria Banachowicz, która przez lata pracowała na rzecz kształcenia ustawicznego m.in. w zawodzie juhasa i bacy. „Srebrne Odznaki Honorowe za Zasługi dla Województwa Śląskiego” otrzymali natomiast członek Prezydium Zarządu Głównego Związku Podhalan Oddział Górali Śląskiej Józef Michałek oraz baca Piotr Kohut.
________________________________________
W 2007 roku Samorząd Województwa Śląskiego przystąpił do realizacji Programu Aktywizacji Gospodarczej oraz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Beskidów i Jury Krakowsko-Częstochowskiej – Owca Plus. Program zakładał przywrócenie gospodarki pasterskiej w Beskidach i na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Stanowi przykład praktycznej realizacji czynnej ochrony cennych przyrodniczo hal i polan górskich Beskidów oraz muraw Jury Krakowsko-Częstochowskiej poprzez powstrzymanie sukcesji lasu w oparciu o gospodarkę pasterską. Ponadto wpływa na kultywowanie tożsamości kulturowej związanej z pasterstwem, krzewienie tradycji kultury ludowej, rozwój rzemiosła i przetwórstwa produktów pochodzenia owczego i koziego.
Realizacja Programu Owca Plus przyczyniła się do zwiększenia otwartych powierzchni krajobrazu i pogłowia owiec oraz częściowej zmiany składu runi w kierunku odbudowy bioróżnorodności. Ponadto odegrała znaczącą rolę w kształtowaniu świadomości ekologicznej i kulturowej mieszkańców terenów objętych Programem, a także licznej rzeszy turystów odwiedzających Beskidy i Jurę Krakowsko-Częstochowską.
UG
fot. Tomasz Żak / UMWS