Jak powstawała gmina Irządze

Od parafii do parafii w byłym województwie (69)

Do najstarszych parafii w dekanacie lelowskim należą Irządze. Ta gminna miejscowość położona na północno-wschodnim skraju Wyżyny Częstochowskiej ma niezwykle ciekawą – ponad 1000-letnią – historię. Jej nazwa pochodzi z samych początków naszego państwa i związana jest z czeską księżną Dąbrówką (Dobrawą), matką chrzestną Polski. Otóż, gdy w 965 r. podróżowała ona do Wielkopolski na ślub z Mieszkiem I i zatrzymała się w pobliżu, na źródłami Białki, stwierdziła: ” tutaj ja rządzę “.
Parafia w Irządzach powstała już na początku XIII w., choć istnienie kościoła jest potwierdzone dopiero w 1325 r. Początki obecnego, murowanego kościoła sięgają roku 1390. Po pożarze w 1657 r. został odbudowany, ale jego mury i wieżę mocno obniżona, a strop zastąpiono drewnianym sufitem. Dlatego też w 1894 r. został ponownie rozbudowany, a dwie nowe, boczne kaplice ustawiły go na planie krzyża. Posiada widoczną na całą okolicę niespotykaną sylwetkę. Nadaje mu ją kwadratowa wieżyca zakończona barokową wieżyczką, oraz zasłaniające kościół pomnikowe, białe topole (na zdjęciu). Ciekawe też jest wyposażenie wnętrza jak np. barokowa ambona w kształcie łodzi płynącej po falach, oraz wyzłocony ołtarz w kształcie sarkofagu z lampką oliwną z XII w.. Na tyłach kościoła znajduje się zabytkowy cmentarz. Można na nim odszukać (w głębi po lewej stronie) dwie mogiły rodziny Szlichcińskich, dziedziców z pobliskiego Wygiełzowa i na podstawie inskrypcji odczytać dzieje pokolenia urodzonego na przełomie XIX i XX wieku … o czym w dalszym odcinku.
Do parafii w Irządzach należy kościół filialny w pobliskich Bodziejowicach wybudowany w 1987 r. W jego pobliżu odsłonięto w 1990 r. ciekawy w formie, kamienny pomnik. Upamiętnia on poległych i zamordowanych w latach 1939-45 żołnierzy, partyzantów, oraz ofiary hitlerowskich i stalinowskich obozów koncentracyjnych. Cztery lata wcześniej Irządze odznaczone zostały przez Radę Państwa Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski – za: “wybitne zasługi mieszkańców położone w walkach o narodowe i społeczne wyzwolenie, oraz za wkład w rozwój socjalistycznej samorządności”. Jeszcze cztery lata wcześniej (1982 r.) powstała na mapie administracyjnej kraju Gmina Irządze. Jej siedzibą stał się staropolski, murowany dworek, wybudowany w XVIII w. przez dziedziców Misiewskich (na zdjęciu). Przed zajazdem do dworu rośnie imponująca, ponad 500-letnia biała lipa. Natomiast naprzeciwko dawnego parku zwraca uwagę zespół szkolny (na zdjęciu). Najstarsza część tego murowanego obiektu (środkowa) powstała jeszcze przed wojną. Inicjatorem jej budowy był obecny patron tej szkoły – od 1998 r. – Jan Ledwoch (1891-1952). Pochodzący z Irządzy wybitny przywódca chłopski (absolwent Uniwersytetu Warszawskiego) był w okresie międzywojennym trzykrotnym posłem na Sejm oraz redaktorem naczelnym Gazety Chłopskiej. W Irządzy działał społecznie tworząc m.in. orkiestrę dętą, straż pożarną i spółdzielczą Samopomoc Chłopską. W czasie okupacji więziony był Oświęcimiu, wraz z miejscowym proboszczem Franciszkiem Nowakowskim.

ANDRZEJ SIWIŃSKI