Działania interwencyjne na rzecz równowagi rynkowej


W celu przeciwdziałania niestabilnej sytuacji na rynkach rolnych uruchamiane są w państwach członkowskich zakupy interwencyjne oraz dopłaty do prywatnego przechowywania towarów rolno-spożywczych. Mechanizmy te realizowane przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa stanowią dużą pomoc dla branży mlecznej i mięsnej.

 

 Do działań interwencyjnych przewidzianych roz­porządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 1308/2013, możliwych do realizacji w warunkach polskich i dostępnych stale w różnych okresach czasu (w zależności od produktu), należą:

  • interwencyjny zakup i sprzedaż zbóż (pszenicy zwyczajnej) – dostępny od 1 listopada do 31 maja;
  • interwencyjny zakup i sprzedaż masła – dostępny od 1 marca do 30 września;
  • interwencyjny zakup i sprzedaż OMP – dostępny od 1 marca do 30 września;

Zakup interwencyjny ww. produktów odbywa się po stałej cenie oraz w ramach ustalonych przez KE ograniczeń ilościowych, które wynoszą odpo­wiednio dla:

  • zbóż (pszenica zwyczajna) – 101,31 euro za tonę (cena interwencyjna jest równa progowi referencyjnemu), ograniczenie ilościowe dla pszenicy zwyczajnej – 3 mln ton;
  • masła – 221,75 euro/100 kg (cena interwencyjna jest równa 90% progu referencyjnego – 246,39 euro/100 kg), ograniczenie ilościowe – 50 000 ton;
  • OMP – 169,80 euro/100 kg (cena interwencyjna jest równa progowi referencyjnemu), ograniczenie ilościowe – 109 000 ton.

 

Komisja Europejska w zależności od sytuacji ryn­kowej ma możliwość, w drodze publikacji aktów wykonawczych, uruchomienia zakupów inter­wencyjnych dla: pszenicy durum, jęczmienia, ku­kurydzy, wołowiny i cielęciny. W przypadku wy­korzystania ograniczeń ilościowych Komisja Eu­ropejska może podjąć decyzję o ich zwiększeniu bądź dodatkowym zakupie w drodze procedury przetargowej.

 

Jedna z największych interwencji na rynku pro­duktów mlecznych miała miejsce w latach 2015– 2017, kiedy (po likwidacji kwot mlecznych w 2015 r.) rynek mleka borykał się z dużą nadpro­dukcją. Komisja Europejska zastosowała wówczas odstępstwo od standardowego okresu interwen­cji, co w praktyce oznaczało, że była prowadzona od 1 marca 2015 r. do 30 września 2017 r. W trak­cie tego prawie 3-letniego okresu KE zwiększyła także ilości dla masła – do 100 000 ton oraz dla OMP – do 350 000 ton, a w przypadku OMP – do­datkowo trzykrotnie uruchomiła zakupy w drodze procedury przetargowej.

 

Całkowita ilość zdjętego wówczas z rynku OMP wyniosła ponad 400 000 ton i dotyczyła 14 państw UE, w tym Polski, która z zakupioną w ramach in­terwencji ilością ponad 40 000 ton uplasowała się na 5. miejscu wśród krajów UE. Zdjęcie znacznych ilości OMP wpłynęło na ustabilizowanie się ceny tego produktu na rynku UE. Z końcem 2017 r., po osiągnięciu pełnej stabilizacji na rynku produk­tów mlecznych, KE uruchomiła sprzedaż zapasów interwencyjnych OMP w drodze procedury prze­targowej. Na przestrzeni lat 2018–2019 pozwoliło to na kontrolowane umieszczenie zgromadzo­nych w magazynach zapasów OMP na rynku, nie powodując przy tym jego zakłóceń.

 

Innym mechanizmem zapobiegania kryzy­som są dopłaty do prywatnego przechowy­wania. Mechanizm ten polega na czasowym zdjęciu z rynku produktów poprzez udzielenie przedsiębiorcom dopłat za czas ich magazy­nowania przed ostatecznym wypuszczeniem na rynek. Uruchomienie dopłat do prywatne­go przechowywania na poszczególnych ryn­kach każdorazowo wymaga wydania przez KE rozporządzeń wykonawczych, które określają także szczegółowe zasady realizacji mecha­nizmu, w tym: okres jego stosowania, stawki dopłat, maksymalny okres przechowywania produktów. W zależności od potrzeb mecha­nizm ten może być uruchomiony w zakresie przechowywania produktów takich jak: ma­sło, OMP, sery, wołowina i cielęcina, wieprzo­wina, baranina i kozina oraz cukier biały.

 

W latach 2015–2017, w ramach przywracania stabilizacji rynku produktów mlecznych, KE uruchomiła mechanizm dopłat do prywatne­go przechowywania masła i OMP, który – tak jak mechanizm interwencyjnego zakupu – po­mógł przywrócić równowagę na tym rynku. W tym samym okresie KE, wychodząc naprze­ciw oczekiwaniom producentów wieprzowiny, którzy borykali się wówczas z niskimi cenami skupu, uruchomiła dopłaty do prywatnego przechowywania tego produktu.

 

Na przełomie stycznia i lutego 2020 r. nic nie zapowiadało nadchodzącego kryzysu na rynku produktów mlecznych. W marcu, po wybuchu globalnej pandemii spowodowanej wirusem SARS-CoV-2 i wprowadzeniu restrykcji w po­szczególnych państwach członkowskich, ry­nek tych produktów nagle się załamał, a ceny OMP na przestrzeni marca–kwietnia spadły z poziomu 250 euro/100 kg do poziomu 190 euro/100 kg. Według analityków było to ozna­ką nadchodzącego kryzysu na tym rynku.

 

W tym samym czasie do KE napływały sygna­ły z poszczególnych państw członkowskich o zakłóceniach występujących jednocześnie na wielu rynkach produktów rolnych. Aby za­pobiec pogłębianiu się kryzysu, KE zdecydo­wała się na uruchomienie mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania: OMP, masła, serów, wołowiny, baraniny i koziny. Dopłaty do trzech ostatnich produktów zostały urucho­mione po raz pierwszy w okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej.

 

Wnioski o dopłaty w przypadku produktów mlecznych można składać do 30 czerwca 2020 r., natomiast w przypadku produktów mięsnych termin jest determinowany wy­korzystaniem puli środków przeznaczonych na ten cel. Spośród produktów mlecznych największym zainteresowaniem w pierwszych 3 tygodniach składania wniosków cieszyły się dopłaty do przechowywania serów, masła i OMP. Przedsiębiorcy złożyli wnioski na ponad 34 tys. ton serów, co stanowi 34% ilości możliwej do objęcia dopłatą, oraz na ponad 24 tys. ton masła i ponad 3 tys. ton OMP (dane z 25.05.2020 r.). Wśród produktów mięsnych przedsię­biorcy byli zainteresowani dopłatami do pry­watnego przechowania wołowiny, natomiast na rynku baraniny i koziny zainteresowanie jest znikome. W sytuacji wykorzystania środ­ków finansowych przeznaczonych w budże­cie UE na ten rodzaj wsparcia KE może podjąć decyzję o zamknięciu pomocy. W przypadku dalszego pogarszania się sytuacji na rynku produktów mlecznych producenci masła i OMP do 30 września 2020 r. będą mieli jesz­cze możliwość skorzystania z mechanizmu za­kupów interwencyjnych.

 

Wieloletnie obserwacje pokazują, że poja­wiające się kryzysy są zazwyczaj zjawiskiem nagłym i charakteryzującym się dużą gwał­townością, a mechanizmy interwencyjne przy jednoczesnej złożoności samego procesu re­alizacji należą do działań dynamicznych i ma­sowych, a zatem wymagających zaangażowa­nia znacznych zasobów ludzkich. Z racji takiej specyfiki bardzo ważne dla poszczególnych państw członkowskich UE jest utrzymanie od­powiednich struktur interwencyjnych, które będą w ciągłej gotowości do podjęcia natych­miastowych działań. Ich sprawność jest nie­odzowna, aby z tej formy wsparcia mogło sko­rzystać jak największe grono przedsiębiorców.

 

 

Hanna Wojniak,

Departament Interwencji Rynkowych KOWR

Podziel się:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *