Biało-Czerwona w dniu Jej święta

Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej to święto, które zostało wprowadzone w życie na mocy ustawy z dnia 20 lutego 2004 r. i obchodzone jest corocznie od 2 maja 2004 r. W związku z zbliżającym się świętem postanowiłam przybliżyć historię polskich barw narodowych. Z języka niderlandzkiego vlag to płat tkaniny określonego kształtu i barwy, przymocowywany do drzewca. Może zawierać godła, symbole i wizerunki.          

Polska legenda opowiada o trzech braciach, Lechu, Czechu i Rusie. Ten pierwszy, nasz protoplasta, miał w czasie wędrówek ujrzeć dumnego, białego orła na tle purpurowego nieba o zachodzie słońca. Zafascynowany tym widokiem uczynił drapieżcę swym godłem, a jako kolory przyjął biel i czerwień. Mit wskazuje na praktykę heraldyczną, pierwsze było godło polskie, a na jego podstawie utworzono flagę, której górny pas powielał kolor wizerunku na godle, białego orła, a dolny był kolorem tła.

Orzeł, polski symbol narodowy znajdował się także na denarze Princes Polonie, monecie bitej przez księcia Bolesława Chrobrego. Dla ciekawych wizerunek tego ptaka znajduje się na odwrotnej stronie obecnie używanego banknotu 20 złotowego. W XIII w. biały orzeł umieszczony był na czerwonych polach tarcz herbowych. Książę Przemysł II, ostatni z linii wielkopolskiej, przywracając Królestwo Polskie w 1295 r. przyjął za swój herb orła białego w złotej otwartej koronie w czerwonym polu. Od kolorów orła i tarczy wzięły początek polskie barwy narodowe. Herb króla Przemysła II z lekkimi modyfikacjami służył następnym Piastom na tronie odrodzonego królestwa — Władysławowi I Łokietkowi i Kazimierzowi III Wielkiemu.

Chorągiew wielka ziemi krakowskiej była bohaterką bitwy pod Grunwaldem 15 lipca 1410 r. Jak pisał Jan Długosz w Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego): „Pierwsza była chorągiew wielka ziemi krakowskiej, której znakiem był biały orzeł w koronie z rozpiętymi skrzydłami na czerwonym polu. Znajdowali się w jej szeregach wszyscy znaczniejsi panowie i rycerze polscy, wszyscy weterani i wyćwiczeni w bojach. Siłą i liczebnością przewyższała ona wszystkie inne chorągwie. Jej dowódcą był Zyndram z Maszkowic, a chorążym rycerz Marcin z Wrocimowic z rodu Półkoziców. Nacierali Krzyżacy, kusząc się z zapałem o zwycięstwo i w tej zamieszce wielka chorągiew króla polskiego Władysława ze znakiem orła białego, którą niósł Marcin z Wrocimowic herbu Półkozy, upadła na ziemię. Ale dzielniejsi i ćwiczeni w bojach rycerze, którzy należeli do jej znaku, natychmiast podjęli ją i, kędy należało odnieśli. Gdyby nie tych dzielnych mężów odwaga, którzy ją piersiami swymi i orężem zasłonili, byłaby zapewne stracona. Rycerstwo polskie chcąc zmyć z siebie tę zniewagę, uderzyło z wielkim zapałem na nieprzyjaciela i wszystkie hufce, które z nim stoczyły bitwę, poraziło na głowę, rozproszyło i zniosłoˮ.

Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792 r. podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej, damy wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone. Nawiązano tą manifestacją do heraldyki Królestwa Polskiego, Białego Orła na czerwonej tarczy herbowej. Doniosłym momentem w historii naszych barw narodowych był dzień 7 lutego 1831 r., kiedy to Sejm w czasie trwania powstania listopadowego oficjalnie ustanowił, że kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ustawa ta jako pierwsza normowała kwestię polskich barw, wprowadzając tym samym barwy narodowe. Po raz pierwszy na masową skalę polskie biało-czerwone flagi pojawiły się w Warszawie w dniu 3 maja 1916 r. z okazji obchodów 125-rocznicy Konstytucji.

Po odzyskaniu niepodległości barwy narodowe uchwalił Sejm odrodzonej Polski. 1 sierpnia 1919 r. Sejm przyjął Ustawę o godłach i barwach Rzeczpospolitej Polskiej, w której postanowiono, że za barwy Rzeczpospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony. Ustawa ta nie precyzowała jednak, jaki ma być odcień czerwieni. Dopiero dwa lata później ukazała się wydana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych, opracowana przez Stanisława Łozę broszura Godło i barwy Rzeczpospolitej Polskiej z barwnymi wizerunkami znaków państwowych. Czerwień miała tam odcień karmazynu (odcień ciemnej czerwieni z niewielką domieszką błękitu, tradycyjnie określany jako kolor krwi żylnej, ciemnej).  Jednakże w Rozporządzeniu Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach odcień czerwieni zmieniono na cynober (tzw. “chińska czerwień”, lekko pomarańczowa). Nowe rozporządzenie weszło w życie 28 marca 1928 r., zezwolono w nim jednak na używanie dotychczasowych barw do 28 marca 1930 r.

W latach 1955-1980 barwy Polski nie były dokładnie sprecyzowane, ograniczono się wyłącznie do ich słownego opisu. W Dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych zapisano, że barwami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są kolory biały i czerwony w dwóch poziomych pasach równoległych równej szerokości i długości, z których górny jest biały, a dolny czerwony, odpowiadający barwie cynobru.

W Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. artykuł 28, ust. 2 brzmi: „Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony”, jednak nie precyzuje ona dokładnie, jak należy rozumieć określenia „kolor biały” i „kolor czerwony”. W Ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczpospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych  po raz pierwszy precyzyjnie opisano odcienie za pomocą czterech parametrów według międzynarodowej normy CIELUV 1976, biel ustalona w załączniku do ustawy nie jest idealnie biała. Kolor bieli polskiej flagi ma odcień „srebrnobiały”, w przeciwieństwie do powszechnie stosowanego odcienia „śnieżnobiałego”. Parametr jasności barwy z flagi został ustalony na Y=82, podczas gdy idealna biel powinna mieć ten parametr w okolicach Y=100. Po przeliczeniu ustawowej bieli na przestrzeń RGB otrzymuje się odcień #E9E8E7 (idealnie czysta biel w kodzie szesnastkowym ma zapis: #FFFFFF).

Natomiast czerwień flagi państwowej zmieniała się wielokrotnie, np. w latach 1921–1936 był to karmazyn, w latach 1928–1980 cynober, a obecnie, ponownie jest to karmazyn, choć odrobinę wygaszony, wobec tego z lat międzywojennych (ewolucja odcieni: #DC143C → #E34234 → #D4213D). Należy dodać, że pomimo istniejącego zapisu w ustawie, powszechnie stosowany jest zupełnie inny odcień czerwieni polskich barw narodowych, jej najprostsza odmiana, czyli #FF0000.

Czym jest polska flaga narodowa? W czasie powstania warszawskiego w 1944 r.,  opaska biało-czerwona na ramieniu służyła za mundur walczącym z Niemcami Polakom, w dużej części moim rówieśnikom. Czym dla mnie i moich kolegów jest flaga biało-czerwona? Symbolem narodowym, za który przelewała się krew naszych przodków walczących o wolny kraj z pięknymi zwyczajami, o które powinniśmy dbać. Teraz nie ma wojen, żyjemy w wolnym kraju, w natłoku i stresie zapominamy o naszych zwyczajach, tradycjach takich jak wywieszenie flagi w jej święto, 11 listopada świętować odzyskanie niepodległości czy 3 maja przypomnieć sobie o uchwaleniu, pierwszej w Europie, naszej Konstytucji. Pamięć o naszych przodkach powinna pozostać, ponieważ to oni, nie raz w zimę i mróz, walczyli o nasz kraj, flagę i godło. Narażali swoje życie, za czasów zaborów, ucząc swoje dzieci języka polskiego. Gdyby nie oni pamięć o naszej historii, języku, tradycjach prawdopodobnie zanikłaby  i przepadła łącznie z pamięcią o kraju nad Wisłą.

Oliwia Kurzacz

uczennica klasy VI

Szkoły Podstawowej im. H. Sienkiewicza

w Kamienicy Polskiej

fot. Gov.pl