Czy znasz te przepisy?
Jak ustala się uprawnienia emerytalno-rentowe osób, które pracowały przez jakiś czas za granicą, w jednym z państw Unii Europejskiej, i mają oprócz polskich okresów ubezpieczenia również okresy przebyte w innych państwach?
O wyjaśnienia proszę rzecznika częstochowskiego Oddziału ZUS, mgr Ewę Jęczmyk.
– Przepisy państw członkowskich Unii mogą przewidywać różne rodzaje świadczeń emerytalno-rentowych oraz różne warunki nabywania prawa do tych świadczeń. Aby to prawo nabyć, należy spełnić warunki przewidziane przez ustawodawstwo danego państwa.
Podejmując pracę w obcym państwie, nie zawsze zna się przepisy obowiązujące w danym kraju w zakresie przyznawania emerytur i rent. Kto o tym zresztą myśli w chwili przystępowania do wypełniania otrzymanej pracy?
– A to jest ważne. Przed podjęciem pracy w danym państwie członkowskim Unii warto w instytucji tego państwa uzyskać informacje o warunkach nabywania prawa do świadczeń emerytalno-rentowych, przewidywanych przez ustawodawstwo wewnętrzne tego państwa. W odniesieniu do osób, które mają okresy ubezpieczenia w dwóch lub więcej państwach członkowskich, instytucja każdego z tych państw, w których zostały przebyte te okresy, ustala uprawnienia do emerytury lub renty, jeżeli okres ubezpieczenia w danym państwie wynosi co najmniej 1 rok.
Trzeba więc mieć w tych państwach co najmniej 1 rok ubezpieczenia, żeby można było się ubiegać o przyznanie praw emerytalno-rentowych?
– Tak. Chyba że z wewnętrznych przepisów prawnych tego państwa członkowskiego wynikają uprawnienia do emerytury lub renty dla osób mających okresy krótsze niż 1 rok.
Wracając do tych pełnorocznych prac. Ktoś na przykład pracował w kilku różnych państwach członkowskich i w każdym z tych państw przepracował okresy ubezpieczenia dłuższe niż 1 rok. Co wówczas?
– Instytucje wszystkich państw członkowskich, w których dana osoba pracowała, ustalają uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych. W przypadku spełnienia warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia, wynikających z ustawodawstwa każdego z tych państw, zainteresowana osoba pobierać będzie emeryturę lub rentę ze wszystkich wskazanych przez nią państw członkowskich.
Jeżeli zaś do pełnego roku brakuje kilku miesięcy, to ten czas jest emerytalnie stracony?
– Jeżeli przebyty w jednym z państw członkowskich okres ubezpieczenia jest krótszy niż 1 rok i z tytułu tego okresu nie przysługują żadne uprawnienia do świadczeń na podstawie wewnętrznych przepisów prawnych, instytucja tego państwa nie rozpatruje wniosku o emeryturę lub rentę. Ten krótszy niż 1 rok okres ubezpieczenia lub zamieszkania uwzględnią, przy ustalaniu uprawnień do świadczeń, instytucje innych państw członkowskich, w których również zostały przebyte okresy ubezpieczenia.
Może być na przykład sytuacja taka: ktoś pracował, dajmy na to, w Austrii przez okres 6 miesięcy oraz w Polsce przez okres 24 lat i 6 miesięcy i ubiega się o emeryturę. W związku z tym, że okres ubezpieczenia w Austrii jest krótszy niż 1 rok i z tego tytułu nie przysługują austriackie świadczenia, instytucja polska przy ustalaniu uprawnień i obliczaniu wysokości polskiej emerytury, uwzględni okres ubezpieczenia w Polsce i Austrii, wynoszący łącznie 25 lat.
– W państwach członkowskich Unii do nabycia uprawnień do świadczeń emerytalno-rentowych konieczne jest zwykle udowodnienie określonej długości okresów ubezpieczenia. Jeżeli okres ubezpieczenia przebyty w danym kraju, danym państwie członkowskim, jest krótszy od wymaganego do nabycia praw do emerytury na podstawie przepisów prawnych tego państwa, instytucja rozpatrująca wniosek o świadczenia uwzględnia, przy ustalaniu prawa do świadczeń, wszystkie okresy ubezpieczenia przebyte w każdym innym państwie członkowskim, jeżeli okresy te się nie pokrywają.
Może jeszcze inny przykład: 67-letni mężczyzna, urodzony przed 1 stycznia 1949, ubiega się o polską emeryturę. W Polsce przepracował 18 lat, tyle ma właśnie okresów składkowych. Ma także okres pracy w Irlandii, okresy ubezpieczenia wynoszące 8 lat. Jak powinna ułożyć się jego sytuacja?
– W związku z tym, że polski okres ubezpieczenia, wymienione 18 lat, jest krótszy od wymaganego do nabycia prawa do polskiej emerytury, który to okres powinien wynosić co najmniej 20 lat, instytucja polska, przy ustalaniu uprawnień do emerytury, uwzględni irlandzki okres ubezpieczenia, wynoszący 8 lat. W rezultacie, wobec udowodnienia łącznie w Polsce oraz w Irlandii 26-letniego okresu ubezpieczenia, zainteresowany spełnia warunki do nabycia prawa do polskiej emerytury.
Jakie przepisy określają polskie warunki nabycia prawa do emerytury lub renty?
– Warunki wymagane do nabycia prawa do polskiej emerytury i renty oraz zasady obliczania ich wysokości określają polskie przepisy emerytalno-rentowe: ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zainteresowani znajdą je w Dzienniku Ustaw 2004 nr 39, poz. 353 z późniejszymi zmianami.
Dziękuję za wyjaśnienia.
/sz/