Ośrodek Pomocy Osobom z Problemami Alkoholowymi w Częstochowie
Pod dźwięcznie brzmiącym skrótem „OPOPA” kryje się sprawnie funkcjonująca machina pomocy. Ośrodek Pomocy Osobom z Problemami Alkoholowymi, przy ul. Sikorskiego 78/80 w Częstochowie, funkcjonujący od 2003 roku, realizuje liczne, ważne i szeroko zakrojone zadania wspierające osoby uzależnione od zgubnego wpływu alkoholu oraz ich rodziny.
W 2003 roku Ośrodek Pomocy Osobom z Problemami Alkoholowymi w Częstochowie przekształcono z Izby Wytrzeźwień. Tym samym miasto postanowiło na wieloetapową pomoc uzależnionym od alkoholu. – Nasze dwa główne cele, czyli całodobowa opieka nad osobami w stanie nietrzeźwości przebywającymi w Izbie Wytrzeźwień i podejmowanie w stosunku do nich działań interwencyjno-profilaktycznych oraz prowadzenie działalności edukacyjno-profilaktycznej z zakresu przeciwdziałania alkoholizmowi i przemocy domowej na terenie miasta Częstochowy realizujemy wielopoziomowo. Do współpracy zapraszamy instytucje, w tym Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Policję oraz szkoły i inne placówki edukacyjno-opiekuńcze– mówi dyrektor OPOPA Marek Zielonka.
Poniżej analizujemy poszczególne zakresy pracy OPOPA w 2009 roku.
CAŁODOBOWA OPIEKA NAD OSOBAMI NIETRZEŹWYMI
W roku 2009 do Izby Wytrzeźwień przyjęto 5.517 pacjentów (o 731 więcej niż w roku 2008): mężczyzn – 5.119; kobiet – 398; osób w wieku od 30 do 49 lat – 2.640; po 50. – 2.062. Do Izby trafiają przeważnie bezrobotni (5.355) oraz bezdomni. Wielu z nich przebywa tu wielokrotnie. W ubiegłym roku dwa razy noc spędziło 317 osób, więcej niż dwa – 419.
Niepokojąca jest coraz większa liczba kobiet, trafiająca do Izby. Przywożone są najczęściej z interwencji domowych i niejednokrotnie są bardziej agresywne niż mężczyźni. Natomiast spadła liczba zatrzymanych nieletnich. W 2009 roku w Izbie przebywało 27. dzieci (o 6 mniej niż w 2008 r.), w tym trzy dziewczynki. – Jednak liczba ta nie obrazuje prawdziwej skali picia nieletnich. Niestety, ten proceder wzrasta. W Ośrodku zatrzymywani są ci pijani niepełnoletni, po których nie zgłaszają się rodzice lub opiekunowie prawni – wyjaśnia dyr. Zielonka. Warto tutaj przypomnieć, że OPOPA o pobycie nieletnich w Izbie Wytrzeźwień nie tylko informuje rodziców, ale również Wydział Rodzinny i Nieletnich Sądu Rejonowego oraz Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Opieka w Izbie nie ogranicza się jedynie do „przenocowania” pijanego delikwenta. Ośrodek zapewnia specjalne zabiegi higieniczne i sanitarne swoim pacjentom, by uchronić ich oraz inne osoby przed zagrożeniem dla zdrowia. Oferuje też porady specjalistyczne. Codziennie, od 7:00 do 15:00, do dyspozycji przebywających w Izbie jest psycholog, a godzinach popołudniowych (przez cały tydzień, od 16.00 do 20.00) dyżuruje Punkt Konsultacyjny dla Ofiar Przemocy Domowej „Niebieska Linia” (tel. bezpłatny 800 163 102). Pomocy poradniczej udzielają również pracownicy Izby, którzy ukończyli Studium Pomocy Psychologicznej.
– Jeśli przebywający w Izbie wyrazi zgodę, to psycholog przeprowadza z nim rozmowę. Chcemy pomóc znaleźć źródła problemu pacjentów i zmotywować do podjęcia leczenia albo ograniczenia spożywania alkoholu, bo przecież nie każdy, kto trafia do Izby Wytrzeźwień jest alkoholikiem. Wszystkie porady są oczywiście bezpłatne i z zachowaniem anonimowości – stwierdza dyrektor Zielonka. – Zgodnie z ustawą Ministra Zdrowia o wychowaniu w trzeźwości, w zespole stale obsługującym Izbę powinni być: kierownik, depozytariusz, lekarz, psycholog, pielęgniarz dla mężczyzn, pielęgniarka dla kobiet, opiekun zmiany i porządkowy – dodaje.
DZIAŁALNOŚĆ CENTRUM EDUKACYJNO-INTERWENCYJNEGO
Tu zawierają się różne obszary działalności. Edukacja, wspieranie i interwencja, szkolenia i konferencje, poradnictwo, motywacja do leczenia, zajęcia z ofiarami i sprawcami przemocy domowej.
Działalność edukacyjna
W ubiegłym roku w zajęciach edukacyjno-profilaktycznych w Ośrodku (jest tu sala wykładowa) wzięło udział 2.156 uczniów z 20 szkół różnego typu, w przeważającej większości ponadgimnazjalnych. – Poruszaliśmy tematy, które interesowały młodzież. Były to nasze propozycje, ale też programy zgłaszane przez uczniów i nauczycieli. Mówiliśmy o wpływie alkoholu na organizm człowieka; formach pomocy osobom uzależnionym od alkoholu, umiejętnościach odmawiania (postawa asertywna), uzależnieniu od narkotyków, przyczynach sięgania po substancje psychoaktywne, konsekwencjach przyjmowania środków uzależniających oraz zagrożeniach związanych z sektami – wylicza pedagog Paulina Ślęzak. – Ponadto codziennie udzielamy porad i informacji osobom, które dzwonią (tel. 34/ 361 39 96) lub zgłaszają się osobiście – dodaje.
Ośrodek prowadzi też prelekcje edukacyjne dla rodziców w szkołach, jednym z poruszonych zagadnień były zagrożenia związane ze spożywaniem alkoholu przez osoby nieletnie. Z kolei dla funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji w Częstochowie zorganizowano zajęcia na temat „Przeciwdziałanie przemocy domowej. Procedura Niebieskiej Karty”.
Stale szkolą się również pracownicy Ośrodka. W ubiegłym roku wzięli udział w siedmiu konferencjach edukacyjnych, organizowanych w Katowicach, Toruniu, Warszawie i Częstochowie.
Zespół ds. przeprowadzania rozmów profilaktyczno-wychowawczych z nieletnimi
W 2009 r., na wniosek Komendy Miejskiej Policji, Zespół wezwał na rozmowy 90. nieletnich wraz z opiekunami prawnymi. – Podczas spotkań przekazywane są nieletniemu informacje o wszelkich konsekwencjach spożywania napojów alkoholowych wskazując jednocześnie skutki zdrowotne, jak i emocjonalne dla organizmu – wyjaśnia psycholog z OPOPA Beata Szałas. – Ponadto, na bieżąco z osobami małoletnimi, przebywającymi w Ośrodku, prowadzimy rozmowy motywujące do podjęcia leczenia odwykowego – dodaje.
Dyrektor Marek Zielonka podkreśla, że wzrastający problem alkoholizmu u dzieci, coraz częściej pojawiający się u jedenasto-, dwunasto-, trzynastolatków to efekt niefrasobliwości dorosłych. – Dostępność alkoholu jest powszechna. Sprzedawcy nie przestrzegają zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim. Małoletnim alkohol zakupują też uczynni starsi koledzy lub zupełnie obce osoby. W Stanach Zjednoczonych, gdzie zakaz obowiązuje do 21 roku życia, jest to niedopuszczalne. Zbyt mocne są restrykcje utraty koncesji. U nas rzadko są wyciągane konsekwencje i jest społeczne przyzwolenie na picie piwa przez nieletnich – stwierdza.
Europejski Fundusz Społeczny
W lutym ubiegłym roku OPOPA zakończył realizowany od 1 września 2008 roku projekt „Aktywnie przeciw bezsilności”, przygotowany na konkurs ogłoszony przez Marszałka Województwa Śląskiego w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Dotyczył on zorganizowania warsztatów szkoleniowych na temat syndromu wypalenia zawodowego dla pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Częstochowie. W sumie skorzystało z niego 99 pracowników socjalnych.
Działalność wspierająca i interwencyjna
Program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy domowej
Ten program Ośrodek realizuje od 2006 roku. Zaczęto od Aresztu Śledczego w Oddziale Zewnętrznym w Wąsoszu – tam projektem objęto 12 osób. Od 2007 roku program przeprowadzany jest w Zakładzie Karnym w Herbach. Przez trzy lata (w dwóch edycjach) wzięły w nim udział 62 osoby, a w 2010 roku – 15. Drugi etap – od września br. Realizowany będzie w warunkach wolnościowych i obejmie około dziesięciu sprawców przemocy domowej z wyrokiem w zawieszeniu.
Przedsięwzięcie jest realizowane w ramach Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2006-2013 (dotacja celowa, sfinansowana przez Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach Wydział Polityki Społecznej). – Podstawowym celem programu była redukcja zachowań agresywnych, kształtowanie postawy partnerstwa i szacunku wobec innych osób, zwłaszcza kobiet, oraz odpowiedzialności za popełnione czyny przemocowe – mówi dyrektor Marek Zielonka.
Zajęcia poświęcone były, m.in., nauce nowych konstruktywnych zachowań będących alternatywną dla zachowań przemocowych. – Służyły temu wykłady oraz ćwiczenia z asertywności, a także nowym sposobom rozwiązywania problemów, zasadom sprawiedliwej kłótni oraz nauce umiejętności prawidłowej komunikacji. Uczestnicy przeszli trening umiejętności aktywnego słuchania, poznawali podstawowe zasady negocjacji i zasady właściwego rozwiązywania sporów – dodaje pedagog Paulina Ślęzak.
Punkt Konsultacyjny dla Ofiar Przemocy Domowej i Telefon „NIEBIESKA LINIA”
W Punkcie, czynnym codziennie w godzinach od 16.00 do 20.00, przy telefonie 800 163 102 (połączenia są bezpłatne) dyżurują specjaliści: psycholog, pedagog, policjant, prawnik, a więc osoby mające w swojej pracy kontakt z ofiarami i sprawcami przemocy. Dodatkowo w każdy poniedziałek i czwartek, telefonicznie lub osobiście udzielane są bezpłatne porady prawne.
W 2009r. ogółem przeprowadzono 633 rozmów, w tym dotyczących przemocy – 478. Najczęściej dzwoniły ofiary przemocy – 83 proc., świadkowie – 13,5 proc. Sprawcy przemocy stanowili tylko 3,5 proc. Zazwyczaj dzwoniły kobiety – 87,6 proc., oraz mieszkańcy miast – 80 proc.
Zgłaszane problemy w przeważającej większości – 45,6 proc., dotyczyły przemocy psychicznej, która często występuje w połączeniu z przemocą ekonomiczną – 27,9 proc. oraz przemocą fizyczną – 22,2 proc.
– Zjawisku przemocy domowej w 54,9 procentach towarzyszył problem nadużywania alkoholu przez sprawcę przemocy. Do stosowania przemocy bez wpływu środków odurzających dochodziło w 39,1procent. Dane te wyraźnie wskazują, że bardzo często uzależnienie wiąże się ze stosowaniem przemocy domowej – mówi pedagog Paulina Ślęzak. – Dzwoniący często też proszą o padanie informacji teleadresowych instytucji zajmujących się udzielaniem pomocy: ośrodków terapii, interwencji kryzysowej, pomocy społecznej czy komisariatów – dodaje.
Grupa Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
Spotkania Grupy odbywają się w każdy wtorek od godziny 16.00 do 20.00. W ubiegłym roku w zajęciach uczestniczyło 18 kobiet. Problemami ofiar przemocy były, m.in.: niska samoocena, bierne strategie radzenia sobie ze stresem, deficyt w zakresie umiejętności rozwiązywania sytuacji problemowych, izolacja społeczna, lęk, silna zależność od partnera. – Grupa daje wsparcie, moc, motywacje do podejmowania działań w celu przerwania istniejącej sytuacji, możliwość poznania osób z podobnym problemem i w związku z tym możliwość wymiany informacji, mechanizmów przemocy, sposobów zachowania i postępowania. Wzajemne obserwacje umożliwiają poznanie zachowania innych osób z podobnym problemem, pokazują też radzić sobie w podobnej sytuacji życiowej – mówi Beata Szałas.
Nabór do grupy przeprowadzono we współpracy z instytucjami oraz placówkami, które udzielają wsparcia i pomocy osobom doznającym przemocy. O Grupie stale informowali dyżurujący przy Telefonie „Niebieska Linia”. Ulotki na temat Grupy były też rozprowadzane na terenie Częstochowy: m.in. w komisariatach, Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, Zespole Kuratorów Sądowych.
Częstochowski Telefon Zaufania – 19 288
W tym roku, we wrześniu, CzTZ będzie obchodził 30 lat pracy. Przez lata zawierzyło mu tysiące ludzi potrzebujących natychmiastowej pomocy – ta forma wsparcia zachowuje całkowitą, obustronną anonimowość, porad udzielają specjaliści spoza Ośrodka. Częstochowski Telefon Zaufania – 19 288, czynny jest od 16.00 do 06.00. Tylko w ubiegłym roku specjaliści przeprowadzili 2268 rozmów. Dzwoniły osoby w różnym wieku, i co zastanawiające, w większości byli to mężczyźni – 1274.
Zgłaszana do Telefonu Zaufania problematyka obejmuje osiem obszarów: egzystencjalne, rodzinne, uzależnienia, informacyjne i poznawcze, społeczne, erotyczne i seksualne, zdrowotne oraz przemoc w szkole. Tematyka rozmów dotyczyła, m.in. samotności (478), myśli czy tendencji samobójczych (8), problematyki ciąży, również niechcianej, zagadnień socjalno-prawnych, bezrobocia, uzależnień od alkoholu (62), leków, narkotyków, hazardu, seksu (260); nagłych zdarzeń, wypadków, konfliktów rodzinne i małżeńskie, przemoc w rodzinie (171), problemy wychowawcze, przemoc szkolną (2), zaburzenia zdrowia psychicznego(122), do telefonów informacyjnych, poznawczych włącznie (389).
Na przełomie kwietnia i maja br. w częstochowski Telefon Zaufania gościł grupę Telefonu Zaufania z Pforzheim, w październiku odbyła się rewizyta. Czterech przedstawicieli CzTZ oraz dwóch pracowników Ośrodka odwiedziło Pforzheim, celem wymiany doświadczeń oraz zapoznania się z niemieckim systemem pomocy. W ubiegłym roku utrzymywano kontakty zagraniczne z placówkami pomocy telefonicznej Niemiec, Ukrainy, Finlandii, Rosji oraz Węgier, jak również partnerskie kontakty z krajowymi TZ w Gdańsku, Olsztynie, Krakowie, Tarnowie i Warszawie.
Klub Abstynenta „Ostoja”
Przy Ośrodku działa Klub Abstynenta „Ostoja”, w każdy poniedziałek o 17:00 spotykają się osoby uzależnione od alkoholu. Natomiast co czwartek o 17:00 odbywają się spotkanie dla osób współuzależnionych.
UG