Od parafii do parafii w byłym województwie (175)
Na wschodniej ścianie Rynku w Oleśnie widoczny jest XIX-wieczny Ratusz. Odbudowany zaraz po wojnie mieścił od 1950 r. Muzeum Regionalnego im. Jana Nikodema Jaronia (od niedawna przeniesione nowego budynku). Żyjący w latach 1881-1922 patron tegoż muzeum urodził się w Jastrzygowicach (k. Gorzowa Śląskiego). Wyrzucony z niemieckiego gimnazjum w Bytomiu, zdał maturę dopiero w Szwajcarii, gdzie leczył też gruźlicę. W latach 1905-10 studiuje prawo we Wrocławiu, by następnie wyjechać do Lwowa. Pisząc po polsku świetne dramaty i wiersze nawiązuje przyjaźń z Janem Kasprowiczem. Po zrobieniu doktoratu wraca na Opolszczyznę, gdzie współpracuję z „Gazetą Polską”, walcząc o przyłączenia Śląska do Polski. Mimo złego zdrowia bierze czynny udział w walkach wyzwoleńczych, będąc komisarzem cywilnym na powiat oleski w czasie III Powstania Śląskiego. Umiera u zarania powrotu części Śląska do Polski. Grób jego zachowany jest na cmentarzu w Lublińcu przy ul. Plebiscytowej.
W muzeum oleskim mamy zbiory z zakresu regionalnej sztuki ludowej oraz pamiątki z czasów walk o polskość tej ziemi. Olesno znane już było w XII w. jako osada na szlaku handlowym z Moraw do Gdańska, później także z Wrocławia do Krakowa – o czym świadczą dokumenty celne. Należąc do książąt opolskich, otrzymało w 1275 r. prawa miejskie, a wszyscy mieszkańcy przywilej zajmowania się handlem. W XVII i XVIII wiekach należy do państwa austriackiego i jest własnością rodu Gaszynów, którzy otrzymali je od Habsburgów. Później jest miastem pruskim i wreszcie niemieckim (do 1945 r.). W latach 1975-98 Olesno było gminą w woj. częstochowskim. Na północnym obrzeżu Rynku (przy ul. Kościelnej 1) widoczny jest następny kościół, który ulokowano w centrum miasta. Ta parafialna świątynia znajduje się na miejscu wcześniejszego drewnianego kościoła (z połowy XV w.), przeniesionego 300 lat później do miejscowości Gronowice. Jej wznoszenie zakończono w 1913 r. a budowniczym był ksiądz Aleksander Bruno (1869-1916), którego grób znajduje się teraz pod południową ścianą kościoła. Opuszczając centrum Olesna trzeba jeszcze odwiedzić obszerny zabytkowy cmentarz. Przed wejściem na jego teren mamy pomnik przedstawiający dwa stylizowane orły zrywające się do lotu, oraz napis: „Bohaterom walk o wyzwolenie prastarych Ziem Piastowskich”. Do 1945 r. stał w tym miejscu pomnik poświęcony żołnierzom poległym w I w. św. Następnie pochowano tutaj żołnierzy Armii Czerwonej i dopiero po ich ekshumacji na cmentarz wojskowy w Kluczborku, urządzono obecny pomnik. Wewnątrz cmentarza wiele mogił wojennych, oraz rozległa kwatera żołnierzy z I w. św. (spoczywa w niej aż 296 zmarłych w tutejszym szpitalu wojskowym: Austriaków, Niemców, Rosjan, Serbów i Węgrów – na zdjęciu), obok mogiła Powstańców Śląskich. W końcowej części cmentarza widoczna jest z daleka mogiła trzech lotników polskich poległych w Kampanii Wrześniowej – z oryginalnym pomnikiem w kształcie dwóch rozwiniętych spadochronów. Stanowili oni załogę samolotu „Karaś – PZL 23” z 22 Eskadry Bombowej Lekkiej, który 3. września’39 uczestniczył w akcji niszczenia niemieckiej kolumny pancernej na szosie w rejonie Gidel. Po rozproszeniu naszej Eskadry przez niemieckie myśliwce jeden z naszych samolotów znalazł się aż w rejonie Olesna, gdzie został strącony. We wrześniu 1970 r. Liceum Ogólnokształcące w Oleśnie otrzymało uroczyście imię „Lotników Polskich”.
Tekst i zdjęcia –
Andrzej Siwiński