Konferencja naukowa „Częstochowa – przyroda miasta i regionu” odbywała się w dniach 20 i 21 października 2016 r. w auli Wydziału Matematyczno- Przyrodniczego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie a zakończyła spotkaniem jej uczestników i zaproszonych gości w Sali Edukacyjnej Muzeum Częstochowskiego.
Inicjatorem i wiodącym organizatorem konferencji, której celem było zapoznanie mieszkańców z niezwykle bogatym środowiskiem przyrodniczym miasta i regionu oraz uczulenie ich na zagrożenia jakie niesie rozwój przemysłu i brak codziennego poszanowania przyrody, był Zarząd Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego, a współorganizatorami pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Chemii, Ochrony Środowiska i Biotechnologii AJD oraz Muzeum Częstochowskiego. Została ona objęta honorowym patronatem przez: Prezydenta Częstochowy Krzysztofa Matyjaszczyka, Rektora Akademii im. Jana Długosza J.M. Prof. dr hab. Annę Wypych Gawrońską oraz Prezesa Ligi Ochrony Przyrody Okręgu Częstochowskiego Janusza Rapalskiego. Patronem medialnym konferencji była Gazeta Częstochowska. Jedynym sponsorem konferencji zostało Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego reprezentowane przez dyrektora i prezesa zarządu Andrzeja Babczyńskiego. – W odczuciu organizatorów osobiste zaangażowanie i pomoc finansowa Pana dyrektora, w znacznym stopniu przyczyniły się do prawidłowego zorganizowania konferencji – podkreśla dr Cezary Gębicki, jeden z głównych organizatorów.
W obradach uczestniczyli także zaproszeni goście , w tym: naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego Marian Stępień, naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta Andrzej Szczerba (występujący w imieniu Prezydenta miasta), wiceprezesi Ligi Ochrony Przyrody Okręgu Częstochowskiego: Maria Jasińska oraz Jerzy Suchy (również autor referatu), a także redaktor naczelny „Gazety Częstochowskiej” Urszula Giżyńska. W pracach konferencji uczestniczyli również gospodarze uczelni, w tym Dziekan Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego AJD Prof. dr hab. Małgorzata Makowska-Janusik, prodziekan ds. nauki prof. dr hab. Wojciech Ciesielski oraz zastępca dyrektora ds. nauki Instytutu Chemii, Ochrony Środowiska i Biotechnologii dr Piotr Rychter. Głównym obradom konferencji towarzyszyła sesja posterowa przedstawiająca wyniki badań 14-tu różnych zespołów i ośrodków badawczych. Postery te prezentowane są obecnie w budynku Muzeum Częstochowskiego przy ul. Katedralnej 8.
Obrady konferencji rozpoczęła dr Ewa Kaczmarzyk osobistym wspomnieniem o zmarłym w marcu br. Prof. dr hab. Januszu Hereźniaku – znakomitym uczonym, orędowniku i współtwórcy projektu Jurajskiego Parku Narodowego, zaangażowanym dydaktyku i nauczycielu licznej rzeszy uczniów , a także artyście fotografiku i działaczu społecznym. Wstępem do kolejnych referatów było wystąpienie dr Cezarego Gębickiego – prezesa CzTN i pracownika AJD w Częstochowie na temat najcenniejszych przyrodniczo, unikatowych i godnych ochrony ekosystemów oraz siedlisk, położonych na terenie miasta. Najwięcej miejsca poświęcono tu prawdziwej perle przyrody Częstochowy, tj. projektowanym rezerwacie „Gąszczyk” wraz z przyległymi starorzeczami, bogatymi zbiorowiskami łąkowymi oraz nadrzecznymi zaroślami łęgowymi.
Pozostałą część obrad prowadzono w sesjach tematycznych. W pierwszej, poświęconej historii poznania środowiska przyrodniczego miasta i regionu wygłoszono trzy referaty. Dr Ewa Kaczmarzyk z Muzeum Częstochowskiego (członek CzTN) przedstawiła zarys badań przyrodniczych Częstochowy i regionu od połowy XIX wieku do końca XX wieku oraz wkład przyrodników częstochowian do poznania przyrody miasta i regionu częstochowskiego. Omówione zostały poszczególne sylwetki badaczy oraz ich najważniejszy dorobek naukowy. Mgr inż. Jerzy Suchy zaprezentował działalność Ligi Ochrony Przyrody w okręgu częstochowskim, ze szczególnym uwzględnieniem działań edukacyjnych oraz promujących działania pogłębiające świadomość ekologiczną młodzieży szkolnej.
W części poświęconej przyrodzie nieożywionej wygłoszono dwa referaty. Prof. dr hab. Jan Maciej Waga (pracownik naukowy Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu) scharakteryzował komponenty fizycznogeograficzne obszaru miasta opisując szczególnie interesujące i przyrodniczo cenne ich przykłady. Prof. dr hab. Maria Fajer (UŚ) omówiła szczególnie ważne obecnie problemy wód (zbiorników i cieków wodnych), pokrywy glebowej i warunków klimatycznych miasta. W obu przypadkach autorzy wskazali godne ochrony obiekty przyrody nieożywionej oraz zaproponowali formy ich ochrony oraz sposoby udostępniania do badań lub zwiedzania.
W sesji omawiającej przyrodę ożywioną Częstochowy wygłoszono aż siedem referatów, obejmujących zwłaszcza florę i roślinność miasta. W zastępstwie za nieobecnego z przyczyn zdrowotnych Prof. dr hab. Stanisława Cabały (UŚ w Katowicach.) wyniki badań botanicznych, poszerzone o prace własne, przedstawiła dr. Barbara Majchrzak (pracownik AJD, członek CzTN). Faunę bezkręgowców siedlisk wodnych miasta w aspekcie wybranych gatunków jak i zgrupowań faunistycznych omówił dr Igor Jatulewicz (pracownik AJD). W wystąpieniu podkreślono ekologiczną rolę organizmów bentosowych w prawidłowym funkcjonowaniu wodnych ekosystemów. Różnorodny gatunkowo i ekologicznie świat lądowych bezkręgowców przybliżył dr Cezary Gębicki (pracownik AJD, członek CzTN). Wskazał on na potrzebę dalszych badań prowadzonych w wybranych najsłabiej dotychczas poznanych grupach taksonomicznych bezkręgowców. Faunę śródlądowych ryb i płazów głównych cieków i zbiorników wodnych Częstochowy zreferował mgr Krzysztof Pierzgalski (członek CzTN), natomiast obecność w mieście chronionych ssaków omówiła dr Dominika Olszewska (pracownik AJD). Dr Marcin Walczak (pracownik UŚ w Katowicach) przedstawił wyniki swoich wieloletnich badań nad fauną piewików (pluskwiaków równoskrzydłych) w najczęściej spotykanych zespołach roślinnych Częstochowy. Badania te wykazały obecność 12 nowych dla fauny krajowej gatunków, a ich wyniki złożyły się na dwutomową monografię naukową, stawiającą faunę miejską piewików Częstochowy w rzędzie najlepiej pod tym względzie poznanych faun w Polsce.
Drugi dzień obrad (21 października) rozpoczęto sesją poświęconą zagrożeniom i ochronie środowiska przyrodniczego w mieście i regionie częstochowskim. Wygłoszono tu trzy referaty. Mgr Marcin Folwaczny (pracownik WPWiK) obszernie omówił różnorodne problemy zaopatrzenia w wodę miasta Częstochowy i jej ochrony. Projekt utworzenia Geoparku Północnej Jury jako nowej możliwości promocji przyrody regionu przedstawiła dr Anna Śliwińska-Wyrzychowska (pracownik AJD). W obręb Geoparku mogą w przyszłości wchodzić nieczynne kamieniołomy Złotej Góry, wyrobiska wzdłuż ul. Złotej oraz wzgórze Prędziszów, tworząc niezwykle malowniczy i przyrodniczo cenny kompleks ekosystemów antropogenicznych. Znaczenie Koła Łowieckiego w Częstochowie dla ochrony bioróżnorodności miasta i regionu przedstawił długoletni, zasłużony członek CzTN (i były wiceprezes jego zarządu) dr Franciszek Sobalski.
Podczas kolejnej sesji poświęconej przeszłości oraz teraźniejszości edukacji przyrodniczej i ekologicznej w Częstochowie wygłoszono dwa referaty. Treści dotyczące edukacji ekologicznej w Muzeum Częstochowskim od połowy XX wieku do współczesności przedstawiła mgr Elżbieta Janik (pracownik Muzeum Częstochowskiego), natomiast działania proekologiczne podejmowane przez Związek Młodzieży Wiejskiej na terenie miasta opracowała mgr Aneta Podsiadlik – Frączek (ZMW).
Końcowa sesja tematyczna została poświęcona bibliografii przyrodniczej miasta i regionu częstochowskiego. Referat dotyczący przyrody miejskiej i regionalnej w krajowych przewodnikach turystycznych, połączony z przeglądem najważniejszych pozycji bibliograficznych, wygłosił mgr Robert Sikorski (pracownik Archiwum Państwowego w Częstochowie). Ostatnie wystąpienie poświęcone było krytycznemu przeglądowi literatury przyrodniczej odnoszącej się do miasta i regionu do 2016 roku, który opracował i przedstawił mgr Zbigniew Stańczyk (pracownik Biblioteki Miejskiej im. Wł. Biegańskiego w Częstochowie).
Konferencję zakończyła prezentacja przyrodnicza (z plakatami sesji posterowej) w Muzeum Częstochowskim (ul. Katedralna 8), gdzie w Sali Edukacyjnej Muzeum zaprezentowane zostały eksponaty fauny regionu częstochowskiego, w tym bardzo interesujący i rzadki zbiór paleontologiczny (m.in. z nieistniejącego już obecnie rezerwatu geologicznego u podnóża Jasnej Góry). Z wielkim zainteresowaniem zgromadzeni uczestnicy zwiedzili również nowo otwartą wystawę poświęconą społeczności żydowskiej Częstochowy, zatytułowaną „ŻYDZI – CZĘSTOCHOWIANIE”.
Pokłosiem konferencji będzie przygotowywana obecnie do druku obszerna monografia przyrodnicza pt. „Częstochowa – przyroda miasta”. Wydanie tego pierwszego w historii Częstochowy kompleksowego opracowania, planowane jest na 2017 rok.
Na zdjęciu: Mateusz Pawlak, dr Cezary Gębicki, Jan Kaczmarzyk, Robert Sikorski
Materiał ukazał na stronie: “Częstochowska Gazeta Ekologiczna” (wydanie papierowe), której publikację współfinansuje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
CG