Ponad 20 lat temu, we wrześniu 1996 roku w mieszkaniu przy ulicy Małej w Częstochowie, odnaleziono sztandar 27 Pułku Piechoty. Znalezisko było niespodziewane, sztandar zaginął bowiem tuż po II wojnie światowej i na pół wieku (z małym wyjątkiem) ślad po nim zaginął.
O 27 Pułku Piechoty
27 Pułk Piechoty powołano 11 listopada 1918 roku w Częstochowie. I i II batalion rekrutował się z częstochowian, a III z mieszkańców Wielunia i okolic. Po niedługim czasie jego żołnierze wzięli udział w walkach z Czechami, a z końcem lutego 1919 zostali wysłani na front ukraiński. W okresie organizacji pułk pełnił służbę na niespokojnym wówczas pograniczu polsko-niemieckim. W maju 1919 roku została powołana 7 Dywizja Piechoty w której skład wszedł 27 PP, i pozostał w niej aż do października 1939 roku.
Rok później żołnierze pułku wzięli udział w walkach z Sowietami w rejonie Zwiachla i Uczestniczyli w wypadzie generała Śmigłego-Rydza na Kijów oraz w walkach z jazdą Budionnego zakończonych wygraną, która okryła 27 PP zasłużoną sławą – 15 czerwca stał się dniem Święta Pułkowego. Pułk ochraniał skrzydła grupy naczelnego wodza przed kontruderzeniem polskiej armii pod Warszawą i zabezpieczał granicę do czasu jej ratyfikacji przez Sejm RP. Latem 1921 roku 27 Pułk Piechoty przejął z rąk niemieckich Tarnowskie Góry. Do II wojny światowej stacjonował w koszarach przy ul. Dąbrowskiego w Częstochowie.
Sztandar i gest marszałka
20 października 1921 roku do Częstochowy przybył marszałek Józef Piłsudski. Po wizycie na Jasnej Górze udał się do koszar 27 PP „Zawady” (obecnie teren Politechniki Częstochowskiej). Wtedy prawdopodobnie zapadła decyzja o udziale Pułku w przyłączeniu Śląska do Polski. 27 PP, już wcześniej zasłużony w walkach na froncie, do końca października 1921 roku nie miał sztandaru. Dokładnie 31 października do Belwederu przybyła delegacja Koła Polek z przewodniczącą Monikowską i Kasprzycką, w towarzystwie dowódcy 7 DP gen. Dyw. Eugeniusza Pogorzelskiego i dowódcy pułku plk. Edwarda Nowaka. Mieli ze sobą sztandar ufundowany przez ludność powiatów częstochowskiego i wieluńskiego, skąd pochodzili żołnierze pierwszych kompanii. W jego dwóch rogach wyhaftowano herby obu miast, a w dwóch pozostałych datę powstania Pułku i cyfrę numeru Pułku. W jego środku widniał orzeł. Poświęcenie sztandaru nastąpiło 13 listopada tego samego roku na Jasnej Górze. Trzy miesiące później, 15 lutego 1922 roku, Piłsudski ponownie wręczył sztandar, co odebrano jako wyróżnienie dla pułku za zwycięstwa nad Armią Konną Budionnego.
Podczas II wojny światowej sztandar nie trafił w ręce Niemców. W pierwszych dniach chronił go chorąży Wacław Roguski, który przebywał w Kowlu wraz z rodzinami oficerów i podoficerów 27 pp ewakuowanymi z Częstochowy. Jego żona podszyła sztandarem kołdrę, dzięki czemu przetrwał zajęcie miasta przez wojska sowieckie. Przez granicę sztandar przeniósł 15-letni syn chorążego Henryk Roguski, a do Częstochowy trafił w poduszce z pierzem. Na miejscu teść Roguskiego, Stanisław Raniewicz, który prowadził kuźnię, zakopał go w skrzynce po amunicji na terenie zakładu przy ul. Sobieskiego 16. Sztandar spędził tam całą okupację, a opiekę nad nim sprawowali sierżanci zawodowi 27 pp Stanisław Baliński i Piotr Krawczyk, członkowie II Komendy Polskiego Związku Wolności. Po wkroczeniu do Częstochowy Armii Czerwonej dnia 16 stycznia 1945 roku sztandar wykopano, oczyszczono i zacerowano, a następnie przekazano do siedziby Związku Partyzantów przy al. Wolności 3/5.
Z zapisu pochodzącego z 1952 roku z Muzeum Wojska Polskiego wynika, że sztandar po prostu zaginął. W kolejnych latach szukali go żołnierze Pułku, poszukiwacze-amatorzy, przybył nawet były żołnierz 27 PP na co dzień mieszkający w Chicago, który skierował trop na posesję w Bolesławowie, gdzie, według jego wiedzy, w metalowej skrzyni zakopanej w ziemi miał się znajdować sztandar.
Odnaleziony po latach
Wiadomość o tym, że sztandar faktycznie został odnaleziony przekazał mężczyzna, w którego ręce trafiło znalezisko. Najprawdopodobniej sztandar ukryła jego krewna, która była w Armii Krajowej, a potem w Związku Partyzantów i zmarła tuż po wojnie – Krystyna Gorska. Następnie w jej domu przy ul. Małej 12 w Częstochowie zamieszkał brat mężczyzny, który zgłosił odkrycie – zmarł on w kwietniu 1996 roku. Po jego śmierci żona podczas porządków na strychu znalazła sztandar i przekazała go szwagrowi. Obecnie sztandar znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego.
W dniu Święta Pułkowego, 15 czerwca 2011 roku w dawnym budynku dowództwa 7 Dywizji Piechoty, przy al. NMP 47 (aktualnie Galeria Dobrej Sztuki) wmurowano i poświęcono tablicę pamiątkową 27 Pułku Piechoty. Po wielu latach do Częstochowy na krótki czas (dzięki staraniom historyka Lecha Mastalskiego) zawitał ponownie sztandar 27 Pułku Piechoty.
Żołnierze pierwszych kompanii pułku wychodzących w bój w 1918 pochodzili z powiatów częstochowskiego i wieluńskiego, dlatego nie należy się dziwić, że ludność tych powiatów ufundowała sztandar dla swojego pułku. Znakiem tego są wyhaftowane w rogach płachty sztandaru herby Częstochowy i Wielunia. W dwóch pozostałych rogach umieszczono datę powstania Pułku i cyfrę numeru Pułku, w środku widniał orzeł państwowy.
Zdjęcie ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
ANNA GAUDY