Dominik Jerzy Zbierski (1890-1940), uczeń „Sienkiewicza”, późniejszy dyrektor „Traugutta”, należał do Polskich Drużyn Strzeleckich, służył w Legionach Polskich, walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W niepodległej Polsce radny Miasta Częstochowy i senator RP. Po wybuchu II wojny światowej zaangażowany w ruch oporu, ujęty przez Niemców i przez nich zamordowany.
Przyszedł na świat w Częstochowie 3 sierpnia 1890 r. w rodzinie Jana (1852-1921) i Agnieszki z Matejów. Od 1901 uczęszczał do gimnazjum rządowego (późniejszego Gimnazjum im. H. Sienkiewicza) w Częstochowie. Wziął udział w tzw. strajku szkolnym w 1905 r., za co został usunięty grona uczniów. Od roku 1906 uczył się w gimnazjum polskim w Częstochowie. Od 1904 był aktywnym członkiem Związku Młodzieży Polskiej “Przyszłość” (PET). Miał nawet reprezentować częstochowski oddział na zjeździe przedstawicieli organizacji z terenu całego Królestwa Polskiego, lecz 2 kwietnia 1910 roku, tuż przed samym wydarzeniem, aresztowano go w Warszawie. Zwolniony został w lipcu tego samego roku i zdał maturę w gimnazjum Gustawa Kośmińskiego. Podjął następnie studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym okresie należał do organizacji „Promieniści” oraz do Związku Walki Czynnej. Od 1911 roku był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich. W październiku 1914 wstąpił do Legionów Polskich, gdzie służył jako podoficer i dowódca plutonu piechoty I Brygady. 25 grudnia 1914 roku został ciężko ranny w bitwie pod Łowczówkiem i wzięty do niewoli przez Rosjan. W centralnym Archiwum Wojskowym zachował się zapis, że „ranny zaginął pod Łowczówkiem”, z dopiskiem ewidencji wojskowej 7. Pułku Piechoty.
W końcu 1916 (czyli po 2 latach niewoli) zbiegł z obozu jenieckiego w Mołodze. Przebywał w okolicach Kijowa, zorganizował tam i przez pewien czas prowadził polską szkołę. Później przez Petersburg i Dyneburg zdołał dostać się do Krakowa. W latach 1918-19 na UJ ukończył przerwane studia. Przeprowadził się następnie do Ostrowa Wielkopolskiego, w tamtejszym gimnazjum podjął pracę w charakterze nauczyciela języka polskiego i historii. W 1920 roku jako ochotnik wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po jej zakończeniu zaliczył szkołę podchorążych, a następnie wrócił do Ostrowa Wielkopolskiego. W latach 1925-29 był nauczycielem, później dyrektorem w państwowego gimnazjum im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. W listopadzie 1929 powierzono mu stanowisko dyrektora II Gimnazjum Państwowego im. R. Traugutta w Częstochowie.
W 1930 powołano go do Rady Przybocznej kierownika tymczasowego Zarządu Miasta Częstochowy Aleksandra Bratkowskiego. W latach 1930-37 pracował społecznie w różnych sekcjach miejskich, a także powiatowych, komitetów niosących pomoc osobom bezrobotnym (w tych latach brak zatrudnienie stanowił bardzo poważny problem w skali ogólnopolskiej). W 1932 przystąpił do BBWR (skrót należy rozumieć jako Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), w następnym roku został wybrany prezesem Rady Powiatowej tej formacji politycznej. W 1934 w wyniku wyborów wszedł w skład Rady Miejskiej z listy Polskiego Bloku Gospodarczego. Przewodniczył (do 1939) klubowi radnych sanacyjnych, był też członkiem komisji budżetowej RM. W 1935 został wybrany senatorem z województwa kieleckiego (Częstochowa przed II wojną światową w nim się właśnie znajdowała). Po zakończeniu kadencji, w 1938 roku powrócił na stanowisko dyrektora II Państwowego Gimnazjum i Liceum im R. Traugutta. Od 1937 należał do Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN, popularnie określany jako „ozon”). W latach 1938-39 był przewodniczącym OZN w Częstochowie i jednym z najaktywniejszych jego działaczy.
Dominik Zbierski był niezwykle aktywny nie tylko politycznie, ale również społecznie na szczeblu lokalnym. Od 1929 do 1931 pełnił funkcje prezesa Związku Strzeleckiego oraz członka zarządu powiatowej Federacji Polskiego Związku Obrońców Ojczyzny. W latach 1932-34 należał do Rady Nadzorczej Stowarzyszenia Spożywców “Jedność”. W 1937-39 był też prezesem zarządu Towarzystwa Popierania Budowy Szkół Powszechnych obwodu częstochowskiego. Jako kapitan rezerwy w maju 1939 został zaprzysiężony do pracy konspiracyjnej na wypadek zajęcia kraju przez wroga. Jeszcze w czasie trwania kampanii wrześniowej 1939 roku, w końcu miesiąca, przystąpił do organizowania struktur Organizacji Orła Białego. Od października był w kierownictwie okręgu kieleckiego tej formacji, a w początkach listopada 1939 został kierownikiem okręgu OOB. Po podporządkowaniu OOB Służbie Zwycięstwu Polski pełnił funkcję komisarza cywilnego podokręgu zagłębiowskiego SZP.
Podejrzany przez Niemców o przynależność do organizacji niepodległościowej został aresztowany przez Gestapo 30 marca 1940 roku. Podczas przesłuchań nakłaniany był do informowania o nastrojach panujących wśród młodzieży, lecz zdecydowanie tego odmawiał. Ponieważ nie udowodniono mu działalności konspiracyjnej, został zwolniony i natychmiast objęty inwigilacją. W wyniku obserwacji Niemcy zauważyli, że kontaktuje się z działaczami przedwojennych polskich partii politycznych, a jednocześnie osobami mającymi styczność z polskim podziemiem niepodległościowym. Ponownie został aresztowany 21 maja 1940 roku podczas tzw. Akcji AB (Ausserordemtliche Befriedungsaktiom), która do lipca 1940 na terenie Generalnego Gubernatorstwa wymierzona była przeciwko polskiej inteligencji. Krótko mówiąc jej celem było pojmanie osób szczególnie niebezpiecznych dla Niemców, a następnie ich eksterminacja. Zbierskiego osadzono w częstochowskim więzieniu na Zawodziu. Według zachowanych protokołów przesłuchań Zbierski miał odmówić udzielenia jakichkolwiek informacji na temat kręgu swoich znajomych, a przesłuchującym go urzędnikom powiedział, że są zbyt głupi, żeby to zrozumieć. Niemcy uznali Dominika Zbierskiego za „fanatycznego Polaka o skrajnie wrogim do niemieckości nastawieniu”, na aktach nawet umieszczono dopisek „należy do inteligencji i musi zniknąć”. Skazany został przez sąd doraźny 9 czerwca 1940 na karę śmierci, a rozstrzelany 4 lipca 1940 w zbiorowej egzekucji pod Apolonką koło Janowa w powiecie częstochowskim. Wyprowadzany z budynku więzienia na egzekucję wznosił okrzyki „Niech żyje Polska!”. W 1946 po ekshumacji został pochowany wraz z innymi zamordowanymi w kw. 50. na cmentarzu Kule. Odznaczony, m.in., Krzyżem Niepodległości (1932), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W konspiracji posługiwał się pseudonimami Góra, Gwiazda, Kolec, Nowina… Częstochowa upamiętniła Jego Imię nazwaniem ulicy oddzielającej obecną siedzibę II LO im. R. Traugutta i nowy gmach Uniwersytetu Jana Długosza.
Jego żoną była Maria z d. Żurek, ur. w 1895, działaczka harcerska i niepodległościowa (ps. „Roma”), nauczycielka, podobnie jak mąż odznaczona Medalem Niepodległości w 1931 r. Mieli dwoje dzieci: córkę Hannę (ur. 1923) oraz syna Andrzeja (1926-2013), żołnierza Szarych Szeregów, absolwenta mechaniki Politechniki Łódzkiej oraz archeologii i historii Uniwersytetu Łódzkiego. Największe osiągnięcia przypadły mu w dziedzinie archeologii, miał tytuł profesora, był pracownikiem PAN w Gdańsku, dyrektorem Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Honorowym Obywatelem tego miasta. W latach 1945-46 pełnił funkcję łącznika I Komendy Konspiracyjnego Wojska Polskiego dowodzonego przez kpt. Stanisława Sojczyńskiego “Warszyca”. Skazany w 1946 r. po sfingowanym procesie nie przyznał się do winy. Przesiedział ponad rok w aresztach UB i w więzieniu.
Warto mieć na uwadze, że liczne rodzeństwo naszego Bohatera Niemców także uważało za odwiecznych wrogów Polaków, za co również zapłacili wysoką cenę. Dominik Zbierski miał 5 braci: czterech starszych i jednego młodszego. Marian (1879-1942) został katolickim księdzem i zmarł z wycieńczenia w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau. Stało się tak wskutek nasilonych prześladowań duchowieństwa katolickiego na terenie tzw. Kraju Warty – obszaru okupowanej Polski przyłączonego do Rzeszy Niemieckiej, obejmującego Wielkopolskę oraz część ówczesnej diecezji częstochowskiej. Stanisław Józef (1881-1940), późniejszy dyrektor gimnazjów w Częstochowie i Kętach (odrzucono wniosek o Medal Niepodległości dla niego, uzasadniając to brakiem pracy niepodległościowej), podczas niemieckiej okupacji został aresztowany w Kętach przez Gestapo i wraz z innymi nauczycielami zesłany do obozu koncentracyjnego Dachau, a następnie Mauthausen-Gusen, gdzie zakończył życie. Józef (ur. 1886), kolejarz i działacz niepodległościowy ps. „Długi” (odznaczony Medalem Niepodległości). Zygmunt (ur. 1888), doktor nauk humanistycznych. Dziennik „Słowo” w numerze z 5 maja 1911 r. przytacza za niemiecką prasą, że ten właśnie „Zygmunt Zbierski, sufler teatru poznańskiego, oskarżony o szpiegostwo na niekorzyść Niemiec, został skazany na 2 lata więzienia karnego”). Kazimierz (ur. 1893), także nauczyciel języka polskiego (w częstochowskim Gimnazjum Męskim Wincentego Szudejki, które w 1920 upaństwowiono i na jego bazie utworzono II Państwowe Gimnazjum Męskie, obecnie II LO im. R. Traugutta), współredaktor „Kuriera Zagłębia”, wizytator szkół średnich (i jego wniosek o Medal Niepodległości został odrzucony).
Maciej Świerzy
Opis zdjęcia: Zebranie sprawozdawcze Komitetu Okręgowego Towarzystwo Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych w Krakowie. Widoczni, m.in.: (siedzą od lewej) senator Dominik Zbierski, kurator Okręgu Szkolnego Krakowskiego Józef Stypiński, poseł Andrzej Zubrzycki. Źródło NAC, Data wydarzenia: maj 1937.