ROBERT SIKORSKI
Czerwiec 1933 roku był w Częstochowie miesiącem uroczystości religijnych i społecznych, im właśnie postaramy się poświęcić najwięcej uwagi, chociaż nie tylko.
Uroczystości Zielonych Świątek i Jubileusz Rzemiosła
W celebracji uroczystości Zielonych Świątek 4 czerwca 1933 roku na Jasną Górę oprócz mieszkańców miasta uczestniczyło kilkanaście pielgrzymek. Pątnicy przybyli z Zelechowa, Kozienic, Międzyrzecza, Łaskarzewa, Borowa, Miechowa, Radzymina i Łodzi. Przyjechały też wycieczki szkolne z Kochanowic, Poznania, Siedlec, Słupcy, Bielska, Warszawy, Kielc, Poraja i Koniecpola.
W świąteczną niedzielę odbyły się również obchody jubileuszu 25-lecia Okręgowego Towarzystwa Rzemieślniczego. O 9.30 spod lokalu Towarzystwa wyruszył pochód na Jasną Górę. Uroczystą mszę odprawił ks. dr W. Tomalka patron organizacji, kazanie wygłosił ks. dr Teodor Kubina biskup częstochowski, który powiedział, m.in.: „Człowiek bowiem może tylko współpracować z Bogiem w każdym przejawie życia, czy to duchowego czy społecznego lub gospodarczego, może tylko nadać twórczości swojej nowe kształty”. Po nabożeństwie pochód ruszył do płyty Nieznanego Żołnierza, po nim skierował się do siedziby Towarzystwa na uroczyste zebranie. Odczytano telegramy gratulacyjne, uczczono pamięć zmarłych prezesów i członków. Po południu gospodarze oprowadzali gości po Szkole Rzemieślniczej i bursie. Wieczorem odbyło się przyjęcie. W poniedziałek, 5 czerwca rozpoczął się II Wojewódzki Zjazd Rzemieślniczy. Za stołem prezydialnym ustawiono 26 sztandarów cechowych.
Obchody Bożego Ciała
15 czerwca 1933 roku odbyły się uroczystości Bożego Ciała. W katedrze sumę odprawił ks. Franciszek Mirecki, proboszcz parafii św. Zygmunta w Częstochowie. Następnie odbyła się procesja do czterech ołtarzy. Śpiewał chór katedralny. Po powrocie do świątyni celebrans udzielił błogosławieństwa najświętszym sakramentem. W parafii św. Barbary o godzinie 17.00 nieszpory odprawił ks. prałat Antoni Zimniak. Później ruszyła procesja do czterech ołtarzy. Następnie Najświętszy Sakrament przeniesiony został na Jasną Górę, gdzie rozpoczęła się całonocna adoracja ku czci Serca Jezusowego.
Uroczystości Bożego Ciała na Jasnej Górze były odprawione nie w czwartek, a w niedzielę, 18 czerwca. Co ciekawe te, jak byśmy stwierdzili, opóźnione uroczystości transmitowane były przez radio. „W wielkim kościele zapanował nieopisany natłok. Wydarzyło się kilkanaście wypadków zemdleń i gorąca”. I tu musi nastąpić wytłumaczenie i opóźnionych uroczystości, i transmisji radiowej na całą Polskę, i tłumu, i ścisku, i zemdleń. W Bazylice Jasnogórskiej podczas celebracji zabrzmiał najwspanialszy polski, ale i światowy głos – Jan Kiepura.
Roboty publiczne w Częstochowie
Nie tylko obchody uroczystych świąt stanowiły o życiu miasta. Najważniejszą sprawą w czasie kryzysu, wobec powszechnego bezrobocia, było zapewnienie zatrudnienia. Uruchomiono roboty publiczne przy budowie bardzo zaniedbanych dróg w mieście. pracę znalazło ogółem 1200 osób, w poniedziałek, wtorek i środę pracować miała pierwsza zmiana licząca 600 osób, w czwartki, piątki i soboty taka sama grupa.
Działania obejmowały przedłużenie ul. Strażackiej na Zawodziu, ul. św. Kingi na Jasną Górę, ul. Olsztyńskiej, roboty w parkach miejskich, ziemne na placu przy ul. św. Barbary, naprzeciw domów miejskich, na których od jesieni tego roku miał być skoncentrowany handel dewocjonaliami. Prace te, jak pisano: „mają podniosłe znaczenie, gdyż ul. św. Barbary po usunięciu z niej obskurnych budek przybierze normalny wygląd i zostanie udostępniona dla ruchu pieszego”. Ponadto Częstochowa otrzymała od Ministerstwa Komunikacji 4500 ton kamienia z kamieniołomów państwowych w Zagnańsku (powiat kielecki) na konserwację dróg państwowych, utrzymywanych wspólnie przez miasto i państwo, do których należały: ul. Narutowicza od fabryki Mottów do granic miasta, ul. Warszawska od ul. Stodolnianej do Aniołowa i ul. św. Rocha od Rynku Wieluńskiego do cmentarza. Administracja krajowa zapłaciła za kamień, miejska ze swej strony zapewniła siłę roboczą, walec, materiały pędne i nadzór techniczny.
Obrady władz miejskich
Obradowała Rada Przyboczna przy Kierowniku Tymczasowym Zarządu Miasta. Omawiano przyznanie nagrody za zawody marszowe im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, sprawę małych domków za Zawodziu, urządzenie nowych dróg, projektowano otwarcie ulicy pomiędzy Aleją Kościuszki i ul. Staszica, uzupełniono komitet rozbudowy miasta. Miała posiedzenie komisja przetargowa na prace w III Alei. Oferty na ułożenie bruku z kostki szlakowej, kamiennej, granitowej, bazaltowej lub porfirowej złożyły firmy z Krakowa, Śląska i Będzina. Kosztorysy ustalały cenę wykonania usługi na 230 000 złotych. Ostateczną decyzję w sprawie przetargu podjąć miał wojewódzki wydział robót publicznych.
Upamiętnienie bohaterskiej młodzieży
W ostatnim dniu szkoły, 14 czerwca 1933 roku w I Gimnazjum Państwowym im. H. Sienkiewicza została odsłonięta w górnym hallu tablica złożona z trzech części. Głosiła ona w części I: „Podczas rozbrojenia Niemców w 1918 roku poległ Włodzimierz Zagórski, uczeń kl. IV. Z ran odniesionych podczas wojny 1920 r. zmarł Zygmunt Domański maturzysta”, w II: „W potrzebie r. 1920 złożyli ofiarne życie na polu chwały Antoni Chodzyński – maturzysta, Marian Krauze – maturzysta, Antoni Grzegorzewski – uczeń kl. VII, Jan Kałuża uczeń – kl. VI, Zygmunt Szyller – uczeń kl. VI. Poległym cześć”, w III: „W powstaniu śląskim 1921 r. polegli Kazimierz Gomoliszewski – uczeń kl. VI, Stefan Niekrasz – uczeń kl. V”. Pamiętajmy o bohaterach.
Wybitni urodzeni w Częstochowie
W „Gońcu Częstochowskim” z 28 czerwca 1933 roku pojawiła się krótka informacja: „Wychowanek I Gimnazjum Państwowego im. H. Sienkiewicza Felicjan Zygmunt Piątkowski ukończył z odznaczeniem Politechnikę Warszawską uzyskując dyplom inżyniera – geodety”. I tyle. Mamy jednak tę przewagę nad ludźmi żyjącymi wcześniej, że możemy dowiedzieć się co było dalej.
Felicjan Zygmunt Piątkowski urodził się 9 czerwca 1908 roku w Częstochowie, tam w 1928 roku ukończył gimnazjum. W 1933 roku uzyskał wspomniany dyplom. W 1934 roku ukończył Szkołę Podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim, uzyskując stopień podporucznika artylerii. Praktykę zawodową zdobywał w Wydziale Fotograficznym Polskich Linii Lotniczych. Zmobilizowany w 1939 roku walczył w kampanii wrześniowej w Armii „Łódź”. Brał udział w starciach pod Praszką, Wieluniem, Kamionem, Brwinowem i w obronie twierdzy Modlin, której dowódca, gen. brygady Wiktor Thomeé 28 września 1939 roku odznaczył go Krzyżem Walecznych. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie, brał udział w Powstaniu Warszawskim, walczył w forcie Dąbrowskiego. Po wojnie pracował w Biurze Odbudowy Stolicy. Opracował, m.in., „Mapę zniszczeń Warszawy” (1949, skala 1:20 000). W latach 1946-1950 dyrektor w Biurze Kartograficznym w Głównym Urzędzie Pomiarów Kraju. Autor 760 wydawnictw map glebowo-rolniczych. Pracownik Wydziału Geodezji Politechniki Warszawskiej, od 1964 roku profesor uczelni. Kierował 85 pracami dyplomowymi i był promotorem 10 doktorskich. Zmarł w Warszawie 7 czerwca 2004 roku. Pamiętajmy o uzdolnionych ludziach z Częstochowy i okolic.
Likwidacja partii politycznych w Niemczech
Tymczasem w III Rzeszy trwały wielkie zmiany. Rząd Adolfa Hitlera niszczył demokrację jak walcem. 22 czerwca 1933 roku zdelegalizowano Socjaldemokratyczną Partię Niemiec (SPD), 26 czerwca zostało aresztowanych 2000 działaczy Bawarskiej Partii Ludowej (BVP), 28 czerwca rozwiązano Staatspartei (DDP – Niemiecka Partia Demokratyczna), 29 czerwca zmuszono do ustąpienia Alfreda Hugenberga z dwóch stanowisk ministerialnych: gospodarki oraz rolnictwa i polityki żywnościowej i odebrano koncern prasowy. Był liderem DNVP (Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej), trzeciej siły politycznej w rządzie Hitler – Papen – Hugenberg i właścicielem większości wydawanych gazet. Pozostały jeszcze nie delegalizowane Niemiecka Partia Centrum i mimo aresztowań BVP.
Pomysły edukacyjne Oświeconych
Kończymy wydarzeniem dość kłopotliwym i niepokojąco aktualnym. Urzędnik ministerialny Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wygłosił we Lwowie odczyt. W referacie stwierdził, że trzeba usunąć ze szkół polskich lekturę „Ogniem i mieczem” jako deprawującą duszę młodzieży polskiej. W nawiązaniu do referatu odbyła się dyskusja, w której ten „oświecony” urzędnik stwierdził, że „mając do wyboru pomiędzy przedstawicielem szlachty ks. Jaremą Wiśniowieckim a reprezentantem wyzwalającego się proletariatu Chmielnickim, całą duszą stoi po stronie ostatniego”. Myśli urzędnika wzbudziły zdumienie, cytujemy: „Po odczycie zapanował wśród zebranych nastrój przygnębienia i depresji. Należy podkreślić, że niezbyt zbudowani byli również nauczyciele ukraińscy, których wielu było na zebraniu”.
Tu przypominamy słowa niemieckiego XIX-wiecznego poety niemieckiego Heinricha Heinego: „Najpierw płoną książki, potem płoną ludzie”.
ROBERT SIKORSKI
fot.
Procesja Bożego Ciała na Jasnej Górze w latach 30. XX wieku, kadr filmu, źródło Youtube