Sejm przyjął nową ustawę w sprawie gospodarowania odpadami. O jej założeniach rozmawiamy z Robertem Kalinowskim, z prezesem Częstochowskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego.
Z jakich wzorców korzystano przy konstrukcji nowej ustawy?
– USTAWA z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw w zakresie swojej regulacji wdraża obowiązujące dyrektywy unijne w sprawie odpadów i oczyszczania ścieków. Było to obowiązkiem jaki spoczywał na nas jako państwie członkowskim Unii Europejskiej. Konstrukcję nowej ustawy oparto zatem na sprawdzonych wzorcach europejskich, zastosowanych z sukcesem już wiele lat wcześniej w takich krajach jak Niemcy, Austria czy też Szwecja.
Czy nowe regulacje ustawodawcze będą miały rewolucyjne znaczenie dla tej dziedziny gospodarki? Jeśli tak, to które są najistotniejsze.
– Nowe uregulowania prawne mają doprowadzić do uszczelnienia funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi i zmniejszenia ilości składowanych odpadów komunalnych. Mają zapewnić warunki dla powstawania odpowiednich instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz upowszechnić prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych „u źródła” i zapewnić pełne monitorowanie sposobu postępowania z odpadami komunalnymi przez właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców odbierających odpady.
Odpowiedzialnością za osiągniecie celów ustawodawca obarczył gminy. Jednocześnie wyposażył gminy w narzędzia umożliwiające realizację zadań. M.in. wprowadził zasadę opłat za odbiór i zagospodarowanie odpadów, które mieszkańcy będą zobowiązani ponieść dokonując wpłaty na rzecz gminy. W zamian Gmina zorganizuje odbiór, transport, zbieranie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych oraz system selektywnej zbiórki. Istotną jest również zasada, że to Gmina poprzez uchwały Rady Gminy regulować będzie rynek odpadowy na swoim terenie i kształtować go tak aby osiągnąć zamierzone cele.
Od kiedy ustawa zacznie obowiązywać?
– Obowiązuje od 1 stycznia 2012 r., ale przewiduje okresy przejściowe, w czasie których gminy zobowiązane są wprowadzić na swoim terenie w życie nowy system. Ostatecznym terminem, w którym obowiązywać mają wszystkie regulacje wynikające z ustawy to 1 lipiec 2013r.
Czy wprowadzenie jej w życie zmieni ceny odbioru odpadów? Jeśli tak, w jakim stopniu – dla wszystkich zainteresowanych?
– O wysokości opłat ponoszonych przez mieszkańca zadecyduje Rada Miasta podejmując uchwały. Opłata może zawierać również opłaty za świadczenie usług dodatkowych jak np. wyposażenie nieruchomości w pojemniki do gromadzenia odpadów i utrzymanie ich w czystości, które to czynności ustawodawca nałożył jako obowiązek na właścicieli nieruchomości.
Aktualnie inwentaryzowany jest lokalny rynek odpadowy. Dane te pozwolą na ocenę i wybór najkorzystniejszych rozwiązań dla naszego miasta. Na obecnym etapie mogę jedynie wskazać na obowiązkowe rozwiązania ustawowe: właściciele nieruchomości, którzy nie będą prowadzić selektywnej zbiórki odpadów będą ponosić wyższe opłaty.
Jak nowa ustawa wpłynie na funkcjonowanie firm zajmujących się przeróbką odpadów oraz firm przewozowych?
– Przedsiębiorcy, którzy aktualnie odbierają odpady komunalne od mieszkańców miasta Częstochowy i dotychczas decydowali o sposobie postępowania z odpadami, w nowych uwarunkowaniach prawnych będą musieli stanąć do przetargu na świadczenie usługi odbioru i transportu odpadów, który zorganizuje Gmina. Standard świadczonej usługi zostanie narzucony przez Gminę w dokumentacji przetargowej. Firma, która zaproponuje najniższą cenę usługi wygra przetarg i będzie zobowiązana dostarczać odebrane zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz odpady pozostałe z sortowania do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych tzw. RIPOK. Wynagrodzenie tego Przedsiębiorcy będzie regulować Gmina z opłat wcześniej pobranych od właścicieli nieruchomości.
Instalacja w Sobuczynie, stanowiąca w 100 proc. własność Gminy Częstochowa, zarządzana przez Częstochowskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Sobuczynie, dzięki zrealizowanym wcześniej inwestycjom, w ramach których w wybudowany został Zakład Zagospodarowania Odpadów oraz kwatery składowe, spełnia wymagania ustawowe i 1 lipca 2012 r. zostanie wskazana w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami jako jedyna w regionie I instalacja regionalna (RIPOK). Oznacza to, że na mocy ustawy, RIPOK w Sobuczynie będzie mogła funkcjonować poza rygorami zamówień publicznych i trafiać mają do niej wszystkie wytwarzane na terenie miasta Częstochowy zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz odpady pozostałe z sortowania.
Inne instalacje, jeżeli działały na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych, będą wskazane jako instalacje zastępcze i trafiać będą do nich mogły odpady zmieszane tylko w przypadku awarii RIPOK w Sobuczynie.
Do czego zobowiąże producentów odpadów – mieszkańców i firmy? Do czego – gminy?
– Wytwarzający odpady komunalne (mieszkańcy, właściciele nieruchomości, zarządcy nieruchomości, firmy) będą musieli składać deklaracje, w których określać będą zobowiązania wobec gminy za gospodarowanie odpadami. Sposób obliczania tej opłaty zostanie określony w uchwale przez Radę Miasta. Drugim obowiązkiem będzie odprowadzanie opłat do kasy Gminy. Trzecim – wyposażenie nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów, dbanie o ich stan techniczny i sanitarny, chyba, że obowiązek ten przejmie gmina za dodatkową opłatą. Fakultatywnym działaniem oczekiwanym od wytwórców odpadów komunalnych będzie selektywne ich zbieranie.
Gmina wdroży nową ustawę uchwalając szereg uchwał, w tym nowy regulamin utrzymania czystości i porządku, przeprowadzi kampanię edukacyjną, wybierze w drodze przetargu nieograniczonego przedsiębiorcę (lub przedsiębiorców), którzy będą odbierać odpady komunalne z nieruchomości, stworzy system do zarządzania systemem, kontrolowania `właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców, przyjmowania opłat i rozliczania świadczonych usług, w końcu realizować będzie sprawozdawczość w zakresie sposobu postępowania z odpadami i redukcji składowanych odpadów biodegradowalnych. Gmina przeprowadzać będzie również analizę potrzeb inwestycyjnych z zakresu gospodarki odpadami i decydować o nowych inwestycjach, jakie będą realizowane przez podmioty wybierane w drodze konkursowej (przetarg, koncesja na roboty budowlane, partnerstwo publiczno-prywatne – przyp. red.).
Gmina odpowiedzialna będzie również za zorganizowanie i prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W tym jednak przypadku będzie mogła powierzyć to zadanie w trybie pozakonkursowym podmiotowi własnemu jakim jest CzPK Sp. z o.o. w Sobuczynie.
Czy ustawa rozwiąże wszystkie problemy związane z zagospodarowaniem odpadów? Jeśli nie, to o czym zapomniano lub co niezbyt wnikliwie rozpatrzono?
– Uważam, że ustawa rozwiązuje wszystkie problemy odpadowe. Szum medialny, jaki ma miejsce wokół nowej ustawy wynika z różnych pojawiających się interpretacji zapisów ustawowych, które przedsiębiorcy próbują wykorzystywać do ulokowania się na rynku odpadowym w nowych uwarunkowaniach prawnych z własnymi instalacjami, które nie spełniają wymagań ustawowych.
W mojej ocenie wszystko zmieni się po 30 czerwca 2013r. gdy gminy wdrożą w życie nowe rozwiązania ustawowe i nie zostaną pozostawione żadne wątpliwości co do nowej obowiązującej zasady, że to wyłącznie Gmina decyduje jak ma wyglądać gospodarka odpadami komunalnymi na jej terenie.
Jakie kary przewidziano w nowej ustawie dla tych, co nie będą się z niej wywiązywać?
– Ustawodawca przewidział kary za nie wywiązywanie się z obowiązków wynikających z ustawy zarówno dla Przedsiębiorców odbierających odpady, gmin, zarządzających instalacjami RIPOK jak i właścicieli nieruchomości. I tak niektóre z nich to:
Przedsiębiorca odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, który miesza selektywnie zebrane odpady komunalne ze zmieszanymi odpadami komunalnymi – podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 50 000 zł; natomiast gdy nie przekazuje odebranych od właścicieli nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych – podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 2000 zł za pierwszy ujawniony przypadek.
Gmina, która nie wykonuje obowiązku w zakresie osiągania poziomów odzysku i recyklingu podlega karze pieniężnej obliczonej na odrębnych zasadach i kary te mogą być bardzo dotkliwe, natomiast gdy Gmina nie wybierze odbierającego od właścicieli nieruchomości zmieszane odpady komunalne na zasadach konkurencyjnych dopuszczonych ustawą podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 50 000 zł.
Prowadzący instalację RIPOK który odbiera zmieszane odpady komunalne, odpady zielone lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, spoza regionu gospodarki odpadami komunalnymi – podlega karze pieniężnej w wysokości 500 zł za każdy Mg odebranych odpadów. Natomiast, gdy nie zawiera umowy na zagospodarowywanie zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych lub pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania z podmiotem odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, który wykonuje swoją działalność w ramach regionu gospodarki odpadami komunalnymi – podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł.
Właściciel nieruchomości, który nie wyposaży nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów zgodnie z obowiązującym regulaminem utrzymania czystości i porządku podlega karze grzywny przy zastosowaniu Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.
Czy łatwo będzie ustawę wprowadzić w życie? Czy gminy, firmy będą zobligowane do przeprowadzenia gruntownych reorganizacji administracyjnych lub innych?
– Będzie to duży wysiłek organizacyjny i praca wielu ludzi. W Częstochowie przygotowanie wszystkich uchwał niezbędnych do wdrożenia ustawy Rada Gminy powierzyła Częstochowskiemu Przedsiębiorstwu Komunalnemu Sp. z o.o. w Sobuczynie. W najbliższym czasie powołany zostanie zespół ok. 10 osobowy, który do 15 października br. zakończy inwentaryzację lokalnego rynku odpadowego, przygotowania wielowariantowych analiz, przygotowania wszystkich wymaganych projektów uchwał i dokumentacji przetargowych. Rada Gminy podejmie następnie decyzję kto będzie zarządzał systemem po jego wdrożeniu. Gmina zadania te może to realizować w ramach własnych struktur lub powierzyć część zadań własnej Spółce.
Jak Pan uważa, czy nowa ustawa zmieni mentalność naszego społeczeństwa i zlikwiduje skłonność do zaśmiecania lasów, parków. Czy nauczy segregacji odpadów?
– Zdecydowanie tak. Zaśmiecać lasów i rowów przydrożnych już nie będziemy, bo każdy z nas zapłacić będzie musiał opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Pozbywanie się odpadów w inny sposób niż przyjęty w regulaminie utrzymania czystości i porządku nie będzie miał zatem żadnego uzasadnienia. Pojemniki do selektywnego zbierania odpadów będą rozmieszczone tak aby zapewnić dostępność dla każdego mieszkańca. Z kolei mieszkańcy, którzy nie będą selektywnie umieszczać odpadów komunalnych w tych pojemnikach będą płacić wyższe opłaty – o ile wyższe zdecyduje Rada Miasta, może to być opłata wyższa nawet o 100 proc. Będzie to zatem istotny bodziec ekonomiczny zachęcający mieszkańców do selektywnej zbiórki odpadów. Z drugiej strony gmina realizować będzie kampanię edukacyjną, której istotną częścią będzie selektywna zbiórka odpadów, a celem dotarcie do świadomości każdego mieszkańca również tego najmłodszego przedszkolaka. Nasza Spółka z kolei przygotowuje się do wdrożenia nowoczesnych rozwiązań technicznych z zakresu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, której efektem będzie przyjazna dla mieszkańców infrastruktura zupełnie odmienna do obecnie stosownej. Pojemniki nowej generacji (już sama ciekawość jak one działają będzie powodem, dla którego wrzucać będziemy do nich odpady), pojazdy specjalistyczne przeznaczone do odbierania wyłącznie selektywnie zbieranych odpadów gwarantujące automatyczny, bezpieczny i higieniczny przeładunek i w końcu myjka pojemników zapewniająca pełną dezynfekcję pojemników i utrzymanie ich w czystości. Planowane jest również wprowadzenie pilotażowego systemu selektywnej zbiórki odpadów opracowanego wg polskiej myśli ekologicznej, który gwarantować będzie duży poziom odzysku odpadów i nowe miejsca pracy.
Rozmawiała
URSZULA GIŻYŃSKA