W TROSCE O DZIECI
„W rejonie ul. Kilińskiego strażnicy podjęli interwencję wobec 16-letniego mężczyzny, który spożywał alkohol. Badanie wykonane na zawartość alkoholu wykazało ponad 1 promil alkoholu.”
„Strażnicy miejscy ujęli dwóch młodych mężczyzn w nocy w Al. NMP. Mężczyźni byli pod wpływem alkoholu.”
„Podczas patrolowania ul. Sportowej strażnicy miejscy podjęli czynności wobec nieletniego mężczyzny, który spożywał alkohol w miejscu publicznym.”
„Funkcjonariusze Straży Miejskiej ujęli 20-letniego mężczyznę, który w sobotę około godz. 4.30 przy ul. Dąbrowskiego wybił szybę w gablocie reklamowej wiszącej na jednej z posesji.”
„Podczas patrolowania ul. Prądzyńskiego funkcjonariusze Straży Miejskiej zauważyli grupę osób, która spożywała alkohol w miejscu publicznym. Dwie osoby były niepełnoletnie.”
Podobnej treści komunikaty od częstochowskiej Straży Miejskiej dochodzą do redakcji niemal codziennie. Dane służb interwencyjnych są zatrważające, wskazują że piją osoby coraz młodsze, nawet dzieci. I piją na ulicy, na dyskotece, w pubie i w domu.
Badania Instytutu Psychiatrii i Neurologii pokazują ogromne rozmiary zagrożeń wynikających z picia alkoholu przez polską młodzież. Oto niektóre dane analiz Instytutu: 68 proc. 15-letnich chłopców i 54 proc. 15-letnich dziewcząt piło alkohol w ciągu ostatniego miesiąca; 58 proc. 15-latków i 43 proc. 15-latek upiło się w ciągu ostatniego roku; 39 proc.15-latków i 22 proc. 15-latek upiło się w ciągu ostatniego miesiąc, co 10. dziecko po wypiciu alkoholu uczestniczyło w bójce lub sprzeczce, wypadek lub uszkodzenie ciała po wypiciu alkoholu spotkało 5 proc. dzieci; niechciane kontakty seksualne oraz kontakty seksualne bez antykoncepcji ma po spożyciu alkoholu co 20. 15-latek.
Jak przeciwdziałać tak zgubnemu zjawisku, zwłaszcza w obliczu bardzo agresywnej ofensywy marketingowej przemysłu alkoholowego promującego picie polskich nastolatków – analizy rynkowe pokazują, że zwiększenie konsumpcji piwa przez 15-19-latków jest podstawowym źródłem przyrostu dochodów tego przemysłu. Psycholodzy niezmiennie powtarzają: ratunkiem dla młodego pokolenia jest odpowiedzialna troska rodziców, czyli rozmowa z dzieckiem, mądra opieka i dobry przykład.
Co warto wiedzieć o alkoholu?
Wielu rodziców nigdy nie zgodziłoby się, by ich dziecko wypiło kieliszek wódki, tolerują jednak wypicie butelki piwa, mimo, że w niej jest tyle samo alkoholu. To poważny błąd, gdyż różne napoje alkoholowe zawierają tę samą substancję chemiczną – alkohol etylowy czyli etanol o wzorze C2H5OH.
Etanol jest substancją bardzo aktywną biochemicznie, w większym stężeniu niszczy tkankę biologiczną, rozcieńczony wpływa na pracę mózgu, systemu nerwowego i hormonalnego. Zmienia stan naszych uczuć, sposób myślenia. Powoduje ograniczenie zdolności do prawidłowej oceny sytuacji i zadań życiowych, upośledza koordynację ruchów oraz kontrolę zachowania. Osoby nietrzeźwe robią rzeczy, których później żałują, uszkadzają swoje zdrowie i życie osobiste, sprawiają cierpienia swoim najbliższym.
Wypity alkohol niemal natychmiast dostaje się do krwi. Poziom (stężenie) alkoholu we krwi określa się w promilach. Im więcej alkoholu tym wyższe stężenie. Mężczyzna ważący 70 kg, który wypił w ciągu godziny 5 standardowych porcji (np. 2 półlitrowe puszki piwa) ma we krwi około 1,oo promila alkoholu (stan nietrzeźwości w Polsce to 0,5 promila).
Organizm „spala” alkohol czyli metabolizuje go. Szybkość spalania to ok. 10 g etanolu na godzinę czyli około jednej standardowej porcji. Podany w przykładzie mężczyzna potrzebuje więc 5 godzin na spalenie alkoholu, który wypił.
Dlaczego nastolatki piją alkohol?
Umiarkowane picie alkoholu jest atrakcyjne dla wielu dorosłych ponieważ ułatwia przeżywanie przyjemności i odpędzanie smutnych myśli, przynosi ulgę w przykrych momentach życia, uprzyjemnia spotkania z innymi ludźmi, jest częścią celebrowania uroczystości i sukcesów.
Warto też dodać, że dorastające dzieci często sięgają po alkohol, by czuć się dorosłym albo dopasować się do otoczenia. Nie bez znaczenia jest wytwarzane przez alkohol poczucie bycia na luzie, ułatwiające kontakty i wzmagające odwagę do wyrażenia buntu czy zmierzenia się z ryzykiem. Często o piciu decyduje łatwa dostępność.
Szkody i zagrożenia
Powtarzające się picie alkoholu przez nastolatki, nawet w ilościach nieszkodliwych dla dorosłych, może poważnie uszkodzić ich życie i procesy rozwojowe. Alkohol zaburza zdolność do uczenia się, zapamiętywania i logicznego rozumowania, jest źródłem trudności w nauce i przeszkadza w dalszej edukacji i karierze zawodowej. Hamuje rozwój emocjonalny i opóźnia dojrzewanie – młody człowiek nastawia się tylko na doraźne i natychmiastowe przyjemności, nie uczy się dojrzałych i skutecznych sposobów radzenia ze stresem i rozwiązywania problemów życiowych; wczesne picie obniża motywację do osiągania celów życiowych i realizacji wartości. Zwiększa też ryzyko uzależnienia od alkoholu i nikotyny oraz sięgania po narkotyki – badania amerykańskie pokazały, że dzieci, które zaczęły kontaktować się z alkoholem do 15 roku życia czterokrotnie częściej niż osoby, które zaczęły pić po 20 roku życia, uzależniały się od alkoholu. Upijanie się przez nastolatki jest bardzo częstą przyczyną poważnych i doraźnych szkód związanych z wypadkami, zachorowaniami i śmiercią, konfliktami z prawem, większym prawdopodobieństwem stania się ofiarą przestępstwa, ryzykownym seksem, groźbą zakażenia chorobami wenerycznymi (w tym HIV), stosunkami z pogranicza gwałtu, przypadkową inicjacją, niechcianą ciążą.
Jak wspierać abstynencję dziecka
Nie wolno częstować swego dziecka alkoholem i nie pozwalać, by robili to inni. Wprawdzie wiele nastolatków już pije alkohol i część rodziców się na to godzi, bo czuje się wobec tego faktu bezsilna, albo to lekceważy, to trzeba powiedzieć dziecku jasno i zdecydowanie, że z piciem alkoholu powinno poczekać do pełnoletności. Trzeba powiedzieć jeszcze wyraźniej, że bardzo wielu dorosłych ludzi (w Polsce jest to co piąta dorosła osoba), na propozycje wypicia alkoholu odpowiada „Dziękuje, nie piję”. Abstynencja z wyboru jest dla milionów ludzi atrakcyjnym i wartościowym stylem życia.
Praktyczne wskazówki dla rodziców
Trzeba z dzieckiem ustalić jasne zasady dotyczące alkoholu mówiąc: „Nie zgadzam się żebyś pił/a. Nie pij nawet piwa.”, wyjaśniając, że zakaz wynika z miłości i troski o jego dobro. Trzeba też jasno określić konsekwencje złamania zasad.
Warto tłumaczyć dziecku, jakie jest ryzyko związane z piciem alkoholu. „Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą być dla Ciebie szkodliwe, ponieważ jeszcze się rozwijasz. Twój organizm i psychika jeszcze nie są ukształtowane. Picie może uszkodzić coś delikatnego i cennego w Twoim życiu”. Rozmawiać z dzieckiem o tym, jak ma sobie radzić z presją rówieśników namawiających do picia alkoholu, podsuń mu kilka pomysłów na skuteczne odmawianie: „Zależy mi na Waszym towarzystwie i chcę się z Wami bawić, ale nie muszę podkręcać się alkoholem, Postanowiłem, że nie będę pił i chcę być wierny sobie”
Rodzic powinien być dobrym przykładem. Nie nadużywać alkoholu w obecności dziecka i nie pokazywać mu, że zabawa musi być związana z piciem alkoholu. Opiekunom dziecka i rodzicom jego kolegów, z którymi spędza wolny czas, trzeba mówić, że nie życzysz sobie, żeby Twoje dziecko piło.
Często rodzice zastawiają się, czy pozwalać dorastającemu dziecku na picie alkoholu w domu? Decyzja w tej sprawie jest podejmowana indywidualnie przez każdą rodzinę. Warto ją poważnie przemyśleć i omówić w gronie rodziny. I najważniejsza sprawa – podstawą ewentualnej decyzji musi być szczerość i porozumienie między rodzicami i dzieckiem.
Sygnały ostrzegawcze, że dziecko pije
Wprawdzie niektóre z opisanych poniżej objawów mogą być naturalne dla normalnego procesu dojrzewania, należy zwrócić szczególną uwagę na dziecko, gdy kilka tych zjawisk występuje równocześnie:
Wyraźny spadek zainteresowania zajęciami, które poprzednio były dla dziecka atrakcyjne.
Zwiększenie poziomu frustracji, stresu i rozdrażnienia.
Problemy w szkole z nauką i zachowaniem.
Izolowanie się od kontaktów rodzinnych i skrywanie szczegółów dotyczących życia poza domem.
Częste zmiany nastroju.
Zmiany zwyczajów związanych z jedzeniem i zasypianiem.
Zapach alkoholu.
Zaniedbywanie wyglądu i stroju.
Zwiększenie potrzeb finansowych i ukrywanie sposobu wydatkowania „kieszonkowego”. Znikanie drobnych sum pieniędzy z domu lub nieoddawanie reszty z zakupów zlecanych przez rodziców.
Nawiązywanie podejrzanych znajomości.
Reagowanie rozdrażnieniem na próby uzyskania przez rodziców informacji o tych kontaktach.
Tego typu sygnały ostrzegawcze mogą wskazywać nie tylko na picie alkoholu, ale także na zażywanie narkotyków.
Całość oddziaływania wychowawczego, które podejmiecie, warto podzielić na trzy części: rozpoznanie i diagnoza sytuacji, interwencja oraz monitorowanie.
Co robić? Krok 1
Rozpoznawanie i diagnoza sytuacji
Gdy podejrzewasz, że Twoje dziecko pije, ale nie posiadasz na to bezspornych dowodów rozpocznij rozmowę od powiedzenia o swoich podejrzeniach i równoczesnego zapewnienia, że nie chcesz dziecka karać, tylko chcesz poznać prawdę, ponieważ je kochasz i się niepokoisz, np. „Nie jestem tego pewien, ale wydaje mi się, że zdarza Ci się pić alkohol. Jeśli to prawda, to proszę Cię, żebyś mnie nie oszukiwał. Celem tej rozmowy nie jest ukaranie Cię, ale uniknięcie poważniejszych kłopotów”.
Gdy nie masz wątpliwości, że dziecko piło i dysponujesz niezbitymi dowodami, zacznij od spokojnego powiedzenia o tych faktach i określenia celów dalszej rozmowy. Zanim podejmiesz interwencję postaraj się ustalić rzeczywisty stan rzeczy, jeśli chodzi o kontakty Twego dziecka z alkoholem.
Ustalcie wspólnie fakty dotyczące picia Twego dziecka:
– Jak często pije napoje alkoholowe
– Jakie są rodzaje tych napojów i ile ich wypija
– Z kim to robi i w jakich sytuacjach
– Jak się czuje w trakcie picia i później
– Jak się zachowuje on/ona oraz inne osoby, które w tym uczestniczą
– Jak te doświadczenia wpływają na inne sytuacje życiowe (w szkole, w kontaktach z Tobą, rodzeństwem, przyjaciółmi itd.)
– Czy doznało przykrości lub kłopotów w związku ze swoim piciem
– Czy jego koledzy doznali jakiś szkód w związku z piciem.
Podczas rozmowy ważne jest, by wdanym momencie mówiła tylko jedna osoba. Nie można też podnosić głosu, używać lekceważących, obraźliwych słów i wyzwisk oraz straszyć karami. Trzeba powstrzymać się z oceną i krytyką postępowania dziecka.
Jeśli nie nawiąże się kontakt w tej sprawie nie ma szans na zbudowanie fundamentów do przyszłych zmian na lepsze.
Co robić? Krok 2
Interwencja w sytuacji, gdy dziecko wypiło alkohol
Nie wolno zaczynać rozmowy, kiedy dziecko jest pod wpływem alkoholu – nie ma wtedy trzeźwego osądu sytuacji, jest nadpobudliwe i może być agresywne oraz kiedy ma kaca – jest rozdrażnione, źle się czuje.
Przed rozmową z dzieckiem warto porozmawiać ze współmałżonkiem, przyjacielem, kimś z rodziny, kimś bliskim – pomoże to odreagować pierwsze, gwałtowne emocje, nabrać dystansu, określić Twoje stanowisko wobec picia i sprecyzować co naprawdę chcesz dziecku powiedzieć. Dobrze jest, gdy w rozmowie uczestniczy współmałżonek – rozmowa ma dotyczyć spraw całej rodziny, a umowy mają być respektowane przez wszystkich.
Rozmowę trzeba przeprowadzić w spokojnym miejscu i w odpowiednim czasie, aby nie przeszkadzało nic z zewnątrz (wyłącz telefon i telewizor).
Pamiętać należy, że interwencja jest dlatego, by pokazać dziecku, że zależy nam na jego szczęściu i bezpieczeństwie, a nie po to, by udowodnić mu, że jest złe, niegodne zaufania i krzywdzi Cię swoim postępowaniem. Niech dziecko wyraźnie usłyszy, że Ci na nim zależy, że je kochasz, że troszczysz się o jego los i szczęście, że jesteś gotów je wesprzeć w każdej sytuacji.
Ustalić trzeba powtórnie (lub pierwszy raz jeśli dotychczas tego nie uczyniliście) zasady, jakie obowiązują w rodzinie w związku z piciem alkoholu przez Twoje dziecko. Jeżeli na decyzję dziecka o piciu alkoholu wywierają wpływ określone sytuacje zewnętrzne lub wpływy innych osób zastanowić się trzeba, co dziecko powinno zrobić lub powiedzieć, by zabezpieczyć się przed tymi wpływami.
Jasno tez należy powiedzieć, jakie przywileje i przyjemności będą dziecku odebrane do czasu rozwiązania problemu i jakie konsekwencje łamania warunków umowy oraz jaki będzie sposób kontrolowania oraz tryb przywracania utraconych przywilejów.
Na zakończenie tej rozmowy pożądane byłoby ustalenie i podpisanie kontraktu zobowiązującego dziecko do powstrzymywania się od picia, określającego konsekwencje związane z naruszeniem tych zobowiązań oraz wskazanie nagród i wzmocnień za utrzymywanie abstynencji przez dziecko.
Co robić? Krok 3
Monitorowanie i udzielanie wsparcia
Umowa zawarta z dzieckiem o zasadach picia (niepicia) alkoholu musi być monitorowana, dlatego wspólnie z dzieckiem trzeba ustalić w jaki sposób będzie to sprawdzane.
Naturalnie, kontrolowanie nie jest przyjemne dla obydwu stron, wymaga konsekwencji, taktu, zdecydowania, wysiłku, uporu i delikatności. Nie wolno jednak rezygnować ze sprawdzania zasad zbyt wcześnie, ponieważ dziecko narażone jest na pokusy cały czas, a po wtóre konsekwencja nie musi mówić dziecku: „Wciąż ci nie ufam”, lecz „Ciągle tak samo mi na Tobie zależy”, „Jesteś dla mnie cały czas najważniejszy”.
Trzeba też sprawdzić, czy dziecko potrzebuje pomocy, np. gdy nie umie odmówić naciskowi kolegów, wówczas rodzic musi zaoferować wsparcie
Intencje rodzica nie zawsze są dla dziecka czytelne, zwłaszcza w sytuacjach pełnych napięcia, poczucia winy, lęku. Warto o tym pamiętać i upewnić się, czy dziecko nie myśli, że rodzic rozmawia, by pokazać, że zawiódł się na dziecku i chce mu udowodnić, że jest niedobre.
Gdy rodzic czuje się bezsilny powinien udać się po fachowe wsparcie.
UG