Wręczyca Wielka, wieś nad rzeką Czarna Oksza, siedziba urzędu gminy w powiecie kłobuckim. W XIV w. notowana jako Wranczica, była wsią królewską. W 1531 r. Zygmunt Stary potwierdził rudnikowi Błażejowi Łojkowi prawo do istniejącej od dawna kuźnicy. Dokumenty Zygmunta Augusta z lat 1549 i 1553 potwierdzają istnienie kuźnicy, która w 1581 r. miała 3 koła wodne i zatrudnia 12 pracowników. We wsi czynne było również koło tkackie.
Według lustracji z 1564 r. było tu 26 kmieci oraz 2 karczmarzy, 2 młynarzy i sołtys. Wręczyca należała do starostwa krzepickiego. W 1787 r. mieszkało tu 258 osób, a w 1791 r. wymieniono 57 domów, w tym folwark oraz 257 mieszkańców (w tym 124 kobiety). W 1783 r. Wręczyca Mała była określona jako pustkowie z młynem. W 1791 r. było tu już 16 domów, w których mieszkało 67 osób (w tym 36 mężczyzn). Z Wręczycą związane było pustkowie Księże Borowe (Xiezoborowe), w którym było 18 domów zamieszkanych przez 98 osób (1791 r.). Do folwarku wręczyckiego należały łąki, zwane w końcu XVIII w. Mudźeń, Zaprzykopa, Na Stawkach, Pod Dębami i Pasternik.
W 1827 r. we Wręczycy Wielkiej znajdowały się 62 domy i 446 osób, we Wręczycy Małej – 12 domów i 72 mieszkańców. W r. 1784 Wręczyca Wielka składała się z folwarków: Wręczyca Wielka, Kopskie, Błaszczyki, Grodzisko z Pierzchnem i nomenklatur: Wilczydół, Blachownia. Liczyły one 940 morgów (w tym m. in. 278 morgów gruntów ornych i ogrodów). Osada fabryczna Blachownia liczyła175 morgów oraz 34 morgi w Brzoskach i Wyrazowie.
W 1895 r. Wręczyca Wielka składała się ze wsi, folwarku i dóbr. Na obszarze dóbr był tartak parowy z młynem do mielenia kości, gorzelnia, 3 młyny wodne, piec hutniczy z urządzeniami do odlewu żelaza, tokarnia z warsztatem ślusarskim i kowalskim, wykorzystującym siłę wody. Na terenie wsi znajdowały się pokłady rudy żelaza. W tym czasie we wsi było 68 domów (476 mieszkańców), na folwarku – 13 domów (20 mieszkańców), a w karczmie mieszkało 5 osób.
W r. 1895 funkcjonująca tu kopalnia rudy żelaza zatrudniała 160 robotników. Pod koniec XIX w. Wręczyca była ośrodkiem dużych dóbr ziemskich (dobra apanażowe rosyjskich następców tronu) obejmujących (w r. 1874) około 4.606 ha.
W latach II wojny światowej w szkole funkcjonowały Deutsche Schule i Kindergarten. Nauczyciel przedwojennej szkoły polskiej był początkowo więziony w Lublińcu i zginął we wrześniu 1941 r. po przeniesieniu go do Oświęcimia. We wsi rozwinęło się tajne nauczanie, które prowadziła Stanisława Koczberska.
W 1970 r. we Wręczycy prowadzono 262 gospodarstwa o ogólnej powierzchni 597 ha. Przeciętnie na jedno gospodarstwo przypadało 2,28 ha. Przeważająca część (85 proc.) spośród 1880 mieszkańców utrzymywało się wówczas ze źródeł pozarolniczych, znajdując zatrudnienie w budowanych w latach 1950 – 1960 kopalniach rudy żelaza. Poza tym Wręczyca stała się rozwijającym ośrodkiem usługowo-handlowym. Od 1975 r. została siedziba gminy w województwie częstochowskim o powierzchni 113 km kw., zamieszkała przez prawie 9,4 tysiąca osób.
Wieś dysponuje szkoła podstawową, placówką przedszkolną, własna parafią i urzędem pocztowym. Pod względem organizacji kościelnej Wręczyca należała do parafii w Kłobucku. 8 października 1940 r. biskup Teodor Kubina erygował ekspozyturę z miejscowości: Wręczyca Wielka, Wręczyca Mała i Grodzisko. 30 kwietnia 1941 r. biskup powołał tu wikarię, ponieważ Wręczyca znalazła się na terenach włączonych do III Rzeszy. Administrator wikarii, ksiądz Stanisław Duda musiał opuścić wikarię, którą wznowiono 6 marca 1945 r. W 1946 r. Grodzisko przekazano z powrotem do Kłobucka. 15 stycznia 1958 r. biskup Zdzisław Goliński utworzył tu parafię, a pierwszym proboszczem został ksiądz Józef Odróbka, dotychczasowy wikariusz. Kościół przerobiony z przedwojennej remizy był w latach 1945 – 1989 kilkakrotnie przebudowywany i modernizowany. W latach 1983 – 1987, staraniem księdza Bolesława Radka, wybudowano okazały dom parafialny. W 1959 r. podjęto budowę nowego kościoła według projektu mgr inż. architekta Aleksandra Holasa z Poznania. W r. 1922 świątynia pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Marii Panny była gotowa i podjęto w niej prace wykończeniowe.
We Wręczycy Wielkiej znajduje się Urząd Gminy, Urząd Pocztowy, Ośrodek Zdrowia i apteka, Posterunek Policji, dwie OSP, Lecznica Weterynaryjna, Bank Spółdzielczy. Z placówek kulturalno-oświatowych ma tu siedzibę Gminny Ośrodek Kultury, Przedszkole Państwowe, szkoła podstawowa, gimnazjum. We wsi zlokalizowanych jest wiele przedsiębiorstw produkcyjno-usługowo-handlowych, usługowo-remontowych, zakładów drobnej wytwórczości i rzemieślniczych oraz sklepów różnej branży. We Wręczycy Wielkiej ma swoją siedzibę Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska”, Międzygminny Związek ds. Eksploatacji Wodnych i Kanalizacji Wiejskich.
BOGDAN SNOCH