Każdy z nas stoi przed wyborem – odżywiać się tak, aby żyć dłużej i lepiej, lub krócej i być nękanym chorobami. Zrównoważona dieta jest podstawą naszego rozwoju fizycznego, umysłowego i odporności na choroby.
Każdy z nas stoi przed wyborem – odżywiać się tak, aby żyć dłużej i lepiej, lub krócej i być nękanym chorobami. Zrównoważona dieta jest podstawą naszego rozwoju fizycznego, umysłowego i odporności na choroby.
Nawet najmniejszy kęs pożywienia ma wpływ na ogólny stan naszego zdrowia. Kiedy zsumujemy wszystkie rzeczy, które zjadamy w życiu, wówczas okaże się, że wpływ ten jest ogromny.
Nawet jeśli naszemu ciału nie może zaszkodzić zjedzone raz na jakiś czas ciastko z kremem, to jednak konieczne jest przestrzeganie zasad strategii zdrowego żywienia – a musi ona obejmować wszystko, łącznie ze składem każdego posiłku.
Przez odpowiedni dobór składników odżywczych możemy zwiększyć szansę na długie i zdrowsze życie. Oczywiście, wymaga to wiedzy na temat tych składników, między innymi witamin i minerałów. Należy wiedzieć co wchodzi w skład zdrowej diety, kiedy witaminy i minerały są konieczne, a kiedy organizm ich nie potrzebuje.
Właśnie lato jest odpowiednią porą na “wędrówkę” w świat witamin i minerałów.
Zaledwie 100 lat temu nikt jeszcze nie wiedział, że witaminy i minerały w ogóle istnieją. Dopiero w 1912 roku polski uczony Karol Funk stwierdził, że substancja chemiczna zwana aminą może zapobiegać beri-beri, chorobie, która powodowała wówczas śmierć wielu milionów ludzi. Nadając nazwę swemu odkryciu, uczony ten połączył łacińskie słowo vita (życie) ze słowem amina – i stąd dobrze nam znane słowo witamina.
W chwili obecnej lista znanych witamin jest bardzo długa, a badacze odkrywają coraz inne.
Witamina jest to “kluczowy” składnik odżywczy, spełniający jedną lub kilka funkcji biochemicznych, którego spożycie w małych ilościach jest niezbędne do podtrzymywania życia organizmu.
Człowiek potrzebuje średnio ok. 850 kg pożywienia rocznie. Z tego na witaminy przypada tylko 350 g – niewiele w porównaniu do ilości cukru i tłuszczu! Funkcją witamin nie jest dostarczanie energii (nie zawierają kalorii) ani budowa tkanek i komórek. A mimo to są niezwykle ważne dla zdrowia.
Witaminy i minerały chronią przed chorobami związanymi z ich niedoborem, takimi jak szkorbut, beri-beri i krzywica. Na szczęście nowoczesny sposób odżywiania wpłynął na to, iż choroby te praktycznie nie występują w Europie. Niektóre witaminy, jeśli są spożywane w ilościach większych niż przeciętne, są w stanie uchronić przed takimi częstymi problemami jak choroba wieńcowa, katarakta czy nowotwory. Fakt, iż witaminy i minerały chronią przed pewnymi chorobami – od wad wrodzonych po zaćmę u ludzi starszych – otwiera wiele nowych możliwości. Niektórzy twierdzą, że składniki te mogą spowalniać proces starzenia, zarówno w sferze fizycznej, jak i umysłowej.
Nauka przez długi czas ignorowała niektóre “mądrości ludowe” mówiące o zbawiennych właściwościach szpinaku czy marchewki. Okazuje się jednak, że twierdzenia te są o wiele bliższe prawdy niż myślano. Wiele osób już teraz stosuje nowy, bliższy naturze sposób życia, spożywając większe ilości warzyw, owoców, ziaren oraz ograniczając konsumpcję tłuszczu.
Wiele osób uzupełnia także dietę (zwłaszcza w okresie zimowym) przyjmując tabletki witaminowo-mineralne. I tu uwaga! Nie jest łatwo zorientować się w bogatym rynku preparatów witaminowo-mineralnych. Chociaż obecnych jest na nim wiele produktów wysokiej jakości, opracowanych w oparciu o solidne podstawy naukowe, to jednak zdarzają się zdecydowanie gorsze, oferujące dość nieszczęśliwe zestawienie elementów. Należy jednak pamiętać, że niewskazane jest spożywanie nadmiernych ilości niektórych witamin i minerałów.
Jak je odróżnić? Wrócę do tego później.
Podstawową przesłanką jest wszakże uświadomienie konieczności rozsądnego odżywiania oraz zmiany przyzwyczajeń żywieniowych przed zastosowaniem suplementacji (tj. używania preparatów witaminowych i mineralnych).
“Prochem jesteś i w proch się obrócisz” – to dobrze znane memento, przypominające o kresie drogi każdego z nas. To co fizycznie pozostanie po nas po śmierci, to właśnie sole mineralne. Po tym, jak węgiel i tlen zmienią się w wodę i dwutlenek węgla, trzy czwarte substancji pozostałych po śmierci organizmu są to minerały takie jak wapń i fosfor.
Tradycyjnie, niektóre z soli mineralnych nazywane są także pierwiastkami śladowymi lub minerałami śladowymi. Jak sama nazwa wskazuje, zapotrzebowanie na te sole mineralne jest mniejsze niż na inne minerały. Tak więc dzienna dawka wapnia, siarki, fosforu, sodu, potasu i magnezu wynosi od kilkuset miligramów do kilku gramów, zaś dzienne zapotrzebowanie na pierwiastki śladowe (takie jak: żelazo, cynk, jod, selen, miedź, mangan, fluor molibden, kobalt i chrom) wynosi zaledwie kilka mikrogramów lub miligramów.
Organizm ludzki zawiera też pewne ilości innych pierwiastków takich jak rtęć, ołów i glin. Jednak są to substancje toksyczne, których obecność spowodowana jest zanieczyszczeniem środowiska naturalnego.
Sole mineralne spełniają wiele znaczących funkcji. Kości i zęby zbudowane są z wapnia, fosforu, cynku, magnezu i fluoru. Żelazo znajduje się w hemoglobinie krwi (substancji, która pomaga w transporcie tlenu do komórek ciała) oraz w mioglobinie, która magazynuje tlen w mięśniach. Jod jest głównym budulcem hormonów tarczycy, zaś siarka i selen znajdują się w paznokciach i skórze. Siarka wchodzi także w skład tkanki chrzęstnej. Fosfor związany jest z tłuszczami w błonach komórkowych. Sód, chlor, potas i fosfor regulują gospodarkę wodną organizmu.
Wewnątrz komórek minerały są obecne w enzymach, kontrolujących rozkład protein, węglowodanów i tłuszczy. Wapń jest elementem skomplikowanego systemu informacyjnego, łączącego komórkę z otoczeniem. Selen, cynk, miedź i mangan wchodzą w skład enzymów antyoksydacyjnych, które chronią komórki przed negatywnymi skutkami utleniania.
Wszystkie najważniejsze minerały znajdują się w większości pokarmów.
W celu zaspokojenia ogółu potrzeb należy zwracać uwagę na dobór produktów, które spożywamy, w powiązaniu z warunkami przyrodniczymi życia. Na przykład gleby w Danii zawierają porównywalnie mniej selenu niż gleby w innych częściach świata. Najbardziej rozpowszechnioną przyczyną niedoborów mineralnych jest:
* małe spożycie pewnych produktów
* jednostajna dieta
* stosowanie leków blokujących wchłanianie soli mineralnych
* choroby: nerek, układu pokarmowego, biegunka
* krwotoki
* nadmierne spożywanie alkoholu.
Grupą szczególnego ryzyka są ludzie starsi z uwagi na zmniejszone ilości spożywanych pokarmów oraz jednostajną dietę. Zwiększone zapotrzebowanie na sole mineralne występuje także u kobiet w ciąży, karmiących matek oraz dorastających dzieci.
Ale i tu uwaga! Większość soli mineralnych spożywanych w dużych ilościach jest toksyczna. W pewnych krajach woda i produkty spożywcze zawierają wysoki poziom niektórych pierwiastków (np. fluoru i selenu) w stopniu zagrażającym zatruciem.
Ilość przyjmowanych mikroelementów musi być zrównoważona. Nadmierne dawki pewnych minerałów mogą zburzyć harmonię współpracy między poszczególnymi minerałami. Np. istnieje kilka pierwiastków, które konkurują ze sobą o wchłanianie w jelitach, tak więc wszelkie suplementy muszą być używane z zachowaniem ostrożności.
Witaminy i minerały są nam potrzebne przez całe życie, lecz istnieją pewne etapy, w których należy szczególnie zadbać o ich dostarczenie. Są to przede wszystkim okresy szybkiego wzrostu lub utraty wagi, krwi itp.
Wkrótce, postaram się przybliżyć zapotrzebowanie na witaminy i sole mineralne na różnych etapach życia dziecka – od urodzenia do wieku młodzieńczego.
dr n. med. Wiesława Leśnikowska-Ścigalska