Reumatyzm – choroby reumatyczne
Choroby reumatyczne są jednymi z najczęściej występujących na świecie schorzeń. W Polsce cierpi na nie ponad 7 mln osób. Tradycyjne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), stosowane powszechnie do uśmierzania bólu reumatycznego, mogą być przyczyną schorzeń układu pokarmowego, co prowadzi do dodatkowego cierpienia chorych i podnosi koszty leczenia. Badanie przeprowadzone między innymi z udziałem pacjentów Kliniki Reumatologii Instytutu Reumatologicznego w Warszawie wykazało, że ponad połowa polskich reumatyków zażywających NLPZ uważa, że ich terapia nie jest skuteczna i wymaga poprawy.
O reumatyźmie mówi prof. dr hab. med. Anna Filipowicz – Sosnowska, prezes Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego, kierownik Kliniki Reumatologii Instytutu Reumatologicznego w Warszawie.
– Potoczne słowo “reumatyzm” określa bardzo wiele chorób o różnych przyczynach, toteżz używamy raczej terminu “choroby reumatyczne”. Według klasyfikacji Amrykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego istnieje około 130 jednostek chorobowych zaliczanych do chorób reumatycznych. Ich wspólnym podłożem są zmiany w układzie ruchu. Dotyczą one stawów oraz otaczających ich tkanek, a więc przede wszystkim mięśni i więzadeł. Część chorych na choroby reumatyczne ma objawy ogólnoustrojowe, bowiem dochodzi do zmian w narządach wewnętrznych, głównie w nerkach, płucach, sercu i tkance podskórnej. Wszystkie choroby reumatyczne charakteryzują się przewlekłym bólem o zmiennym nasileniu oraz ograniczeniem wydolności funkcjonalnej. Chory jest niepełnosprawny, zazwyczaj przechodzi na rentę inwalidzką i wymaga opieki, co łączy się ze znacznymi kosztami społecznymi. Choroby reumatyczne prowadzą ponadto do przedwczesnej śmierci.
Przyczyny i objawy chorób reumatycznych
– Można wyróżnić trzy najistotniejsze czynniki rozwoju chorób reumatycznych. Są to czynniki genetyczne, infekcyjne, czyli zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz czynniki środowiskowe, na przykład stres, osłabienie odporności, wilgoć. Wiele bezpośrednich przyczyn nie jest jednak znanych. Na dolegliwości reumatyczne cierpi co 4 osoba w Europie i w Polsce. Do chorób reumatycznych najczęściej występujących zaliczamy chorobę zwyrodnieniową stawów, która dotyczy około 4 mln osób w naszym kraju. Na reumatoidalne zapalenie stawów cierpi w Polsce około 400 tys. osób. Główne objawy tej choroby, to: ból, ograniczenie ruchomości i niepełnosprawność. Inne postacie chorób reumatycznych występują rzadziej. Zdecydowana większość chorych stosuje tradycyjne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).
Przewlekłe stosowanie tradycyjnych NLPZ powoduje wystąpienie różnych niepożądanych objawów, przede wszystkim ze strony przewodu pokarmowego, związanych z uszkodzeniem błony śluzowej. Mogą także wystąpić niepożądane objawy ze strony nerek. Zmiany w przewodzie pokarmowym często są klinicznie nieme, czyli mogą przebiegać bezbólowo i dopiero krwawienie z przewodu pokarmowego lub perforacja jelita może być pierwszym objawem. Wtedy pojawia się nawet ryzyko śmierci i pacjent musi być poddany leczeniu szpitalnemu, którego koszty są bardzo wysokie.
Leczenie
Niesteroidowe leki przeciwzapalne hamują wydzielanie enzymów zwanych cyklooksygenazą, w skrócie COX. Problem jednak w tym, że istnieją dwa rodzaje COX – jeden odpowiedzialny za wyzwolenie bólu i zapalenia (COX-2), a drugi, o pośrednim działaniu ochronnym na układ pokarmowy (COX-1). Tradycyjne NLPZ hamują wydzielanie obu rodzajów COX. Tymczasem COX-1 jest bardzo potrzebny, gdyż jest odpowiedzialny za wydzielanie prostaglandyn w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Prostaglandyny pełnią ważne funkcje ochronne, dlatego przy stosowaniu tradycyjnych NLPZ przewód pokarmowy zostaje pozbawiony tej swojej osłony. Isnieją leki bezpieczniejsze, zwane wybiórczymi ihibitorami COX-2 (koksyby), które hamują tylko cyklooksygenazę odpowiedzialną za stan zapalny i ból, czyli COX-2. Koksyby hamują tylko COX-2, a nie COX-1, dlatego są bezpieczniejsze w stosunku do przewodu pokarmowego, co zostało potwierdzone w wielu badaniach prowadzonych na całym świecie oraz na podstawie dotychczasowej praktyki klinicznej.
Osoby przyjmujące regularnie tradycyjne NLPZ muszą dodatkowo stale przyjmować też leki chroniące przewód pokarmowy przed uszkodzeniem. Nie wszystkie powszechnie stosowane leki osłaniające są skuteczne. Niektóre mogą nawet być szkodliwe. Ostatnio potwierdzono absolutnie, że skuteczne są tylko 2 preparaty, jednak są one bardzo kosztowne. Chorzy przede wszystkim powinni zasięgnąć porady swojego lekarza na temat stosowania wybiórczych inhibitorów COX-2, co do których wiadomo, że są znacznie bezpieczniejsze. Kiedy weźmie się pod uwagę koszty leczenia powikłań po tradycyjnych NLPZ oraz konieczność stałego stosowania skutecznych leków chroniących przewód pokarmowy, okazuje się, że opłaca się stosować leki lepsze.
Bezpieczna terapia może być droga, ale mniej bezpieczna też jest droga i nawet często jeszcze droższa.
– Aby zbadać, jak polscy pacjenci cierpiący na schorzenia reumatyczne oceniają własną terapię przeciwbólową prowadzoną z użyciem tradycyjnych NLPZ przeprowadzono badania ankietowe “Leczenie przeciwbólowe w schorzeniach reumatycznych” z udziałem 4,5 tys. chorych. Wyniki są niepokojące – aż 80% chorych zażywających tradycyjne niesteroidowe leki przeciwzapalne zmuszonych jest leczyć się dodatkowo, 11% trafiło z ich powodu do szpitala. Osoby cierpiące na choroby reumatyczne lub przewlekle przyjmujące leki przeciwbólowe z innych przyczyn, powinny zgłosić się do lekarza, aby zasięgnąć informacji o możliwości stosowania bezpiecznej terapii – mówi prof. Anna Filipowicz-Sosnowska.
JOANNA BAR