Po raz pierwszy o organizacji Krajowej Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie pomyślano w 1907 r. O wyborze miejsca zdecydowała światowa sława Częstochowy jako duchowej stolicy Polski. Po dwóch latach przygotowań, w 1909 roku, wystawę otwarto z wielką pompą. Relacje w mediach były pełne zachwytu. „Z blasku Jasnej Góry wyłonił się cud. Cud pracy – wystawa. Na smutnej ziemi, udręczonej przez klęski ostatnich lat powstała ona jak po burzy kwiecie różane, jak na roli głęboko wzruszonej łan zboża, czerpiący życie i moc z wydartych żywej ziemi skib.” – mogli przeczytać czytelnicy ówczesnych periodyków.
Komitet wystawy
Przygotowaniem przedsięwzięcia zajął się komitet wystawy, ukonstytuowany w 1908 roku., z prezesem księciem Stefanem Lubomirskim z Kruszyny na czele. W skład komitetu weszło wielu znanych społeczników, obok księcia Lubomirskiego byli także Karol hr. Raczyński, dr Władysław Biegański czy Adam Michalski. Byli to nie tylko przedstawiciele obszernych włości ziemiańskich, ale ludzie, którzy sporą część swego życia poświęcili na rozwój nowoczesnego – jak na owe czasy – polskiego rolnictwa. Patrioci. Poparcie władz miasta dało organizatorom możliwość przeprowadzenia składki społecznej na rzecz Wystawy, co znacząco ułatwiło kwestie przygotowawcze. Wynik składki dowiódł, jak bardzo społeczeństwo pragnie realizacji tej inicjatywy.
Światowy wymiar
Uroczystego otwarcia wystawy 5 sierpnia 1909 r. dokonał Komitet Organizacyjny oraz przeor Jasnej Góry O. Euzebiusz Rejman. Przedsięwzięcie przybrało spektakularny wymiar i osiągnęło światową rangę. Na terenie podjasnogóskich parków (dzisiejszy park Staszica) oraz terenach zachodniej części dzisiejszego śródmieścia, wówczas jeszcze niezabudowanego, rozpostarła się niezwykle atrakcyjna prezentacja. Ciekawostkami architektonicznymi były nowe budynki (patrz kolaż); do dzisiaj zachowały się, na przykład, Zagroda Włościańska, Pawilon Wystawowy obecnego Muzeum Częstochowskiego czy Obserwatorium Astronomiczne. Zwiedzający mogli podziwiać wzorcowy sad owocowy i ogród warzywny. Budowę Muzeum Przemysłu Ludowego sfinansował komitet wystawy, bryła nawiązywała do XVI wiecznych spichlerzy zbożowych budowanych przy szlaku Wisły.
Wydarzenie okazało się bardzo atrakcyjne dla przedsiębiorców i rolników. W wystawie udział wzięło ponad 660 wystawców, w tym firmy amerykańskie, francuskie, belgijskie, czeskie, szwajcarskie, angielskie, a nawet brazylijskie. Obrót kapitałowy wystawy wyniósł ponad 400 tys. rubli, wydatki 202 tys. rubli, wpływy 180 tys. Deficyt 22 tys. rubli pokryto z zebranego przez organizatorów funduszu gwarancyjnego.
Kolejne próby mało udane
Wystawa udowadniała dojrzałość Polaków do odzyskania upragnionej niepodległości. Zakończenie przedsięwzięcia miało miejsce 3 października 1909 r. Już w wolniej i niepodległej Polsce, w okresie międzywojennym powrócono do organizowania w Częstochowie wystawy. W 1926 i 1933 roku próbowano powrócić do projektu z 1909 roku, niestety, nie były to inicjatywy zbyt udane, przybrały jedynie charakter lokalny.
Do organizowania wystaw rolniczych powrócono kolejny raz po II wojnie światowej, a pierwsza odbyła się już w 1946 r. – była czynna od 7 września do 10 października. Zwiedzili ją m.in. minister Hilary Minc, główny ideolog gospodarczy ówczesnego rządu, Ksiądz Kardynał August Hlond – Prymas Polski i krakowski metropolita Książę Kardynał Adam Stefan Sapieha. Wystawę odwiedziło ponad 300 tys. osób.
Kolejną wystawę, w 1947 r., hierarchowie Kościoła omijali już z daleka. Nadano jej bowiem wymiar propagandowy – impreza miała stać się manifestacją socjalistycznych form produkcji. Celem było skłonienie rolników, z których wielu dopiero co dostało ziemię w ramach reformy rolnej, do jej przekazywania na rzecz spółdzielni. Starano się więc pokazać wyższość uspołecznionego rolnictwa, jego zmechanizowanie. Wystawiano nowoczesne narzędzia i maszyny, gatunki roślin. Z końcem lat 50. propagandowa idea organizowania wystaw upadła. Targów i wystaw rolniczych w Częstochowie nie organizowano do końca trwania Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, a główne święta rolnicze przeniesiono do Spały.
Wystawa w nowej rzeczywistości Polski
Idea powrotu do organizacji wystaw rolniczych w Częstochowie powróciła po dokonanej transformacji ustrojowej w Polsce roku 1990. Pomysłodawcą byli: Stanisław Juchnik i Jacek Lupa, ówcześni dyrektorzy Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie, z siedzibą w Potoku Złotym. Po rozważeniu wszelkich możliwych terminów przyjęto, że najkorzystniejszą datą będą pierwsza sobota i niedziela września. W tym czasie na Jasnej Górze obchodzone są były Ogólnopolskie Dożynki Jasnogórskie, co stało się asumptem do połączenia obu świąt – tak zwanego sacrum z profanum.
Pierwsza Krajowa Wystawa Rolnicza w Polsce, odbyła się 5 i 6 września 1992 r. W porównaniu z dzisiejszym stanem, była to wystawa bardzo skromna. Pawilonem wystawowym stała się sala gimnastyczna IV Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie i tereny przyległe do Liceum. Na niewielkiej długości deptaku Alei N.M.P. wystawiono kilka ciągników i maszyn rolniczych. Uroczystego otwarcia wystawy 5 września 1992 r. w sali Liceum Sienkiewicza dokonali Jacek Lupa i Stanisław Juchnik. Honorowym patronatem objął wystawę minister rolnictwa i gospodarki żywnościowej Gabriel Janowski. Inicjatywa zyskała zainteresowanie przedsiębiorców branży rolniczej z całej Polski. W kolejnych latach wystawa osiągała coraz większą popularność gospodarczą oraz budziła popularność wśród zwiedzających. Zachwyt wzbudzały i do dzisiaj wzbudzają nowoczesne maszyny, prezentacje najnowszych technologii stosowanych w rolnictwie. Organizatorzy idą z duchem czasu i potrzebami odbiorców. Częstochowska wystawa zawiera również stoiska prezentujące zdrową żywność, produkty tradycyjne i lokalne, bogatą ofertę kwiatową i pszczelarską, co sprawia, że jest to jedyna okazja żeby kupić rzeczy w wielu sklepach niedostępne.
Przybliżyć trzeba także historię Dożynek Jasnogórskich, która sięga lat 80. ubiegłego wieku. Pierwsze odbyły się 5 września 1982 roku, z inicjatywy działaczy opozycji demokratycznej na wsi, wspólnoty ogrodników, rolników i działaczy ludowych Środowiska te zwróciły się do ówczesnego Prymasa Polski ks. kard. Józefa Glempa z prośbą o zorganizowanie dziękczynienia za plony. Był to czas narodzin NSZZ RI „Solidarność”. Do Częstochowy przybyło wówczas 300 tys. rolników. Od tego czasu, każdego roku w dożynkową niedzielę (pierwsza niedziela września) na szczycie Sanktuarium Jasnogórskiego, o godz. 11.00, odbywa się uroczysta Msza Święta dziękczynna za zbiory. Eucharystia gromadzi przedstawicieli najwyższych władz państwowych z Prezydentem RP na czele, środowiska związane z rolnictwem oraz rzesze wiernych.
Fot;
tinta
Główny Komitet Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie z 1909 roku
W medalionach, rząd I: Zygmunt Muśnicki, Tadeusz Chwaibóg, Adam Jabłoński, Teofil Fiszer, Adam Michalski, książę Grigorij Awałow, Przeor paulinów, o. Euzebiusz Rejman, dr Władysław Biegański, Leopold Kohn, Edward Geisler, inż. Edmund Telakowski, Franciszek Szanior, II rząd: Edmund Jankowski, Marcin Ginsberg, Franciszek Brauliński, Adolf Jacquesson, J. Szlenkier, Władysław Żukowski, poseł ziemi piotrkowskiej, ks. dziekan Kazimierz Puacz, dr. Karol Benni, prezydent miasta Jan Głazek, Piotr Hoser, Wal Szacki. III rząd, stojący: Karol Łącki, Siemieński, Aleksander Janowski, Karol Zawada, Masłowicz, Władysław Sachs, Józef Cygański. IV rząd: T. Wilski, Bolesław Dzierzbickl. Alfons Bogusławski, Henryk Markusfeld, K. Reklewski, L. Mońkowski, Władysław Kozłowski, Kazimierz Grosman, Biedrzycki. V rząd, siedzący: Szwajcer, Stanisław Szymański, Jan Grossmann, Karol hr. Raczynski, Stefan ks. Lubomirski, Władysław Małkowski, ks. kan. Marian Fulman, Gustaw Wolski.
Fot. Trzciński.
Tinta 2
Pierwszy Komitet Organizacyjny Krajowej Wystawy Rolniczej w 1992r. To dzięki ich idei i zaangażowaniu Wystawa na stałe weszła do porządku imprez promocyjnych miasta Częstochowy. Byli to: Jacek Lupa, dyrektor Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Częstochowie zs. w Potoku Złotym i Stanisław Juchnik, z-ca dyrektora Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego oraz doradcy, wieloletni pracownicy Ośrodka Doradztwa Rolniczego: Marian Nowak, Maria Malewicka, Stefan Krysiak, Barbara Czarnecka, Zbigniew Ociepa, Urszula Bartkowiak, Ryszard Fuchs, Anna Głąb, Zofia Mazur, Stefania Kreczko, Waldemar Tworowski, Mariola Filipczyk, Barbara Gąsiorowska, Józef Perczak, Euzebiusz Szczerba, Elżbieta Kluba, Zuzanna Bruzda.
Tinta 3
Komitet Honorowy 30. Wystawy Rolnictwa i Przemysłu w Częstochowie:
Prezes Rady Ministrów RP Mateusz Morawiecki, Marszałek Sejmu RP Elżbieta Witek, Prezes PiS Wiceprezes Rady Ministrów Jarosław Kaczyński, Wiceprezes Rady Ministrów Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński, Wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, Przewodniczący Sejmowej Komisji Rolnictwa Robert Telus, Senat RP Przewodniczący Komisji Rolnictwa Jerzy Chróścikowski, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, poseł Grzegorz Puda, Wiceminister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Poseł Szymon Giżyński, Minister Rodziny i Polityk Społecznej Marlena Maląg, Minister Klimat i Środowiska Michał Kurtyka, Poseł Lidia Burzyńska, Senator RP Ryszard Majer, Prezes IPN Jarosław Szarek, Przewodniczący Rady mediów Krzysztof Czabański, Europoseł Jadwiga Wiśniewska, Europoseł Krzysztof Jurgiel, Przewodnicząca NSZZ RI Poseł Teresa Hałas, Wojewoda Śląski Jarosław Wieczorek, Marszałek Województwa Śląskiego Jakub Chełstowski, Prezes KRUS Aleksandra Hadzik, Prezes ARiMR Halina Szymański, p.o. Dyrektora Generalnego KOWR Małgorzata Gośniowska-Kola, Krajowy Duszpasterz Rolników bp Leszek Leszkiewicz, Krajowy Duszpasterz Przetwórców Żywności bp Piotr Sawczuk, Sekretarz Krajowego Duszpasterstwa Rolników ks. prof. Stanisław Sojka, Generał Zakonu Ojców Paulinów o. Arnold Chrapkowski, Przeor Jasnej Góry o. Samuel Pacholski, Prezes Zarządu Bronisze Janusz Byliński, Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych Wiktor Szmulewicz, Prezydent Częstochowy Krzysztof Matyjaszczyk, Starosta Częstochowski Krzysztof Smela, Przewodniczący Rady Fundacji Solidarna Wieś Sławomir Siwek, Prezes Śląskiej Izby Rolniczej Roman Włodarz, Prezes WFOŚiGW w Katowicach Tomasz Bednarek, Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”.
UG
Kolaż – Grzegorz Czepiczek; materiał pochodzi ze strony internetowej; www.wystawa1909.pl