Od parafii do parafii w byłym województwie (325)
Aktualnie w Częstochowie jest ustanowionych ponad 40 parafii rzymskokatolickich. Blisko 700 lat temu istniała tylko jedna – należąca do dekanatu w Irządzach (parafia między Lelowem a Szczekocinami – opisana w odcinku nr 69 z dnia 29.07.2005). Jej siedzibą był drewniany kościół usytuowany na jurajskim wzgórzu o późniejszej nazwie Jasna Góra. Gdy na górze tej powstał klasztor Paulinów dotychczasowa parafia została przeniesiona do filialnego kościoła w pobliżu Warty (dzisiejsze stare miasto). Tutaj istniał już od połowy XIV wieku kościół pod wezwaniem świętego Zygmunta. Do parafii tej należało nie tylko miasto Częstochowa (ustanowione w 1354 roku przez króla Kazimierza Wielkiego), ale także wszystkie okalające je wsie (parafia ta należała do największych w diecezji krakowskiej). Wśród nich wymienione są: Konopiska, Rększowice, Dźbów i Grabówka. Dwie pierwsze miejscowości opisałem już ostatnio (odcinki od 318 do 322). Teraz trzeba jeszcze przypomnieć historię powstania parafii w Dźbowie i Grabówce, czyli w miejscowościach, które teraz leżą w obszarze administracyjnym Częstochowy.
Dźbów jest wymieniony po raz pierwszy w 1470 roku, jako wieś należąca do diecezji krakowskiej. Otoczony był wtedy lasami królewskimi i liczył ponad 5 łanów powierzchni (jeden łan to ok. 16 hektarów). W rozbudowującej się mocno od XVII wieku Częstochowie powstawały niemal tylko domy drewniane, a budulec pochodził głównie z karczowanych lasów wokół Dźbowa i Rększowic (koło Konopisk) – powiększając powierzchnie rolne tych wsi. Spustoszony mocno w czasie najazdu szwedzkiego Dźbów dźwiga się i w pod koniec XVIII wieku należy – obok Konopisk – do najbardziej zaludnionych wsi (ponad 300 mieszkańców). W czasie wojny napoleońskiej z Rosją na ziemi polskiej (1813 rok) twierdza jasnogórska znalazła się na odcinku frontu i od niej to książę Józef Poniatowski planował kontrofensywę francusko – polską. Wtedy w Dźbowie (i Konopiskach) kwaterowała dywizja kawalerii generała Antoniego Sułkowskiego (jednego z polskich bohaterów wojen napoleońskich). Po przegranej jednak obronie Jasnej Góry wojska rosyjskie ścigając dalej Napoleona grabią kilkumilową okolicę Częstochowy. Po upadku Powstania Listopadowego (1830-31) zwiększają się rosyjskie represje wobec parafii katolickich – poprzez nakładanie coraz większych podatków. Temu celowi służył obowiązek podawania dokładnych wykazów ilości wiernych w parafiach. W wykazie takim z połowy XIX wieku w Dźbowie mieszkało aż 571 katolików należących do parafii świętego Zygmunta. Stąd chyba – by łatwiej ściągać podatki – powstaje (w 1846 roku) samodzielna gmina Dźbów – jednak z siedzibą w pobliskich Ostrowach (dzisiaj dzielnica Blachowni). Gmina ta znalazła się w 1867 roku w nowo powołanym powiecie częstochowskim należącym do guberni z siedzibą w Piotrkowie Trybunalskim. Z końcem XIX wieku dochodzi też zmiany przynależności parafialnej. By odciążyć od nadmiaru obowiązków religijnych parafię świętego Zygmunta powołano w 1891 roku nową parafię częstochowską pod wezwaniem świętych: Barbary i Andrzeja – przy kościele i klasztorze z połowy XVII wieku (dzisiaj u zbiegu ulic świętych: Barbary i Augustyna). W parafii tej znalazły się miejscowości leżące po zachodnio-południowej stronie Częstochowy, a więc i Dźbów. Należy do niej także bazylika i klasztor jasnogórski. Po I wojnie światowej Częstochowę wraz z powiatem przydzielono do województwa kieleckiego. Przydział ten trwał do 1950 roku, kiedy to powiat częstochowski znalazł się w województwie katowickim cdn.
Tekst i zdjęcia –
Andrzej Siwiński