„Struktura i funkcje chrześcijańskich organizacji cechowych w Częstochowie 1919-1939” to temat wykładu, który został wygłoszony 28. stycznia 2008 r. w Instytucie Fizyki Akademii im. Jana Długosza. Prelegentka dr Beata Urbanowicz – kierownik Instytutu Historii na wspomnianej wyżej uczelni w swoim referacie starała się wykazać jak ważną rolę odgrywały cechy rzemieślnicze w okresie międzywojennym.
– Związki, organizacje i stowarzyszenia rzemieślnicze włączały się w życie polityczne, społeczne i charytatywne miasta. Opieka nad młodzieżą, zwłaszcza ubogą, prowadzenie kuchni dla najbiedniejszych, zakładanie kasy pomocy dla swoich członków, troska o rynek zbytu dla rzemieślników to tylko niektóre działania Cechu Rzemiosł w Częstochowie – mówiła dr Urbanowicz.
Powstanie Częstochowskiego Okręgowego Towarzystwa Rzemieślniczego datuje się na rok 1919, ale jego historia sięga prawie 600 lat wstecz. W późnym Średniowieczu w Częstochowie, w przeciwieństwie do innych miast, np. Krakowa, gdzie dominowało mieszczaństwo, w życiu społecznym grodu nad Wartą główną rolę odgrywało rzemiosło. Jego przedstawiciele zajmowali ważne stanowiska we władzach Częstochowy: byli burmistrzami, radnymi, zasiadali w ławach sądowych. W czasie rozwoju przemysłu, w Częstochowie szybko rosła liczba ludności, zwłaszcza robotniczej, a tym samym zwiększała się ilość warsztatów rzemieślniczych.
W okresie międzywojennym odnotować należy istnienie w naszym mieście 24. cechów, w tym mało dziś znanych profesji np. kołodziei, powroźników, siodlarzy, zdunów. Zasługą Okręgowego Towarzystwa Rzemieślniczego, przez długie lata kierowanego przez utalentowanego społecznika i samorządowca, mistrza cukiernictwa – Piotra Dębskiego było: wybudowanie i prowadzenie szkoły rzemieślniczo-przemysłowej (Al. Wolności 17), internatu (ul. Słowackiego 17) oraz Domu Rzemiosła (Al. Kościuszki 6).
Inną, wyjątkową postacią zasłużoną dla ludności miejskiej był Stefan Smuga. Jako strażak i społecznik wykazywał szczególną aktywność w kwestiach bezrobocia, wyjątkowo dużego w tamtych czasach.
Polscy kupcy i rzemieślnicy przedwojenni nie zamykali się w swoim kręgu. Współpracowali doskonale z przedstawicielami innych narodowości, np. Żydami, często wchodzącymi w skład cechów. Działalność ich nie ograniczała się tylko do pracy zawodowej. Przykładem może być Towarzystwo Śpiewacze Pochodnia, powołane do życia w 1930 r. Chór Pochodnia nie tylko uświetniał uroczystości, ale też organizował akcje charytatywne, np. na rzecz potrzebujących szkół częstochowskich.
Rzemieślnicy byli osobami cenionymi w społeczeństwie. Niejednokrotnie pełnili funkcje radnych, co potrafili wykorzystać dla dobra miasta. To właśnie dzięki ich staraniom przeprowadzono regulację Warty, bruk i oświetlenie ulic czy budowę wielu szkół i burs dla młodzieży.
Elżbieta Nowak