Podobnie jak w różnych dziedzinach gospodarki i polityki, również i w zakresie ochrony przyrody Polska musi sprostać unijnym wymogom. Obecnie państwa członkowskie Unii Europejskiej biorą udział w tworzeniu ekologicznej sieci NATURA 2000, której celem jest ochrona najcenniejszych naturalnych zasobów przyrodniczych na ich terenie, a konkretnie rzadkich i zagrożonych w swym istnieniu typów siedliskowych oraz występujących tu roślin i zwierząt.
Tworzenie Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 daje wreszcie duże szanse realizacji projektu Jurajskiego Parku Narodowego. Idea parku pojawiła się 23 lata temu, kiedy to ówczesny wojewoda częstochowski, na wniosek Zarządu Wojewódzkiego Ligi Ochrony Przyrody, powołał zespół pod kierownictwem prof. Romualda Olczaka, mający przygotować projekt parku narodowego na jurajskich obszarach północnej części Parku Krajobrazowego “Orlich Gniazd”. Później, w Katedrze Botaniki Uniwersytetu Łódzkiego, powstała do niego obszerna, 3-tomowa dokumentacja naukowa, której głównym autorem był prof. Olczak, a współautorami, m.in. dr hab. Janusz Hereźniak, inż. Wiesław Kolan, dr Andrzej W. Skalski.
Od samego początku projekt miał równie liczną rzeszę zwolenników, co i przeciwników, zresztą do dziś budzi sprzeczne emocje oraz głębokie podziały gminnych społeczności, szczególnie w kontekście poglądów na temat rozwoju gospodarczego regionu. Przeciwnicy JPN optują za działalnością typu pokazy pirotechniczne, zwolennicy widzą szansę rozwoju w ochronie bezcennych wartości natury. Te, oraz wiele innych powodów, wciąż oddalały szlachetną ideę parku jurajskiego od urzeczywistnienia. Dopiero teraz nadszedł sprzyjający moment, by ją zrealizować.
W przygotowanym w Polsce projekcie sieci obszarów NATURA 2000, zaakceptowanym wstępnie przez Komisję Europejską, znalazły się dwie części projektowanego JPN, jako dwa oddzielne Specjalne Obszary Ochronne pod nazwami: Ostoja Olsztyńsko-Mirowska (lub Częstochowska) oraz Ostoja Złotopotocka (lub Jurajska). Fakt ten znacząco podniósł rangę obiektów do poziomu europejskiego i stał się dodatkowo argumentem za utworzeniem parku narodowego na ziemi częstochowskiej. Niestety, wydaje się, że tym razem istotną przeszkodą w konkretnych działaniach będzie stan finansów państwa, bowiem nieoczekiwanie w marcu 2004 roku, na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska ukazała się nowa, mocno skrócona lista krajowych ostoi bez jakiegokolwiek uzasadnienia lub wyjaśnienia.
A przecież dziedzictwo przyrodnicze, szczególnie o bezcennych unikatowych walorach, powinno być, tak jak dziedzictwo kulturowe, pod ochroną państwa. Takie bezkompromisowe i jedynie słuszne stanowisko reprezentuje prof. Janusz Hereźniak, autor wydanej w tym roku przez Częstochowskie Towarzystwo Naukowe książki pt. “Z Jurajskim Parkiem Narodowym do Unii Europejskiej”. Znajdziemy w niej nie tylko rzetelne, naukowe argumenty przemawiające za powstaniem JPN, czy omówienie koncepcji Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000, prawnych aspektów projektu, lecz, przede wszystkim, urzekające opisy jurajskich siedlisk przyrody, osobliwości krajobrazu, roślin i zwierząt oraz, co najważniejsze, dowiemy się o mało znanych endemicznych gatunkach fauny i flory. Któż z nas słyszał o przytulii krakowskiej, plejstoceńskim endemicie występującym na wapiennych skałkach Góry Zamkowej w Olsztynie? Albo o delikatnej endemicznej roślinie zwanej warzuchą polską? Niewielu z nas wie zapewne, jakie ptaki lub ssaki zamieszkują bukowe lasy Gór Gorzkowskich. Książka prof. J. Hereźniaka jest wyczerpującym źródłem informacji na temat jurajskiej przyrody, zawiera też barwne fotografie, rysunki i mapy. Oprócz tego autor uświadamia nam, mieszkańcom ziemi częstochowskiej, jak piękna jest ta przyroda: ostańcowe wzgórza, wapienne skałki, kwieciste “łąkowe stepy”, piaszczyste doliny, sosnowe lasy, niepowtarzalna roślinność, bogaty świat owadów i ssaków. Jest o co walczyć, jak pokazuje publikacja prof. Hereźniaka. Tylko utworzony w przyszłości Jurajski Park Narodowy ochroni te unikatowe wartości przyrodnicze ziemi częstochowskiej, a nadto, stworzy mieszkańcom regionu, na drodze profesjonalnej gospodarki proekologicznej, możliwość rozwoju, choćby w ramach szeroko pojętej ekoturystyki.
1. Obowiązujące obecnie na terenie Unii Europejskiej normy prawne (standardy) w zakresie ochrony przyrody są ustalone przez Radę Wspólnot Europejskich, która wydaje odpowiednie akty prawne, tzw. dyrektywy. Najważniejsze z nich, to: Dyrektywa Siedliskowa, w sprawie ochrony dzikiej fauny i flory, oraz Dyrektywa Ptasia, w sprawie ochrony dzikich ptaków.
2. Endemity – gatunki roślin i zwierząt występujące na ograniczonym obszarze wskutek izolacji geograficznej lub zmiany warunków ekologicznych i, w następstwie, zawężenia ich pierwotnego areału.
HALINA PIWOWARSKA