Muzeum Częstochowskie jest najstarszą instytucją kulturalną w mieście, która w tym roku kończy 110 lat. Drugi jubileusz to pięćdziesięciolecie Rezerwatu Archeologicznego Kultury Łużyckiej w dzielnicy Raków.
Rezerwat, który mieści się przy ulicy Łukasińskiego 20, to trwale zakonserwowane cmentarzysko, datowane na okres 750-550 r. p.n.e., z rzędowym układem grobów ciałopalnych (25) oraz szkieletowych(44), w których szczątki pochowano w postawie wyprostowanej, skierowanej na południe.
Pół wieku temu, podczas prac ziemnych, związanych z budową wiaduktu przy Alei Pokoju natrafiono na fragmenty kości i ozdób. Podobnych odkryć na tym terenie dokonano już podczas I wojny światowej, wtedy jednak znaleziska przekazano na posterunek policji i nie podjęto badań nad ich pochodzeniem. Na szczątki natrafiono jeszcze w roku 1927 i 1952, jednak nie zabezpieczono ich, za wyjątkiem nielicznych eksponatów, które przechowała pobliska szkoła. W 1955 roku, podczas rozbudowy dzielnicy Raków, Adam Krauss, inspektor-rzeczoznawca zabytków archeologicznych na województwa krakowskie, rzeszowskie i katowickie, podjął się ratowniczych badań wykopaliskowych, w trakcie których natrafiono na 11 grobów. W kolejnych latach, podczas prac prowadzonych już z ramienia Muzeum Częstochowskiego przez dyrektora tej placówki, odkryto 69 grobów. W 1960 roku podjęto decyzję o budowie Rezerwatu Archeologicznego, który zabezpieczyłby 100 m2 cmentarzyska. Do dziś to jedyne stanowisko archeologiczne kultury łużyckiej na świecie, które zachowano w miejscu jego odkrycia. Uroczyste otwarcie Rezerwatu, które nastąpiło 9 czerwca 1965 roku, zostało poprzedzone publikacją Rocznika Muzeum w Częstochowie pod redakcją Włodzimierza Błaszczyka, w którym zamieszczono kompleksowe opracowanie wyników badań cmentarzyska.
Po przeszło 35 latach, w roku 2001, z powodu bardzo złego stanu technicznego, rozpoczęto przebudowę pawilonu Rezerwatu, z inicjatywy Iwony Młodkowskiej-Przepiórowskiej, ówczesnego dyrektora Muzeum w Częstochowie. Wówczas natrafiono na kolejne pięć grobów, zlokalizowanych dotychczas pod posadzką. Prace budowlane zakończono w 2002 roku.
Przez lata prowadzonych badań poznawano zwyczaje i życie codzienne Łużyczan, dowiedziano się na jakie choroby cierpieli i jak je leczyli. Poświadczono wykonanie niezwykle trudnych zabiegów chirurgicznych, takich jak trepanacje czaszki czy amputacje kończyn. Na cmentarzysku odkryto także ozdoby, takie jak zawieszki skroniowe, guziczki, naszyjniki, bransolety, nagolenniki czy szpile, a także narzędzia – noże i sierpy, oraz broń – groty włóczni i strzał. Eksponaty te są prezentowane w gablotach okalających odsłoniętą część cmentarzyska.
KG