Uroczystości związane z obchodami 68 rocznicy wybuchu II wojny światowej rozpoczniemy w Częstochowie o godz. 11.00 mszą św. w kościele garnizonowym p.w. św. Jakuba. O godz. 12.20 odbędzie się Apel Poległych w oprawie Kompanii Honorowej 1 Pułku Specjalnego Komandosów z Lublińca; Plac Pamięci Narodowej.
1. września o godzinie 4.45 wojska niemieckie, bez wypowiedzenia wojny, przekroczyły granice Polski. Pierwszy etap wojny, zwany kampanią wrześniową, formalnie rozpoczął się wejściem wojsk niemieckich na terytorium Wolnego Miasta Gdańska. Ale pierwszym zbombardowanym miastem w Polsce był Wieluń. Hitler skierował do Polski około 1,8 mln żołnierzy, 3 tys. czołgów i 2 tys. samolotów przeciw około 1 mln polskich żołnierzy, 700 samolotom i 400 czołgom.
W chwili wybuchu wojny Polska miała układ sojuszniczy z Francją z 1921 roku, z Wielką Brytanią z marca 1939 r. i z Rumunią (ale tylko w przypadku ataku ze strony ZSRR). Niemcy były powiązane paktem antykominternowskim z Japonią i Włochami, paktem stalowym z Włochami i paktem Ribbentrop-Mołotow z 23. sierpnia 1939 r. z ZSRR. Ten ostatni dzielił Europę Środkową na strefy wpływów obu państw. Hitler miał wolną rękę w wojnie z Polską.
3. września wojnę Niemcom wypowiedziały Wielka Brytania i Francja, od tego momentu wojna była już wojną światową, choć na razie głównie z nazwy. Jednocześnie z Niemcami ruszył na Polskę – o czym mało kto pamięta – słowacki Korpus Armijny w sile trzech dywizji piechoty ,,Janosik”, ,,Razus” i ,,Skultety”.
Pomimo zaciętego oporu, Niemcy dysponujący znaczącą przewagą uzbrojenia już w pierwszych dniach września przełamali polską obronę. Walki na terenie Polski zakończyły się 4. października kapitulacją Grupy Operacyjnej “Polesie” gen. J. Kleeberga. Tym samym kampania wrześniowa skończyła się klęską Polski.
17. września na wschodnie tereny kraju wkroczyły wojska ZSRR, łamiąc polsko-sowiecki pakt o nieagresji. Armia Czerwona nie napotkała znaczącego oporu, bowiem premier Sławoj-Składkowski stwierdził bezsilność wojsk polskich wobec połączonych sił niemieckich i radzieckich, a marszałek Rydz-Śmigły wydał dyrektywę, by zanadto nie walczyć z Rosjanami i nie zwiększać ofiar wśród żołnierzy. W dniu ataku ZSRR rząd polski ewakuował się do Rumunii, skąd został internowany. Prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret o przekazaniu władzy Władysławowi Raczkiewiczowi, rozpoczynając tym samym działalność Polskiego Rządu na Uchodźstwie.
W czasie kampanii wrześniowej zginęło ok. 70 tys. polskich żołnierzy, ok. 90 tys. osób zdecydowało się na emigrację, do niewoli niemieckiej i sowieckiej dostało się ponad 550 tys. żołnierzy. II wojna światowa dopiero się zaczynała…
Częstochowa w czasie II wojny światowej
Wojska hitlerowskie zajęły Częstochowę 3. września 1939 roku. Dzień później w masakrze przeprowadzonej przez Wehrmacht straciło życie ponad 200 mieszkańców.
Nieopodal miasta w Mokrej (powiat kłobucki) 1.-3. września doszło do jednej z największych bitew kampanii wrześniowej. Na polach wsi Mokra Wołyńska Brygada Kawalerii dowodzona przez pułkownika Juliana Filipowicza zniszczyła ponad 100 czołgów i pojazdów mechanicznych nieprzyjaciela. W tej jednej z najchlubniejszych dla Polaków bitew kampanii wrześniowej zginęło, zostało rannych lub zaginęło 800 niemieckich żołnierzy. Życie straciło tam także 200 polskich żołnierzy, 300 zostało rannych.
Ogromny dramat spotkał częstochowskich Żydów – zagłada “dużego getta” rozpoczęta 21. września 1942 roku i kosztowała życie blisko 30 tys. ludzi. Po Powstaniu Warszawskim Częstochowa stała się faktyczną stolicą Polski podziemnej. Znajdowała się tu Komenda Główna AK wraz z jej dowódcą gen. Leopoldem Okulickim – Niedźwiadkiem. Tu także funkcjonował największy uniwersytet “podziemny” stworzony przez kadrę naukową Uniwersytetu Warszawskiego, Poznańskiego, SGH, SGGW, Akademii Medycznej w Warszawie oraz Wilnie.
16. stycznia 1945 roku Częstochowa została zajęta przez wojska radzieckie.