Dr n. med. Jolanta Warzycha, specjalista pediatrii, neonatologii i alergologii, pracująca w Oddziale Neonatologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. N.M.P. w Częstochowie przybliża tematykę ciąż wielopłodowych.
Jak kompleksowo przygotować pacjentkę będącą w ciąży mnogiej?
– Każda ciąża jest wyjątkowym wydarzeniem. Kiedy jednak w brzuchu Matki rozwija się więcej niż jedno dziecko, zmienia się jeszcze bardziej życie nie tylko przyszłych rodziców, ale też mających narodzić się dzieci. Bliźnięta, trojaczki, czworaczki od zawsze fascynowały ludzkość. Wiadomość o ciąży mnogiej przekazuje lekarz położnik w gabinecie po wykonaniu badania ultrasonograficznego. Taka wiadomość wyzwala u przyszłych rodziców zwykle szeroką gamę doznań: radość z przerażeniem i obawą, czy podołają podwójnym obowiązkom. Pierwszymi rzecznikami pacjentek ciężarnych są lekarze położnicy, którzy między innymi ustalają plan kolejnych wizyt, dietę, podaż suplementów, zakres wykonywanych badań dodatkowych etc. Analizują szczegółowo wywiad okołoporodowy, rodzinny, genetyczny, kierują na dodatkowe konsultacje w przypadku chorób przewlekłych. Przyszli rodzice mogą uczęszczać do Szkół Rodzenia, gdzie przygotowują się kompleksowo do porodu.
Oddział Położnictwa i Ginekologii z Pododdziałem Patologii Ciąży w naszym Szpitalu jest kierowany przez Doktora Jarosława Strzelczyka. Jest to oddział bardzo prężny. Pracują w nim wspaniali ludzie, znakomicie przygotowani do prowadzenia ciąż wielopłodowych. Pacjentki traktują holistycznie .
Oddział Neonatologii jest kierowany przez doktora Mariana Halkiewicza. Dzięki temu Oddziałowi Szpital uzyskał w 1998 roku tytuł Szpitala Przyjaznego Dziecku”, jako 24. szpital w Polsce. Po kolejnych reocenach w latach 2009-2010 utrzymaliśmy tytuł. Organizujemy corocznie listopadowe spotkania naukowe w Teatrze. Spotykamy się z Matkami, które rodziły w naszym Szpitalu, z Dziećmi. Oba oddziały posiadają drugi stopień referencyjności, dobrze współpracują ze sobą pamiętając o słowach Jana Pawła II: „Troska o dziecko jest pierwszym i podstawowym sprawdzianem stosunku człowieka do człowieka”.
Czy ciąża wielopłodowa niesie za sobą więcej niebezpieczeństw niż pojedyncza?
– Ciąża wielopłodowa wiąże się z potencjalnie większą liczbą powikłań przed- ,śród – i poporodowych. Do czynników ryzyka ze strony matki należą między innymi: nadciśnienie indukowane ciążą, niedokrwistość, krwotok okołoporodowy, poród zabiegowy (…). Do czynników ryzyka ze strony płodów zaliczamy: zwiększoną liczbę porodów przedwczesnych ,niską masę urodzeniową, większą częstość wrodzonych wad rozwojowych, większe ryzyko powikłań spowodowanych wcześniactwem. Zadaniem położników i neonatologów jest zapoznanie pacjentek w ciąży wielopłodowej ze wszystkimi wyżej wymienionymi czynnikami , przedstawienie optymalnych rozwiązań dla matki i noworodków. Trzeba przygotować nie tylko matkę, ale również ojca i całą rodzinę na to, że tryb ich życia ulegnie diametralnym zmianom. Medycyna ukierunkowana na pacjenta to również wsparcie psychiczne, które powinniśmy zapewnić Matce przed , w czasie i po porodzie, pamiętając, że ryzyko depresji po ciąży mnogiej jest wyższe niż po porodzie jednego dziecka. Spowodowane jest to stresem związanym z ciążą mnogą, dłuższą rekonwalescencją matki po cięciu cesarskim , pozbawieniem snu głębokiego oraz trudnościami w wytwarzaniu więzi matka –dzieci (więź kompleksowa, więź „ flip-flop” ,więź preferencyjna). Trzeba również przygotować starsze rodzeństwo na pojawienie się w domu kolejnych dzieci, aby zmniejszyć uczucie zazdrości. Pomocą dla rodziców może być wówczas książka „Kołysanka o piersiach mamy” autorstwa Moniki Calaf i Mikel Fuentes, która bezpretensjonalnie opowiada jak pomóc starszym dzieciom w poradzeniu sobie z zazdrością o bliźniaki „przyklejone” do piersi mamy.
Rodzicom można opowiedzieć o bliźniakach z mitologii greckiej (Kastor i Polluks ,Apollo i Artemis ), czy o słynnych rzymskich bliźniętach(Romulus i Remus ). Biblijnymi bliźniętami byli Kosma i Damian, których uznaje się za patronów aptekarzy .
Sławni rodzice bliźniąt to: Wiliam Shakespeare, Al Pacino, George Bush, Margaret Thatcher, a w Polsce Jadwiga Kaczyńska. Psychologowie twierdzą, że wyjątkowy dar posiadania naraz dwójki i więcej dzieci dotyczy wyjątkowych ludzi. Na co dzień jednak ci wyjątkowi rodzice zmagają się z tysiącem pytań i obaw , na które powinniśmy pomóc im znaleźć odpowiedź. Przygotowanie rodziców do porodu dzieci z ciąży mnogiej jest więc kompilacją wiadomości medycznych ,psychologicznych, dietetycznych etc.
Jak karmić bliźnięta ?
– Karmienie piersią jest odwiecznym prawem natury . Pierwszy Rzecznik Praw Dziecka Jędrzej Śniadecki w książce z 1865 roku pt.”O fizycznym karmieniu piersią” napisał (…) Natura więc chce i wymaga ,ażeby każda niewiasta, która rodzi ,karmiła piersią.”
O karmieniu piersią mówią prawa stanowione: Konwencja Praw Dziecka, Deklaracja Innocenti, Globalna Strategia WHO, Zalecenia AAP 1997-2005-2012,Standardy Opieki Okołoporodowej 2010, itp. Bliźnięta również należy karmić piersią , uwzględniając potrzeby dzieci i matki. Zgodnie z rekomendacjami bliźnięta należy karmić oddzielnie do czasu, kiedy przynajmniej jedno z bliźniąt będzie ssało efektywnie. Wtedy można je karmić równocześnie. Należy zamieniać piersi po każdym dniu, aby dziecko nie przyzwyczajało się tylko do jednej piersi.
Bliźnię słabsze powinno jeść częściej i jako pierwsze. Jeśli ze względów medycznych karmione jest piersią tylko jedno dziecko, należy odciągać pokarm matki dla drugiego. Pozycje przy karmieniu bliźniąt to: oboje spod pachy (pozycja footbolowa), oboje w pozycji klasycznej lub pozycje naprzemiennie. Należy matce powiedzieć, że utrzymaniu laktacji sprzyja koordynacja karmienia piersią z indywidualnymi wzorcami żywienia poszczególnych wieloraczków. Każde dziecko ma swój własny wzorzec rozwoju (różne tempo wzrastania ). Oceny karmienia dokonujemy dla każdego dziecka osobno, wprowadzając odrębne modyfikacje (oddzielne dobowe listy karmień).Dziecko nie jest miniaturą dorosłego.
Ważna jest indywidualizacja postępowania w stosunku do matki i poszczególnych wieloraczków.
– Można w tym miejscu zacytować słowa Pestalozziego – włoskiego pedagoga: ”Nie porównuję dziecka z żadnym innym dzieckiem, ale każde dziecko z nim samym”.
O walorach karmienia piersią przekonują położnicy prowadzący ciążę, mówiąc matkom, że pokarm produkowany jest już od 16 tygodnia ciąży. Neonatolodzy poszerzają wiedzę matek po porodzie tłumacząc, że karmienie piersią jest najwłaściwszym sposobem żywienia niemowląt. Wyłączne karmienie piersią powinno być utrzymywane przez 6 miesięcy. Pokarmy dodatkowe wprowadza się pod osłoną mleka matki. Między 17 a 24 tygodniem życia stosuje się tzw. indukcję tolerancji wprowadzając niewielką ilość glutenu. Inne pokarmy wprowadza się na zasadzie tzw. „smakowania” Należy również pamiętać o suplementacji witamin „D” i „K”, zgodnie z aktualnymi Wytycznymi Konsultanta Krajowego ds. Neonatologii. Przy podaży witamin uwzględniamy sposób karmienia dziecka. Można zachęcić matki do obejrzenia filmu: „Breast is best”.
Jeżeli z medycznie uzasadnionych powodów nie jest możliwe karmienie bliźniąt piersią, wówczas stosuje się mieszanki mlekozastępcze (na początku formuła 1). Trzeba pamiętać, iż u wcześniaków dopiero ok. 34 tygodnia dochodzi do koordynacji odruchu ssania z połykaniem i oddychaniem.
Czy ciąże mnogie są częste?
– Aktualnie obserwuje się „epidemię” ciąż wielopłodowych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2002 roku w Polsce urodziło się 3738 par bliźniąt, 71 trójek trojaczków i 2 czwórki czworaczków.
W 2009 roku urodziło się 5211 par bliźniąt, 98 trójek trojaczków i 4 czwórki czworaczków. Ogółem podaje się, że ciąża bliźniacza zdarza się 1 x na 80 ciąż, trojacza 1 na 6.000, czworacza 1 na 500.000.
W naszym szpitalu również wzrasta liczba bliźniąt: 2009 – 26 par, 2010 – 32 pary, 2011 – 33 pary, 2012 – 31 par, 2013 – 39 par.
Wzrastająca ilość ciąż wielopłodowych jest spowodowana późnymi decyzjami o macierzyństwie. U kobiet między 30 a 35 rokiem życia szansa na ciążę wielopłodową jest 3 razy większa niż u 20-latki. Inne powody „epidemii” ciąż wielopłodowych to problemy z płodnością, leczenie hormonalne, zapłodnienie pozaustrojowe.
Osobom za zainteresowanym problemami bliźniąt można polecić książkę Kuligowskiej i Nowaka pt. „Bliźnięta atakują”.
Foto: Trojaczki Lena, Patryk i Daniel Chrzęszczykowie, które urodziły się .23 sierpnia 2011r. w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Częstochowie, ze starszą siostrą.
Opracowała UG