Wychowanie ekologiczne w przedszkolu? Mamy tu bardzo dobre doświadczenie. Dowodem tego jest przedszkole nr 8 w dzielnicy Parkitka, gdzie od kilku lat dyrektor Halina Bednarczyk prowadzi wzorcowy – najlepszy w województwie śląskim – program edukacji ekologicznej dla najmłodszych.
W czerwcu 2001 r., w konkursie “Dziecko i przyroda” nagrodzono najlepsze prace na scenariusz edukacji ekologicznej w przedszkolu. Przedstawiamy poniżej pracę najlepszą – pani Bożeny Pawelczyk z Przedszkola Samorządowego w Ciasnej, pt. “Woda to nasz skarb”.
Jakie cele stawia sobie program?
Dziecko ma określić zastosowanie wody, dostrzec problem oszczędnego z niej korzystania; porównując próbki wody zauważa potrzebę ochrony środowiska i zachowania porządku w miejscu przebywania. Środkami dydaktycznymi są: próbki wody z kranu, rzeki, kałuże, woda mineralna, skrawki mydła, farba plakatowa, filtry do wody. Do tego niebieskie szarfy, gumki recepturki, plansze – alfabet ruchomy, schemat krzyżówki, nagrania piosenek “Pada deszcz”, “Dwie fale”, “Na pastwisku”, napisy “TAK”, “NIE”. Pomocą dla wychowawcy są książki Marty Bogdanowicz “Ruch i piosenka dla najmłodszych” i “Piosenki do rysowania”, Grażyny Kutyłowskiej “Ekologia w przedszkolu” oraz “Wprowadzenie do pedagogiki zabawy” wyd. Klauza.
Przebieg zajęć:
1. Wspólne zaśpiewanie piosenki “Na powitanie”. Zabawa integracyjna – “Witam” (osoby czujące się powitane machają ręką do prowadzącej).
2. Rozwiązywanie krzyżówki na podstawie zagadek oraz wspólne odczytywanie hasła (WODA).
3. “Do czego służy woda” – dzieci wymieniają komu i do czego potrzebna jest woda, np. do parowania, do mycia, do prania, do podlewania roślin, aby mogły rosnąć, do jazdy na łyżwach…
4. Oglądanie i określanie pochodzenia różnych płynów oraz próbek wody:
– woda mineralna – można ją pić bez podgrzewania
– kompot, herbata, zupa – powstają z wody
– woda z kranu czysta – aby ją pić trzeba ją podgrzać
– woda z rzeki i kałuży – nie nadaje się do picia
– woda z kawałkami mydła – powstaje po czynnościach higienicznych
– woda, w której wypłukano pędzel z farb – tak jak woda z mydłem nie nadaje się do użycia; są to ścieki, które należy oczyścić. 5. Zabawa ze śpiewem melodii “Pada deszcz” – dzieci naśladują ruchem treść piosenki.
6. Wysunięcie wniosku, że roślinom, zwierzętom i ludziom tylko woda czysta jest potrzebna do życia.
7. “Jak czysta woda dociera do naszych mieszkań”. Wysłuchanie wiersza Wł. Ścisłowskiego “Kran”. Uogólnienia – wodę należy oszczędzać, żeby nie wyciekała bez potrzeby; wodę odkręcamy z umiarem, żeby nie wyciekała wtedy, kiedy z niej nikt nie korzysta.
8. “Które z dzieci oszczędza wodę, a które ją marnuje”. Nauczycielka pokazuje ilustrację, dzieci oceniają zachowania osób przedstawionych na ilustracji.
9. “Oszczędzaj wodę, zakręcaj krany” – wprowadzenie znaczka ekologicznego. Nauczycielka pokazuje znaczek, dzieci nadają mu znaczenie.
10. Filtrowanie wody; dzieci przelewają próbki wody – wcześniej oglądane przez filtry z bibuły. Każda grupa obserwuje tempo filtrowania brudnej wody oraz porównuje otrzymaną wodę z czystą wodą z kranu. Dzieci określają, co znajduje się na bibule i jaka woda zebrała się w pojemniku. Nauczycielka wyjaśnia, że do uzyskania ze ścieków wody potrzeba wielu specjalnych filtrów oraz substancji chemicznych, które neutralizują szkodliwe czynniki i brudy.
11. Zagadki słuchowe: dzieci rozpoznają odgłosy wody na kasecie magnetofonowej – mycie rąk, kąpiel w wannie, woda kapie z kranu, woda leje się do wiadra itp.
12. Zabawa ortofoniczna “Dźwięki wody”: dzieci określają, że woda wydaje dźwięki kiedy płynie, kapie, cieknie, wylewa się, leje się, mocno cieknie… Dzieci przy dźwiękach instrumentów perkusyjnych naśladują odgłosy wody – (kap, kap, kap – drewniane pałeczki – woda kapie z kranu; plum, plim – dźwięk trójkąta – pada deszcz; chlap, chlap – tamburyno – chlapanie wodą).
13. Dzieci podzielone na zespoły otrzymują krople deszczu z napisanym z jednej strony np. 2+2, a z drugiej strony znajduje się litera. Dzieci muszą rozwiązać działanie matematyczne – wynik wskazuje miejsca na chmurze, na której należy przykleić kropelkę. Dzieci muszą odszukać swoją chmurkę według cyfry zawieszonej na szyi. Po ułożeniu wszystkich chmurek następuje odczytanie hasła: WODA TO NASZ SKARB.
14. Dzieci interpretują hasło, wysuwają wniosek, że woda jest cenna, gdyż jest nam potrzebna do życia, trzeba ją oszczędzać oraz dbać o jej czystość.
15. “Nie wolno wrzucać śmieci do wody” – prezentacja przez nauczycielkę drugiego znaczka ekologicznego, nadanie mu znaczenia przez dzieci.
16. “Konferencja prasowa z wodą” – nauczycielka przyjmuje rolę wody, dzieci formułują pytania do “wody” np.: Czy może cię zabraknąć? Czy lubisz być zanieczyszczana? itp.
17. Zabawa “Dwie fale” do melodii z kasety “Piosenki do rysowania”. Dzieci otrzymują zwinięte paski niebieskiej krepiny. Na sygnał poruszają nimi, falując aby się rozwinęły, później imitują ruchem ciała i krepiną ruch wody w takt muzyki.
18. Ocenianie zachowania pozytywnego “TAK” i negatywnego “NIE”. Nauczycielka odsłania dobry obrazek, dzieci mówią, co się na nim dzieje, określają prawidłowe zachowanie dzieci oraz przyporządkowują napisy. Uogólnienie: Lepiej, zdrowiej i przyjemniej żyje się tam, gdzie jest czysto. Nie zaśmiecaj lasów, nie hałasuj, nie łam gałęzi. Nie zanieczyszczaj wód. Bądź przyjacielem przyrody.
19. “Order ekologa” – prezentacja orderu przez nauczycielkę, dzieci określają, kto zasługuje na taki order, jakie warunki musi spełnić osoba, która chce otrzymać order.
20. Zabawa “Ryby zaplątane w sznury”. Dzieci zakładają gumki – recepturki na palce jednej ręki i próbują się uwolnić z nich bez pomocy rąk i zębów.
21. Dzieci kolorują kontury znaczków ekologicznych.
Przytoczony scenariusz autorstwa pani Bożeny Pawelczyk jest bardzo dobrym przykładem, jak bawiąc dzieci można je wychowywać. Wychowywać, wpajając im zasadę poszanowania dla skarbów natury, zasadę szacunku dla walorów czystego środowiska.
JAROSŁAW KAPSA