Tam przewinęła się historia Polski…
Istnieją miejscowości, w których rozegrały się wydarzenia, akty o chrakterze ogólnopolskim. Do nich należą niewiątpliwie Borzykowa i Mokra.
Borzykowa – niewielka miejscowość w gminie Żytno, w powiecie radomszczańskim, w dekanacie gidelskim. Wieś istniała prawdopodobnie w XII wieku. Borzykowa weszła do historii Polski średniowiecznej. Oto ogłoszono bullę papieża Innocentego III z 9 czerwca 1210 roku restytującą zasadę senioratu na rzecz “księcia Śląska”. Potwierdzała ona ustanowiony przez Bolesława Krzywoustego porządek sukcesyjny w Polsce, opierający się na zasadzie senioratu (starszeństwa w rodzinie panującej).
W kraju powstała konsternacja. W tej sytuacji, w lipcu 1210 r. odbył się w Borzykowej synod biskupów i zjazd książąt zwołany przez arcybiskupa Henryka Kietlicza. Zjawili się biskupi: poznański – Arnold, lubuski – Wawrzyniec, krakowski – Wincenty Kadłubek i wrocławski – Wawrzyniec. Przybyli także książęta: Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Kazimierz Opolski i Władysław Odonic.
W międzyczasie, wykorzystując bullę papieską, Mieszko Plątonogi, ks. raciborski i opolski, najstarszy w rodzinie książąt piastowskich, opanował Kraków jako senior państwa polskiego. W Borzykowej arcybiskup zabiegał o uznanie autonomii Kościoła i udzielenie mu immunitetu w majątkach kościelnych.
Prerogatyw władzy książęcej bronili Władysław Laskonogi i Henryk Brodaty. Natomiast książęta Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i Kazimierz Opolski zgodzili się na uznanie takiego przywileju dla ówczesnego duchowieństwa. Niepełny immunitet obejmował wszystkie posiadłości kościelne znajdujące się pod władzą wymienionych książąt w zakresie już wcześniej uzyskanych nadań.
Przywilej w Borzykowej stanowił krok dla dalszego rozszerzania uprawnień instytucji kościelnych. W następnych wiekach Borzykowa nie odgrywała właściwie żadnej roli. Wydarzenia o charakterze ogólnopolskim z 1210 roku były tylko aktem jednorazowym.
Mokra – dramat drugiej wojny światowej
Mokra, wieś w gminie Miedźno, stacja kolejowa Mokra Częstochowska na trasie Herby-Chorzew-Siemkowice. Składa się z trzech części: Mokra I, Mokra II, Mokra III, uszeregowanych poprzecznie do szosy Kłobuck-Zawady.
W XV w. należała do Mikołaja Mokrskiego, a od 1501 roku stanowiła własność klasztoru kanoników regularnych w Kłobucku. W XVIII wieku była to wieś wraz z pustkowiem w parafii kłobuckiej w powiecie lelowskim. Do 1952 roku należała do powiatu częstochowskiego, a od 1952 (1952-1975) i od 1 stycznia 1999 roku do powiatu kłobuckiego.
Mokra zapisała się na kartach historii II wojny światowej (kampanii wrześniowej).
Tereny w rejonie tej miejscowości były miejscem krwawych walk września 1939 roku. Stacjonowała tu Wołyńska Brygada Kawalerii, należąca do armii “Łódź”, dowodzona przez płk. Juliana Filipowicza. W przede dniu wojny Wołyńska Brygada zajęła obszar Miedźno-Wilkowiecko-Popów-Mokra i miała współdziałać z 83. pp w rejonie Parzymiechy-Lipie. Działania wojenne wspierał pociąg pancerny, poruszający się po linii kolejowej Miedźno-Klucz-Kłobuck.
Wołyńska Brygada Kawalerii podczas całodniowych walk powstrzymała cztery uderzenia niemieckiej 4. dywizji pancernej. Nieprzyjaciel stracił około 80 czołgów. Po stronie polskiej straty wynosiły blisko 599 zabitych i rannych oraz zniszczona została połowa sprzętu artyleryjskiego. Brygada zagrożona od północy i południa okrążeniem, wobec niekorzystnej sytuacji ogólnej na froncie polsko-niemieckim, wycofała się na nowe pozycje.
Wołyńska Brygada Kawalerii była największą jednostką wojskową, z którą spotkali się Niemcy w pierwszym dniu wojny na kierunku częstochowskim.
Na miejscu walk, w 1975 r. wzniesiono pomnik ku czci bohaterów walki, dłuta Gabriela Hajdasa, a w miejscowej szkole (Mokra II) zorganizowano wówczas izbę pamięci.
BOGDAN SNOCH