Władze miasta zdecydowały, że sfinansują kampanię edukacyjno-informacyjną, koszty szczepionek, kwalifikację lekarską i przeprowadzenie cyklu szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV. Całość kosztować będzie blisko 330 tys. zł.
Mamo, skorzystaj z okazji i zaszczep swoją córkę
Projektem darmowych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV Częstochowa wpisuje się promocję edukacyjno-zdrowotnego programu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w ramach którego obchodzi się Europejski Tydzień Szczepień. Tegoroczna, siódma jego edycja, przebiegała pod hasłem „Zapobiegaj. Chroń. Szczep”.
– Chcemy być mądrzy przed szkodą i pokazać, że Częstochowa stara się opiekować się mieszkańcami w różny sposób – podkreśla prezydent miasta Krzysztof Matyjaszczyk.
Szczepieniem przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV objętych zostanie łącznie 880 częstochowianek urodzonych w 2000 r. Akcję przeprowadzają dwie przychodnie lekarskie, wybrane w drodze konkursu: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanus Sp. z o.o., przy ul. Kopernika 45. i Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Południe Spółka, przy ul. Mireckiego 29a.
Przychodnia Sanus szczepi dziewczynki w czternastu częstochowskich szkołach. Proces przebiega sprawnie. – By skuteczniej upowszechnić program szczepień postanowiliśmy dotrzeć bezpośrednio do szkół. Szczepienia, za zgodą rodziców, wykonujemy w czasie zajęć. Program zrealizowaliśmy już w blisko 70 procentach – mówi dyrektor przychodni Piotr Janik. Jak podkreśla, osoby chętne do szczepienia mogą zgłaszać się również w przychodni. Placówka podjęła też trud edukacji społeczeństwa. – Pracownicy NZOZ Sanus szczepiąc prowadzą kampanię informacyjną o konieczności szczepień i korzyściach z nich płynących. Podnoszenie świadomości w obszarze szczepień powinno być permanentne, zwłaszcza dzisiaj w gąszczu szerzącej się dezinformacji – dodaje dyr. Janik.
Dlaczego zatem trzeba się szczepić? – pytamy lekarza ginekologa Macieja Wilkowskiego z przychodni Sanus. – Szczepienia nadal są najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobom. W wielu przypadkach ratują życie. Trzeba przy tym pamiętać, że obowiązkiem państwa jest zapewnienie dzieciom bezpiecznych, skutecznych i tanich szczepionek. To powinno być kluczowym elementem dobrego systemu opieki zdrowotnej – mówi doktor Wilkowski.
Czym jest HPV
Wirus HPV (podobnie jak wirus żółtaczki HCV) infekuje wyłącznie ludzi, zarówno kobiety, jak i mężczyzn. W ciągu swojego życia ponad 80 proc. aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn było, jest lub będzie zakażonych HPV. Połowę osób zakażonych stanowią kobiety i mężczyźni w wieku 15-25 lat.
Niektóre typy wirusa HPV wykazują działanie onkogenne; odpowiedzialny jest on m.in. za powstawanie raka szyjki macicy, nowotworów sromu i pochwy, odbytu oraz jamy ustnej. Około 70 proc. przypadków raka szyjki macicy jest związane z zakażeniem HPV, zmiany przedrakowe – w 50-60 proc.
Zakażenie HPV
W przeciwieństwie do wielu innych wirusów namnaża się miejscowo, w komórkach nabłonka i skóry. Najczęściej zakażamy się nim drogą płciową, lecz możliwe jest też jego przenoszenie podczas bezpośredniego kontaktu skóra-skóra.
Zakażenie HPV jest najczęściej przemijające, jednak przetrwałe wiąże się ściśle z rozwojem raka sromu, a także raka prącia i odbytu. Infekcja HPV występuje lokalnie i przebiega bez fazy wiremii (wykrywalność). Może być jawna klinicznie lub przybrać formę subkliniczną albo utajoną, w której nie występują żadne objawy. Na każdym z powyższych etapów zakażenie może ulec progresji, samoistnej regresji lub stać się procesem przewlekłym.
– Najczęściej zakażenie HPV przebiega bezobjawowo i ulega samowyleczeniu w nieznany jeszcze sposób. U kobiet do 25 roku życia większość infekcji ulega regresji w ciągu 12-18 miesięcy. Jednak utrzymywanie się zakażenia powyżej 24 miesięcy jest związane z zakażeniem wirusami o wysokim potencjale onkogennym. Ryzyko przejścia zakażenia w formę przetrwałą wzrasta wraz z wiekiem osoby zakażonej – mówi dr Wilkowski.
Badania epidemiologiczne doprowadziły do zidentyfikowania czynników, które sprzyjają wystąpieniu infekcji HPV oraz zwiększają ryzyko infekcji przetrwałej. Są to: palenie papierosów, wysoka rodność, stosowanie doustnej antykoncepcji oraz współistnienie innych infekcji przenoszonych drogą płciową. Przewlekłe zakażenie onkogennym typami HPV jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy.
Wielkość zachorowań
Według danych WHO narażonych na zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV jest przynajmniej raz w życiu 50-80 proc. populacji, w tym prawie 40 proc. kobiet poniżej 25 lat. W całej Europie stwierdza się około 60 tys. zachorowań na raka szyjki macicy, a 30 tys. kobiet rocznie umiera z powodu tego nowotworu. Prawie 4 tys. Polek zapada co roku na raka szyjki macicy, ok. 2 tys. umiera.
Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Jej podstawą stanowi regularnie wykonywane badanie cytologiczne połączone ze szczepieniem zapobiegającym zakażeniom HPV. Zakłada się, że za 15-20 lat szczepienia zredukują umieralność na raka szyjki macicy o około 70 procent.
Szczepionka przeciwko zakażeniu HPV
Naturalna zdolność białek otoczki wirusowej do wywoływania reakcji immunologicznej została wykorzystana do stworzenia profilaktycznej szczepionki przeciwko zakażeniom HPV. Nie zawiera ona materiału genetycznego i nie jest żywym wirusem. – Cząsteczki wirusopodobne mają zachowane wszystkie cechy charakterystyczne dla prawdziwego wirusa, nie posiadają jednak wirusowego DNA, co powoduje, że nie mogą wywołać żadnych zmian patologicznych zależnych od ekspresji onkogenów – podkreśla doktor Wilkowski.
Obecnie istnieją dwie szczepionki profilaktyczne: czterowalentna Silgard/Gardasil firmy Merck oraz przyjęta do rejestracji przez europejską komisję ds. leków szczepionka dwuwalentna Cervarix firmy GSK. Obie przygotowane są w formie płynnej do podawania pozajelitowego. Badania kliniczne wykazały ich stuprocentową skuteczność w zapobieganiu rakowi szyjki macicy, a także zmianom przednowotworowym sromu i pochwy oraz powstawaniu brodawek płciowych powodowanych zakażeniem. Należy jednak pamiętać, że skuteczność szczepionki przeciwko HPV maleje wraz ze wzrostem liczby partnerów seksualnych.
Wskazania do szczepienia
Obie szczepionki: dwuwalentna i czterowalentna są szczepionkami profilaktycznymi i nie stosuje się ich w celu zapobiegania progresji zakażenia HPV już istniejącego. Rutynowe stosowanie szczepionki przeciwko HPV jest rekomendowane dla dziewczynek wieku 11-12 lat. – Ważnym elementem skuteczności szczepienia jest nierozpoczęcie współżycia seksualnego. Nie ma jednak przeciwwskazań do szczepienia kobiet już aktywnie seksualnych, od 19 do 26 roku życia, a nawet starszych. Ginekolog powinien wskazać kobiecie zagrożenia związane z wcześniejszą ekspozycją na HPV i jednocześnie omówić potencjalne korzyści, jakie może odnieść po zaszczepieniu – wyjaśnia dr Wilkowski.
Podstawą do zaszczepienia jest stan zdrowia kobiety. – Każda kobieta przed rozpoczęciem szczepienia musi mieć wykonany wymaz cytologiczny, którym można wykluczyć już istniejące zmiany wstępne nowotworu (CIN) lub raka szyjki macicy. U wszystkich zaszczepionych pań nadal trzeba prowadzić kontrolę cytologiczną. Szczepionki bowiem nie chronią przed wszystkimi typami HPV, które mogą być przyczyną raka szyjki macicy. Obecnie w Polsce należy preferować program profilaktyki opartej o schemat: matka – skryning cytologiczny, córka – szczepienie przeciwko HPV. Aktualnie szczepienie przeciwko HPV nie jest zalecane u mężczyzn i chłopców – mówi do Wilkowski.
Cykl szczepienia
Profilaktyczną szczepionkę przeciwko zakażeniom HPV podaje się domięśniowo. Czterowalentną w trzech dawkach: 1 dawka – dzień pierwszy; 2 dawka – 2 miesiące po pierwszej dawce; 3 dawka – 6 miesięcy po pierwszej dawce. Druga dawka powinna być podana co najmniej jeden miesiąc po pierwszej dawce, a trzecia dawka powinna być podana co najmniej 3 miesiące po dawce drugiej. Wszystkie trzy dawki należy podać w ciągu 1 roku.
Dwuwalentną; 1 dawka – dzień pierwszy; 2 dawka – 1 miesiąc po pierwszej dawce; 3 dawka – 6 miesięcy po pierwszej dawce.
Przerwanie cyklu szczepień po pierwszej dawce nie zapewnia odpowiednio wysokiego miana przeciwciał i cały cykl szczepień musi zostać powtórzony w pełnej formie. Przerwanie cyklu szczepień po drugiej dawce szczepionki zapewnia dość wysoki poziom przeciwciał, jednak brak jest danych, czy takie szczepienie zapewnia pełną ochronę przed zakażeniem HPV.
Objawy uboczne
Obie szczepionki czterowalentna i dwuwalentna wykazują niewiele działań niepożądanych. Z częstych objawów (1/10) są bóle w miejscu podania, odczyn w miejscu wkłucia obejmujący: ból, zaczerwienienie, świąd, rzadszych (1/100 do 1/10) należą zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka ból brzucha), ze strony skóry obejmują one rumień, świąd, pokrzywkę (nie tylko w miejscu wkłucia) oraz bóle stawów i rzadkich (1/1000) – zawroty głowy, miejscowe zaburzenia czucia, infekcję górnych dróg oddechowych. Obserwowane objawy uboczne były krótkotrwałe i ustępowały najpóźniej po kilku dniach po iniekcji szczepionki
Przeciwwskazania do szczepienia
Przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko zakażeniu HPV są:
* znana reakcja alergiczna na drożdże – szczepionka czterowalentna jest rekombinowana przez drożdże
* ciężkie choroby układowe
* ciąża
* trombocytopenia i inne skazy krwotoczne, które mogą być przyczyną powstania krwiaka w miejscu wkłucia,
* stany gorączkowe.
* u osób z reakcjami uczuleniowymi na liczne antygeny (atopia) należy zachować szczególną ostrożność.
URSZULA GIŻYŃSKA