BOHATEROWIE CZĘSTOCHOWY. Emil Karol Przedrzymirski-Krukowicz (od 1939: Krukowicz-Przedrzymirski)


urodził się 25 stycznia 1886 w Niemirowie (pow. rawsko-ruski) jako syn Karola, farmaceuty i właściciela apteki w Niemirowie, oraz Wandy z Smirzitzów.

Ukończył Wojskową Szkołę Realną w Koszycach i Mährisch Weisskirchen (1903) oraz trzyletnią Wojskową Akademię Techniczną w Mödling pod Wiedniem (1906), po czym 18 sierpnia 1906 został mianowany podporucznikiem z przydziałem do 32 pułku armat polowych we Lwowie. Służąc jako młodszy oficer baterii, ukończył pułkową szkołę jazdy konnej (1 października 1907–30 kwietnia 1908). W późniejszym okresie awansował do stopnia porucznika (1 listopada 1911) i pełnił funkcję adiutanta pułku. Po rozpoczęciu I wojny światowej w bitwie pod Buskiem koło Lwowa został 26 sierpnia 1914 ranny. Po wyzdrowieniu przez półtora roku był wykładowcą i dowódcą kompanii w Wojskowej Szkole Artylerii w Treiskirchen pod Wiedniem; tam też 1 lipca 1915 awansował do stopnia kapitana. Następnie, powróciwszy do macierzystego pułku, dowodził baterią i dywizjonem, a także był II oficerem sztabu pułku. 18 listopada 1918 przeszedł do Wojska Polskiego i był początkowo delegatem w misjach specjalnych, zakupujących uzbrojenie dla WP w Jugosławii i na Węgrzech. Po powrocie do kraju od 1 kwietnia 1919 dowodził dyonem w 6 pułku artylerii polowej, a później pełnił obowiązki
zastępcy dowódcy tegoż pułku. Już 20 maja 1919 przeniesiono go do Naczelnego Dowództwa WP na stanowisko szefa Sekcji Artylerii w Oddziale I. Po roku na tym stanowisku powrócił do linii i 17 maja 1920 objął dowództwo nowo utworzonego 16 pułku artylerii polowej w Grudziądzu. Dowodząc tą jednostką, awansował 15 lipca 1920 do stopnia majora przydzielonego do Sztabu Generalnego (z dniem 1 kwietnia 1920). Po przejściu armii na stopę pokojową nadal dowodził 16 pułkiem; 26 stycznia 1922 awansował do stopnia podpułkownika i w maju tegoż roku został ostatecznie zweryfikowany jako pułkownik Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 czerwca 1919. Ukończywszy kurs doszkalający w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie (3 listopada 1922–15 października 1923), został skierowany do Krakowa, gdzie najpierw był szefem sztabu Okręgu Korpusu nr V (od 15 października 1923), później zaś I oficerem sztabu Inspektoratu Armii nr IV (od 7 sierpnia 1924). Został wyznaczony na szefa Samodzielnego Wydziału Artylerii MSWojsk. 13 września 1926, zaś 14 kwietnia 1927 – na szefa Departamentu Artylerii MSWojsk. Zarządzeniem z 13 października 1931 został mianowany dowódcą 30 Dywizji Piechoty. Pełniąc tę funkcję, został awansowany na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1932. Opiniowany już w 1931 przez ówczesnego szefa Sztabu Głównego (gen. Tadeusza Piskora) jako świetny znawca spraw artylerii, jej organizacji, techniki oraz taktycznego użycia, wobec prowadzonej modernizacji broni został 28 stycznia 1938 z powrotem powołany na stanowisko szefa Departamentu Artylerii MSWojsk. Został wyznaczony na dowódcę Armii „Modlin” 24 marca 1939, chociaż formalnie nadal pozostawał jeszcze szefem Departamentu Artylerii. Następnie był przeniesiony do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych 20 lipca 1939. Po wybuchu wojny dowodził Armią „Modlin” do 26 września, kiedy to dostał się do niewoli niemieckiej. Oddziały pod jego dowództwem walczyły w odwrocie na trasie 300 kilometrów przez 26 dni, stawiając opór Wehrmachtowi. Wojnę spędził w oflagach: VIIIE Johannisbrunn, IVA Hohenstein i VIIA Murnau. Po uwolnieniu z obozu poddał się kuracji w Paryżu (miał usuniętą nerkę), po czym został skierowany na urlop wypoczynkowy do Nicei. W tym czasie
został awansowany do stopnia generała dywizji ze starszeństwem z 1 stycznia 1946. Następnie na wezwanie prezydenta Władysława Raczkiewicza przybył do Londynu, gdzie pozostał do sierpnia 1949, po czym wyemigrował do Kanady. Mieszkał początkowo w Montrealu, a od 1950 – w Toronto. Po wojnie w czasie bezpośredniej okupacji ziem polskich przez Związek Sowiecki pozostawał w zainteresowaniu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W katalogu alfabetycznym oficerów Centralnego Archiwum Wojskowego w Rembertowie zawarta jest adnotacja: „wydano B.S. [Biuro Śledcze – przypisek autora] 5 IV 1950, a zwrócono z B.S. 3 V 1950”. Założył przedsiębiorstwo eksportowo-importowe „Euro Trade”, zdobywając środki na niesienie pomocy wielu byłym żołnierzom i inwalidom wojennym. Prowadził szeroką działalność społeczną; wchodził do władz Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Związku Narodowego Polskiego, Kongresu Polonii Kanadyjskiej, Komisji Skarbu Narodowego i innych organizacji. Zmarł nagle 29 maja 1957 w Toronto na zawał serca; pochowany na cmentarzu Holy Cross. Kawaler Krzyża Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari, Orderu Odrodzenia Polski III i IV klasy, Krzyża Walecznych, Złotego Krzyża Zasługi, Medalu Pamiątkowego za Wojnę 1918–1921 i Medalu Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości. W armii austriackiej był odznaczony: wojennym brązowym i srebrnym Signum Laudis, Wojennym Krzyżem Zasługi III klasy, Orderem Żelaznym Korony III klasy i Krzyżem Karola. Z zawartego 8 października 1910 we Lwowie małżeństwa z Klarą Riedl miał syna Henryka (23 lipca 1911–1975), oficera artylerii Wojska Polskiego, oraz bliźniaki Macieja (20 lutego 1916–1993), również oficera artylerii, i Zofię (20 lutego 1916–1987). Po śmierci pierwszej żony poślubił Reginę z Jarochowskich Zarzycką, z którą miał córkę Małgorzatę (16 lutego 1921–1987), żołnierza AK; wychowywał też i pasierba Ryszarda Zarzyckiego (23 maja 1919–4 sierpnia 1944), członka Szarych Szeregów i żołnierza AK, poległego w Powstaniu Warszawskim.

LECH MASTALSKI, FOT. Archiwa Autora

Podziel się:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *