V Triennale Sztuki “Sacrum” Częstochowa 2003 jest doniosłym wydarzeniem artystycznym. Ma też rangę imprezy prestiżowej, znanej i cenionej w Polsce.
Objęte patronatem Ministra Kultury oraz Prezydenta Miasta Częstochowy “Sacrum” skupia nie tylko liczne grono znakomitych artystów, ale też wybitne osobistości ze świata kultury i nauki: prof. Jacek Woźniakowski, prof. Stanisław Rodziński i Krzysztof Zanussi. Wydarzenie przyciąga także szeroką publiczność. Triennale zainicjował w 1991 roku Wojciech Skrodzki, ówczesny dyrektor BWA w Częstochowie, znany krytyk sztuki. Pierwsza edycja odniosła sukces artystyczny w kraju i za granicą (Francja).
V Triennale Sztuki “Sacrum” Częstochowa 2003 jest doniosłym wydarzeniem artystycznym. Ma też rangę imprezy prestiżowej, znanej i cenionej w Polsce.
Objęte patronatem Ministra Kultury oraz Prezydenta Miasta Częstochowy “Sacrum” skupia nie tylko liczne grono znakomitych artystów, ale też wybitne osobistości ze świata kultury i nauki: prof. Jacek Woźniakowski, prof. Stanisław Rodziński i Krzysztof Zanussi. Wydarzenie przyciąga także szeroką publiczność. Triennale zainicjował w 1991 roku Wojciech Skrodzki, ówczesny dyrektor BWA w Częstochowie, znany krytyk sztuki. Pierwsza edycja odniosła sukces artystyczny w kraju i za granicą (Francja).
Tegoroczne “Sacrum” opatrzone hasłem “Ku cywilizacji życia” jest imprezą zorganizowaną z rozmachem, składają się na nią cztery wystawy: wystawa pokonkursowa, wystawa Rady Programowej, oraz dwie wystawy autorskie, “Między ładem a chaosem” Barbary Major i “Tajemnica podróży” Piotra Głowackiego. Wystawom, przez okres dwóch miesięcy, towarzyszyć będą imprezy muzyczne, teatralne, filmowe, a także przestrzenne realizacje plastyczne. Ekspozycja imponuje przede wszystkim mnogością zgromadzonych prac, bogactwem treści oraz form i technik. Oprócz dominującego malarstwa są tu bowiem rysunki, grafika, litografia, książka artystyczna, linoryt, drzeworyt, instalacje, fotografie, rzeźba. Wprawdzie punktem odniesienia dla tegorocznego Triennale są nauki Jana Pawła II, a konkretnie szlachetne przesłanie poszanowania ludzkiego życia we wszelkich jego przejawach, to jednak dzieła nie zamykają się tylko w obszarze tematyki sakralnej, religijnej bądź wotywnej. Artyści mówią o problemach współczesności, optują za pokojem, opowiadają się po stronie dobra i sprawiedliwości, ich dzieła afirmują radość życia, religijne przeżywanie, postawy refleksyjne, medytacyjne.
Wystawa pokonkursowa
Jest efektem otwartego konkursu piątej edycji Triennale, na który napłynęła ogromna ilość prac (1504) autorstwa ponad 300 artystów z różnych stron świata, niestety, zdaniem Rady Programowej, większość nie spełniała wymogów zakreślonych ideą Triennale. Na tej ekspozycji można obejrzeć prace zakwalifikowane do konkursu oraz dzieła nagrodzone i wyróżnione. Grand Prix, I nagrodę Ministra Kultury otrzymał Krzysztof Kiwerski za płótno “Zaćmienie”, II nagrodę Prezydenta Miasta Częstochowy dostał Andrzej Marian Bartczak za książkę artystyczną: Wojciech Kilar – Misa pro pace. “Credo”, zaś III nagrodę Dyrektora Miejskiej Galerii sztuki w Częstochowie Violetta Kulikowska-Parkasiewicz za pracę “Nadzieja IX”. Czworo artystów otrzymało wyróżnienie za zestawy prac, wśród nich Marta Milewska za ciekawy zestaw sześciu fotografii “Droga krzyżowa”.
Wystawa Rady Programowej
To zbiór prac artystów wybranych, zaproszonych przez członków Rady do wystawy towarzyszącej konkursowi. Wśród twórców znalazły się nazwiska bardzo znane, np. Zdzisław Beksiński, Jerzy Nowosielski, Jerzy Kędziora oraz różne generacji artystów. Rozmaite są też ich postawy wobec idei wystawy. Uderzająca jest tu różnorodność tendencji, stylów, technik, jakimi posługują się artyści, by wyjść poza codzienność, zbliżyć się do tajemnicy, metafizyki, sacrum. Ciekawe, niekiedy kontrowersyjne, jest ich rozumienie treści formuły “Ku cywilizacji życia”. Uwagę zwracają tu prace Krzysztofa Gliszczyńskiego, Jerzego Piotrowicza, Janiny Kraupe-Świderskiej, czy świadomie prowokacyjne płótno Andrzeja Urbanowicza.
“Między ładem a chaosem”
Pomysłodawcą i realizatorem tej niezwykle interesującej wystawy jest Barbara Major. Autorka wyszła z założenia, że “sztuka jest drogą docierania do prawdy”, akt twórczy rozgrywa się między ładem a chaosem, artysta, tworząc, burzy porządek codzienności, wkracza w chaos, labirynt, czasem zstępuje do piekieł by, zbliżywszy się do tajemnicy, odnaleźć nową prawdę, nowy ład. Według tego zamysłu dobrane zostały wspaniałe dzieła wielu znakomitych artystów, jak choćby Jerzego Tchórzewskiego, Jerzego Nowosielskiego, Zbigniewa Makowskiego, Władysława Hasiora, Tadeusza Kantora. Możemy tu podziwiać obrazy magiczne i metafizyczne, odwołujące się do mitów, symboli, wieloznaczne, iluzyjne. Nasuwa się refleksja, iż taka sztuka mogła powstać z transcendentnej inspiracji, z dążenia do prawdy, sacrum, absolutu.
“Tajemnica podróży”
Dwanaście prac zebranych w oryginalną całość przez Piotra Głowackiego podporządkowanych jest motywowi podróży. Ta podróż to nasze ziemskie wędrowanie między dobrem i złem, między realnością i metafizyką, towarzyszą temu zachwyt i lęk. Życie jako tajemnicza, fascynująca podróż, jest więc kluczem do interpretacji prezentowanych tutaj dzieł. Patrząc na zgromadzone prace nie sposób uciec od pytań ontologicznych: jaki sens ma nasza egzystencja?, co jest prawdą najwyższą, absolutem?, co istotą sacrum? Wśród prac wybitnych artystów, znalazły się równie interesujące dzieła plastyków częstochowskich: Tomasz Sętowski, Janusz Rafał Głowacki, Dariusz Pala, Jacek Pałucha, Arkadiusz Zając.
Tegoroczne “Sacrum” jest imprezą imponującą, skonstruowaną z rozmachem i starannością zarazem. Przyciągają perfekcyjny wybór dzieł oraz nazwiska artystów. Co najciekawsze, że większość prac tematycznie jakby wykracza lub pozornie odbiega od firmującego wystawę hasła: “Ku cywilizacji życia”. Ta formuła okazała się niezwykle pojemna, skupiając bardzo rozmaite prace, generalnie afirmujące życie. Warto w tym miejscu przytoczyć stwierdzenie najznakomitszego twórcy współczesnej, sakralnej sztuki polskiej, Jerzego Nowosielskiego: “Sztuka malarska, jeżeli jest dobra, cała należy do domeny sacrum”.* Rzeczywiście, tylko nieliczni, prawdziwi artyści, posiadają ten boski dar, jakim jest moc twórcza. Przecież od najdawniejszych czasów wierzono, że artysta to ktoś natchniony przez boskie siły. Bezsprzecznym walorem jest szerokie potraktowanie pojęcia sacrum w duchu Nowosielskiego właśnie. O ile niektóre nagrodzone prace świadczą raczej o konwencjonalnym, dosłownym potraktowaniu przez jurorów hasła programowego V Triennale (np. nagroda dyrektora MGS dla pracy “Nadzieja IX”), to najbardziej nowatorska, twórcza interpretacja tego hasła uwidoczniła się w wystawach autorstwa B.Major i P. Głowackiego.
Ekspozycja budzi zachwyt i refleksje, ale też kontrowersje, inspiruje myślowo, prowokuje dyskusje. Tym lepiej, bo taka jest rola sztuki. Jedno jest pewne: niepodważalny sens eksponowania sacrum w czasach dominującego profanum.
* “Tajemnica podróży” katalog Sacrum V Triennale Sztuki, Częstochowa 2003
HALINA PIWOWARSKA