Od parafii do parafii w byłym województwie (77)
Opuszczając Szczekociny w kierunku wschodnim (szosą krajową nr 78) znajdziemy się, po 4. km, na terenie parafii Goleniowy. Obszar tej parafii przecinała równoleżnikowo granica byłego województwa częstochowskiego, oddzielając od niego miejsca ze śladami pamięci o wielkiej bitwie kościuszkowskiej. Jednak za nim dotrzemy do tych “śladów” warto najpierw zatrzymać się przy kościele w Goleniowych.
Parafia ta już w 1353 r. posiadała murowany kościół, który po pożarze z 1657 r. został częściowo przekształcony, a w latach 1894 i 1945, rozbudowywany. Pod koniec XX w. przeszedł gruntowny remont, otrzymując ogniotrwały strop i dach pokryty miedzianą blachą (na zdjęciu). Wcześniej, bo w 1972 r. poddano konserwacji zabytkową rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodzącą z I poł. XIV w. oraz obraz zaśnięcia NMP z 1730 r. Kościół ten stoi przy ul. Wespazjana Kochowskiego (1633-1700), wybitnego poety, historyka i żołnierza, który większość swego życia spędził właśnie w tej miejscowości. Jego ojciec Jan odkupił w 1647 r. tę wieś, która była zrujnowana i zadłużona. Wespazjan po odbyciu w latach 1651-1960 wielu kampanii wojennych (przeciw Kozakom, Szwedom i Węgrom) osiadł w 1663 r. wraz z rodziną w Goleniowych. W ciągu 10 lat gospodarzenia odbudował folwark i wieś, zniszczona w czasie potopu szwedzkiego, zaczęła przynosić dochody. W 1665 r. zakłada tutaj dom dla starców płacąc rocznie 100 zł na jego utrzymanie (kilka lat po jego śmierci zakład ten został zamknięty). Wraz z żoną bywał często chrzestnym dzieci swych poddanych, co także wiązało się z finansowymi zobowiązaniami. W goleniowskim dworze napisał większość swych utworów poetyckich, będąc obok Jana Chryzostoma Paska najwybitniejszym przedstawicielem sarmatyzmu (wiara w misję dziejową narodu polskiego) w literaturze polskiej XVII w.
Jako kronikarz dworu Jana III Sobieskiego, uczestniczył w odsieczy wiedeńskiej, pisząc później słynny poemat pt.: “Dzieło Boskie albo pieśń Wiednia wybawionego”. Przez długi czas gromadził materiały do napisania dziejów Polski w czasie panowania Władysława IV i Jana Kazimierza II, których 3 tomy ukazały się w latach 1683-98, a czwarty dopiero w 1853 r. Były one głównym źródłem wiadomości o tamtej epoce dla Henryka Sienkiewicza, przy pracy nad Trylogią. Kochowski przeżył bardzo śmierć króla Jana III i cztery lata po nim zmarł w osamotnieniu (dwukrotny wdowiec) w Krakowie, gdzie został pochowany.
Do parafii goleniowskiej należą też miejscowości Chałupki i Wywła. Obydwie już na terenie województwa świętokrzyskiego posiadają – wspomniane wcześniej – “ślady” z czasów Insurekcji Kościuszkowskiej. W Chałupkach jest nim krzyż żelazny ustawiony na rozstajach dróg. Osłania on mogiłę kościuszkowskiego kosyniera poległego w czasie Bitwy Szczekocińskiej. Przemieszczając się z tego miejsca skrajem lasu na wschód (w kierunku Wywły) natkniemy po drodze na ziemny kurchan z krzyżem (pod samotnym drzewem). Stojąca obok talica informuje, że znajdujemy się przy mogile żołnierzy pruskich, stąd nazwa tego miejsca “Kopiec Prusaków” (na zdjęciu). cdn.
Tekst i zdjęcia:
ANDRZEJ SIWIŃSI