Społeczeństwo jest niemal stale bombardowane sprzecznymi i niejasnymi poradami dietetycznymi. W jaki sposób rozsądnie z tych porad korzystać? Niezależnie od przyczyny otyłości redukcja masy ciała jest możliwa dzięki właściwie dobranej diecie, modyfikacji zachowań i nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej i ewentualnej farmakoterapii (u dorosłych).
Społeczeństwo jest niemal stale bombardowane sprzecznymi i niejasnymi poradami dietetycznymi. W jaki sposób rozsądnie z tych porad korzystać? Niezależnie od przyczyny otyłości redukcja masy ciała jest możliwa dzięki właściwie dobranej diecie, modyfikacji zachowań i nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej i ewentualnej farmakoterapii (u dorosłych).
W leczeniu otyłości stosowane są różnego rodzaju diety, w tym tzw. diety-cud oraz diety tłuszczowe (w Polsce: tzw. dieta Kwaśniewskiego). Analiza ich składu wykazuje, że często zamiast oczekiwanych korzyści terapeutycznych mogą one nieść poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia.
Najlepiej przed rozpoczęciem odchudzania odwiedzić dobrego lekarza, aby wykluczyć istnienie schorzeń powodujących nadwagę. Osoby, które są chore, a nie wiedzą o tym i nie leczą się, pogarszają swój stan. I nie schudną. Kto nie upewnił się, iż jego nadwaga nie jest skutkiem choroby, w trakcie odchudzania się często ma wątpliwości tego typu. W rezultacie działa z mniejszym przekonaniem, a więc osiąga gorsze wyniki. Należy także poprosić lekarza o szczegółowe wskazówki, jaki rodzaj ruchu jest najbardziej wskazany i – ewentualnie – jaki jest zabroniony (np. jakiego tętna nie powinno się przekraczać przy intensywnym wysiłku ze względu na nadciśnienie czy chorobę wieńcową). Ogólnie – w jaki sposób należy ćwiczyć, by sobie przypadkiem nie zaszkodzić, a wprost przeciwnie – poprawić swój stan zdrowia.
Na początek postarajmy się ocenić zaproponowany asortyment produktów żywnościowych w różnych dietach. Na jednym końcu znajdują się diety niemal beztłuszczowe, w większości wegetariańskie i z wysoką zawartością węglowodanów, na drugim bogate w białko i tłuszcze, a wymagające radykalnego ograniczenia węglowodanów – diety odchudzające. Wszystkie one mogą być przydatne w wybranych sytuacjach i u wybranych osób oraz przy silnej motywacji. Jednak, jedną z cech każdej diety jest to, na ile jej zasady może zaakceptować ogół społeczeństwa. Dla większości osób radykalne zmiany w żywieniu są na dłuższą metę niepraktyczne, jeśli w ogóle możliwe do wprowadzenia.
Głodowe diety działają wyłącznie chwilowo. Po drastycznym spadku wagi następuje równie drastyczny jej przyrost – do wyjściowego poziomu, na domiar złego, z pewnym naddatkiem. Wyszczupleć trwale można wyłącznie w sojuszu z własnym organizmem, a nie w walce z nim! Warto o tym pamiętać.
Niektóre diety mocno ograniczają zakres dozwolonych do spożycia produktów. Są to tzw. diety homogeniczne, jednorodne. Głównym problemem w ich stosowaniu jest monotonia. Monotonna, homogeniczna dieta, nawet ilościowo wystarczająca, grozi naszemu organizmowi deficytem niezbędnych dla zdrowia witamin czy substancji mineralnych. Diety jednorodne, zwane naturalnymi, komponowane z produktów o możliwie niewielkim stopniu przetworzenia, mają zawdzięczać swoje korzystne oddziaływanie zdrowotne oraz odchudzającą skuteczność spożywaniu znaczących ilości błonnika.
Od czasu ukazania się książki “Dieta optymalna” autorstwa Jana Kwaśniewskiego i Marka Chylińskiego wielu pacjentów pyta, czy jest właściwa i nie szkodzi zdrowiu. Proponowana przez J. Kwaśniewskiego dieta zaleca spożywanie niczym nieograniczonych ilości tłuszczów (głównie zwierzęcych), dużej ilości jaj (ponad 4 na dobę) i znacznie ogranicza spożycie węglowodanów (wybrane jarzyny, pieczarki, 1 ziemniak – frytki, orzechy, ziarna słonecznika; wykluczone owoce – zwłaszcza jabłka).
Dieta tłuszczowa wg Kwaśniewskiego (tzw. “optymalna”) jest dietą niskowęglowodanową, prowadzącą do wystąpienia kwasicy – ketozy. Jest dietą niedoborową, zawierającą małe ilości witamin z grupy B i witaminy C oraz biopierwiastków, takich jak potas, wapń, magnez, miedź. Zawiera zbyt dużo retinolu, a także niektórych biopierwiastków: sodu, fosforu, żelaza i cynku (tego ostatniego za dużo jest tylko u kobiet). Według obecnego stanu wiedzy stosowanie tzw. “diety optymalnej” z dużym prawdopodobieństwem zaliczyć można do ryzykownych zachowań zdrowotnych, które podobnie jak np. palenie papierosów mogą zwiększać ryzyko pogorszenia stanu zdrowia, a nawet przyczyniać się do zgonu.
Nie przeprowadzono dotychczas w populacji polskiej badań wśród osób stosujących “dietę optymalną” w leczeniu nadwagi i otyłości. To oczywiste, że większość osób nie przestrzega bezwzględnie jadłospisu zawartego w książce Kwaśniewskiego i komponuje własne diety. Do czasu przeprowadzenia bardzo szczegółowych badań na dużych grupach pacjentów i uzyskania pozytywnych wyników w żadnym wypadku nie powinno się zalecać diety Kwaśniewskiego, zwłaszcza osobom mającym jakiekolwiek problemy zdrowotne. (c.d.n.)
dr n. med. Wiesława Leśnikowska-Ścigielska