W tym roku obchodzimy 100. rocznicę II Powstania Śląskiego, jednego z trzech zrywów ludności polskiej, których skutkiem było przyłączenie części Górnego Śląska do Polski. Wybuch powstania poprzedziło wiele znaczących, ale i dramatycznych wydarzeń.
Od stycznia 1920 roku na Górnym Śląsku zaczęły obowiązywać regulacje Traktatu Wersalskiego, a władzę objęła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku. Oddziały alianckie, składające się w trakcie II Powstania Śląskiego z Francuzów i Włochów, zastąpiły stacjonujące dotychczas na tym terenie oddziały niemieckie. Pod skrzydłami wojsk sojuszniczych uaktywniły się polskie struktury organizacyjne. W Bytomiu rozpoczął działalność Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Siłę militarną stanowiła Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska dowodzona przez Alfonsa Zgrzebnioka. Polska i Niemcy prowadziły przygotowania do plebiscytu oparte na szerokiej kampanii propagandowej. Oficjalnie bezstronna policja bezpieczeństwa Sicherheitspolizei (Sipo) wpierała stronę niemiecką. 17 sierpnia 1920 roku, na wieści z frontu wojny polsko-bolszewickiej, w Katowicach doszło do zamieszek wywołanych przez Niemców. Pomagający rannym lekarz – Andrzej Mielęcki został zaatakowany przez niemieckie bojówki, a następnie wyciągnięty z ambulansu i wrzucony do rzeki Rawy. Śmierć tego zasłużonego działacza stała się jedną z przyczyn wybuchu II Powstania Śląskiego. W reakcji na te wydarzenia 19 sierpnia 1920 roku Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz podjęcia działań bojowych. Walki wybuchły jednocześnie w powiatach pszczyńskim, rybnickim, katowickim, lublinieckim, tarnogórskim, toszecko-gliwickim i zabrskim. Walczono także w rejonie linii Opole – Krasiejów – Dobrodzień oraz w okolicach Raciborza i Koźla. Powstańcy opanowali większość strategicznych terenów przemysłowych z wyjątkiem dużych miast, w których stacjonowały wojska alianckie oraz jednostki Sipo. Niemieckie garnizony Sipo zostały otoczone (cernowane) w koszarach, co uniemożliwiało jakiekolwiek działania odwetowe. W tym czasie powstańcy rozbrajali i opróżniali składy – 2 – niemieckiej broni i amunicji. Wojska francuskie, wchodzące w skład oddziałów alianckich, przychylnie odnosiły się do działań powstańczych, co miało ogromny wpływ na rezultat powstania. Widząc brak reakcji Komisji Międzysojuszniczej
na interpelacje dotyczące sankcji wobec powstańców, strona niemiecka zgodziła się na warunki zawieszenia broni i likwidację skompromitowanej policji bezpieczeństwa Sipo. W jej miejsce powołano mieszaną, polsko-niemiecką policję plebiscytową Abstimmungpolizei (Apo). Podstawowy cel powstańców został osiągnięty, w związku z czym II Powstanie Śląskie zakończyło się 25 sierpnia 1920 roku.
W ramach obchodów 100-lecia II Powstania Śląskiego w Gdańsku, miastach Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Krakowie, Poznaniu i Warszawie będzie kursował Tramwaj powstańczy do Niepodległej, upamiętniający to wydarzenie. Tramwaj zostanie oznakowany nr 100 (100-lecie Powstania), oklejony na zewnątrz grafikami z historycznymi treściami
o Powstaniach Śląskich i drodze Śląska do odrodzonego, niepodległego państwa polskiego. Pamiątką z podróży będzie bilet edukacyjny do Niepodległej zawierający kalendarium Powstań Śląskich. Tramwaj będzie jeździł w ww. miastach od 20.08.2020 r. (wybuch II Powstania Śląskiego) do 25.08.2020 r. (zakończenie II Powstania Śląskiego).
W Katowicach inauguracja obchodów 100-lecia II Powstania Śląskiego odbyła się
17 sierpnia 2020 r., w 100. rocznicę zabójstwa dra Andrzeja Mielęckiego.
W programie:
10.00 Konferencja „Rok 1920 w Katowicach. W setną rocznicę wybuchu II Powstania Śląskiego” w Muzeum Historii Katowic, ul. ks. J. Szafranka
11.00 Modlitwa oraz złożenie wieńców przy grobie Wojciecha Korfantego, cmentarz
ul. Francuska 26
11.30 Złożenie wieńców pod pomnikiem Wojciecha Korfantego, plac Sejmu Śląskiego
12.00 Uroczyste sympozjum dla uczczenia bohaterskiej śmierci dr. Andrzeja Mielęckiego
i rocznicy wybuchu II Powstania Śląskiego w Sali Sejmu Śląskiego ul. Ligonia 46
* Rola i znaczenie II Powstania Śląskiego – prof. Zygmunt Woźniczka
* Andrzej Mielęcki – lekarz, polski działacz narodowy na Górnym Śląsku – dr Jacek Kozakiewicz
* Lekarze na rzecz niepodległości – wybrane sylwetki bohaterów Powstań Śląskich – film Śląskiej Izby Lekarskiej
14.00 Upamiętnienie 100. rocznicy śmierci Andrzeja Mielęckiego przy obelisku na ul. Warszawskiej 14
14.30 Inauguracja podróży Tramwaju powstańczego do Niepodległej Katowice, przystanek Rynek/ Teatr Śląski
Obchody uświetnił występ Orkiestry Kopalni Wujek.
Tramwaj będzie kursował po wybranych miastach GZM w godzinach popołudniowych
w dniach 17 – 25 sierpnia 2020 r.
Rozkład jazdy dostępny na stronie: https://rj.metropoliaztm.pl/rozklady/2-100/
Gdańsk
19 sierpnia 2020 r. godz. 9.00 Konferencja prasowa inaugurująca podróż Tramwaju powstańczego do Niepodległej. Tramwaj będzie kursował w Gdańsku w godzinach popołudniowych w dniach 20 – 25 sierpnia 2020 r.
Kraków
Tramwaj będzie kursował w Krakowie w godzinach popołudniowych w dniach 20 – 25 sierpnia 2020 r. W niedzielę 23 sierpnia 2020 r. w godzinach 16.00 – 18.00 podróż tramwajem umili Klaudiusz Jania z zespołem.
Poznań
Tramwaj będzie kursował w Poznaniu w godzinach popołudniowych w dniach 23 – 25 sierpnia 2020 r. Zakończenie podróży odbędzie się 25 sierpnia 2020 r. O godz. 15.00 Wojciech Korfanty (w tej roli Dariusz Niebudek) odwiedzi Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918 – 1919 na Starym Rynku. Po tej wizycie w godzinach 16.00 – 18.00 będzie podróżował tramwajem.
Warszawa
Obchody 100 – lecia II Powstania Śląskiego rozpoczną się 20 sierpnia 2020 r. o godz. 13.00
w Warszawie na placu Narutowicza
W programie:
uroczyste wprowadzenie do obiegu znaczka pocztowego dedykowanego
100-leciu II Powstania Śląskiego
inauguracja podróży Tramwaju powstańczego do Niepodległej
projekcja filmu Śladami II Powstania Śląskiego
występ muzyczny Grzegorza Płonki z zespołem
Tramwaj będzie kursował w Warszawie w dniach 20 – 25 sierpnia 2020 r.
Projekt jest realizowany przez Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach w partnerstwie z: IPN O/Katowice, Instytutem Historii Uniwersytetu Śląskiego, Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej, Chorągwią Śląską ZHP.
Projekt został dofinansowany ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach programu Dotacyjnego “Niepodległa”.