Światowa produkcja zbóż w bieżącym sezonie (2020/2021) jest prognozowana przez USDA na rekordowym poziomie 2228 mln ton, o 3% wyższym niż w poprzednim sezonie i o blisko 1% wyższym od przewidywanego globalnego zużycia[1]. Utrzymanie dużych zapasów ziarna na świecie (blisko 640 mln ton na początku sezonu) pozwala przewidywać, że sytuacja na rynku zbóż w bieżącym sezonie będzie w miarę stabilna.
W krajach WNP w 2020 r. może zostać zebrane 235 mln ton zbóż ogółem, o około 2% więcej niż rok wcześniej. Dobre zbiory zbóż (łącznie z kukurydzą) są prognozowane w Rosji (wzrost o 2%, do 116,5 mln ton) i na Ukrainie (wzrost o 0,4%, do rekordowego poziomu 76 mln ton). W związku z tym państwa te będą stanowiły znaczną konkurencję dla krajów unijnych na tradycyjnych rynkach zbytu Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.
W Unii Europejskiej zbiory zbóż (ze względu na suszę, zwłaszcza we Francji i w Niemczech oraz nadmierne opady deszczu, przede wszystkim na Węgrzech i w Rumunii) mogą być o 4% mniejsze niż przed rokiem i wynieść 303 mln ton. Mniejsze będą również możliwości eksportu do krajów trzecich.
Globalne zbiory pszenicy w sezonie 2020/2021 mogą ukształtować się na poziomie 769 mln ton, o 0,6% wyższym niż w sezonie 2019/2020. Wzrost zbiorów pszenicy spodziewany jest głównie w Federacji Rosyjskiej (o 4%, do 77 mln ton), Kanadzie (o 5%, do 34 mln ton), Australii (o 71%, do 26 mln ton) i Argentynie (o 6%, do 21 mln ton). Mniejsze zbiory pszenicy mogą być m.in. na Ukrainie (o 9%, do 27 mln ton), w USA (o 5%, do 50 mln ton) oraz w UE (o 10%, do 140 mln ton).
W Polsce w 2020 r. powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi jest o 1% większa od ubiegłorocznej i wynosi 7,2 mln ha. Powierzchnia uprawy pszenicy ukształtowała się na poziomie 2,5 mln ha, pszenżyta – 1,3 mln ha, żyta, jęczmienia i mieszanek zbożowych – po około 1 mln ha, a owsa – 0,5 mln ha. Wstępnie oceniono, że plony zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi mogą być o 10% wyższe od notowanych w roku poprzednim i wynieść 38,6 dt/ha. W efekcie tegoroczne zbiory zbóż podstawowych z mieszankami (bez kukurydzy, prosa i gryki) ukształtują się na poziomie 27,9 mln ton wobec 25,1 mln ton w 2019 r. (tj. o 11% wyższym) [2].
Zbiory pszenicy oszacowano na 11,6 mln ton, o 5% więcej niż w poprzednim roku, a żyta – 2,9 mln ton, o blisko 20% więcej. Większe od ubiegłorocznych szacowane są również zbiory pozostałych zbóż. Pszenżyta może zostać zebrane blisko 5,0 mln ton, a jęczmienia 3,6 mln ton, w obu przypadkach o 9% więcej. Zbiory mieszanek zbożowych mogą wzrosnąć o 30%, do 3,2 mln ton, a owsa – o około 22%, do 1,5 mln ton.
Przebieg warunków pogodowych w okresie żniw będzie miał decydujący wpływ na ostateczny wolumen i jakość zbiorów zbóż.
W sezonie 2019/2020 utrzymujące się duże zapotrzebowanie na zboża ze strony importerów, przy większych niż w poprzednim sezonie krajowych zasobach, skutkowało wzrostem eksportu z Polski. Od początku sezonu 2019/2020 (w okresie lipiec 2019 r. – maj 2020 r.) za granicę wywieziono 6,7 mln ton ziarna zbóż, co stanowiło 23% zbiorów zbóż. Wolumen eksportu zbóż był o 78,5% większy niż przed rokiem i o 5% większy niż w sezonie 2014/2015, kiedy osiągnął historycznie najwyższy poziom.
Handel zagraniczny ziarnem zbóż
Źródło: opracowanie Biura Analiz i Strategii KOWR na podstawie danych Ministerstwa Finansów, za lata 2019–2020 dane wstępne.
W okresie lipiec 2019 r. – maj 2020 r. w strukturze wywozu pszenica stanowiła 57%, kukurydza – 20%, a żyto – 11%. Krajowi eksporterzy lokowali zboże na rynku unijnym (51% wywiezionego ziarna), przede wszystkim w Niemczech (2,7 mln ton – 41% eksportu ziarna). Głównym kierunkiem eksportu ziarna zbóż (przede wszystkim pszenicy) na rynki krajów trzecich była Arabia Saudyjska (1,4 mln ton – 22% eksportu ziarna) oraz RPA (0,6 mln ton, 10%).
Eksport produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż w okresie od lipca 2019 r. do maja 2020 r. był o 4% większy niż w tym samym okresie przed rokiem i wyniósł 589 tys. ton (w wadze produktu). Równocześnie wywóz produktów zbożowych wysokoprzetworzonych zwiększył się o 8%, do
850 tys. ton (w wadze produktu). Produkty przetwórstwa zbóż wywożono głównie do krajów UE.
W okresie jedenastu miesięcy roku gospodarczego 2019/2020 eksport zbóż (łącznie ziarna oraz przetworów zbożowych) osiągnął poziom 7,8 mln ton (w ekwiwalencie ziarna) i był o 61% wyższy niż w tym samym okresie przed rokiem. Przychody z eksportu były o 24% większe od uzyskanych rok wcześniej i wyniosły 3,5 mld euro.
W analizowanym okresie wolumen importu zbóż (w ekwiwalencie ziarna) ukształtował się na poziomie 2,2 mln ton, o 4% niższym niż w tym samym okresie przed rokiem. Wartość importu była o 0,5% niższa i wyniosła 1,1 mld euro[3].
Utrzymujący się popyt zagraniczny na zboże z Polski (zwłaszcza pszenicę) wywierał presję na wzrost cen. W pierwszym kwartale 2020 r. nasiliła się wzrostowa tendencja cen pszenicy, głównie konsumpcyjnej oraz kukurydzy. Wynikało to z rosnącego popytu eksportowego na produkty zbożowe. Jednocześnie zawirowania na rynku zbóż, związane z pandemią COVID-19, przy deprecjacji złotego względem głównych walut zagranicznych, jak również obawy o poziom tegorocznych zbiorów w Europie, gdzie obserwowano niedobór opadów, skutkowały dalszą podwyżką cen. Zwiększenie ilości opadów w maju 2020 r. częściowo zrekompensowało wiosenną suszę, a dynamika wzrostu cen uległa zmniejszeniu. Dopiero w końcu sezonu 2019/2020 nasiliła się presja na spadek cen zbóż, częściowo z powodu nowych zbiorów na półkuli północnej, ale także z powodu lepszych perspektyw produkcji w wielu wiodących krajach eksporterskich, w szczególności w regionie Morza Czarnego. W efekcie w czerwcu 2020 r. średnia cena pszenicy w kraju według GUS ukształtowała się na poziomie 813 zł/t, nieznacznie (o 0,4%) niższym niż przed miesiącem, ale o 6,5% wyższym niż w analogicznym okresie 2019 r. Średnia cena jęczmienia wyniosła 687 zł/t, w tym jęczmienia paszowego – 685 zł/t i była niższa niż miesiąc wcześniej odpowiednio o 0,8% i 0,4% oraz w obu przypadkach o 6% niższa niż przed rokiem. Za żyto w skupie średnio w kraju płacono 614 zł/t, o 1% więcej niż przed miesiącem, ale o 13% mniej niż przed rokiem. Cena kukurydzy osiągnęła poziom 744 zł/t, o około 3% wyższy niż w maju 2020 r. oraz rok wcześniej.
Zwiększenie stanu zapasów zbóż na świecie, pomimo rosnącego globalnego popytu, będzie oddziaływało hamująco na wzrost cen. Zmiany cen na rynkach zagranicznych będą miały duży wpływ na ceny zbóż w Polsce. Silną presję na krajowe ceny będzie wywierała sytuacja w krajach ościennych.
[1] Prognozy zbiorów zbóż (bez ryżu) na świecie, w WNP i w UE według United States Department of Agriculture (USDA) – Grain: World Markets and Trade, July 2020.
[2] Informacja Sygnalna GUS, Wstępny szacunek głównych ziemiopłodów rolnych i ogrodniczych
w 2020 r.
[3] Wyniki polskiego handlu zagranicznego asortymentem zbożowym dotyczą wybranych towarów z pozycji CN 1001, 1002, 1003, 1004, 1005, 1007, 1008, 1101, 1102, 1103, 1104, 1107, 110811, 110812, 1109, 2302, 1902, 1904, 1905 i zostały obliczone na podstawie wstępnych danych Ministerstwa Finansów. Wyniki te obejmują wymianę z państwami UE i krajami trzecimi.