Przerzuty do kości – źródło pierwszych objawów klinicznych raka
Kościec jest trzecim pod wzgledem częstości miejscem występowania przerzutów raka. Szczególnie często przerzuty do kości dają raki piersi, prostaty, nerki i płuca.
Osteoliza jest to proces niszczenia tkanki kostnej spowodowany m.in. przerzutami nowotworowymi do układu kostnego. Częstość występowania przerzutów niektórych nowotworów złośliwych dochodzi nawet do 80%. Przerzuty obserwuje się głównie w kręgosłupie, żebrach, miednicy oraz kościach udowych i ramieniowych. Objawem klinicznym osteolizy jest przede wszystkim ból oraz patologiczne złamania kości. Choroba ta może doprowadzić do trwałego unieruchomienia pacjenta. Nowe leki z grupy biosfonianów dają nadzieję na poprawę jakości życia chorych z przerzutami do kości oraz zwiększają długość życia.
Osteoliza polega na nasilonym niszczeniu kości przez komórki zwane osteoklastami. W organiźmie funkcjonującym prawidłowo proces tworzenia i niszczenia kości jest zrównoważony. W osteolizie dochodzi do przewagi niszczenia kości nad jej tworzeniem.
Przyczyny osteolizy i częstość występowania przerzutów nowotworowych do kości.
Osteolizę powodują przerzuty nowotworowe do kości, które obok narządów miąższowych, takich jak płuca i wątroba, są najczęstszym miejscem ich występowania. Najczęściej dochodzi do niej w chorobie raka piersi, raka płuca, szpiczaka mnogiego i raka prostaty, ale może również w innych nowotworach. Komórki nowotworowe wydzielają czynniki wzrostu, które pośrednio przyczyniają się do szybszego niszczenia struktury kostnej.
Najczęściej przerzuty nowotworowe do kości dają:
mięsaki tkanek miękkich – 25%, czerniak złośliwy skóry – 15%, raki ogółem – 20% (rak prostaty – 70 do 80%, rak piersi do 70%, rak tarczycy – 70%, niedrobnokomórkowy rak płuca do 30%, rak pęcherza moczowego – 25%, rak nerki do 20%, rak trzonu macicy do 20%).
Powikłania
Najczęstszym objawem jest ból, a w bardziej zaawansowanych przypadkach osteolizy może dojść do wystąpienia złamań patologicznych, głównie kręgosłupa, kości udowej i ramieniowej. Złamania i ból uniemożliwoają choremu wykonywanie najprostszych czynności i prowadzą do unieruchomienia pacjenta, drastycznie pogarszając jakość jego życia. W przebiegu osteolizy dochodzi do podwyższonego poziomu wapnia w surowicy (hiperkacemii), który zalicza się do stanów zagrażających życiu. Podwyższony poziom wapnia ma toksyczny wpływ na funkcjonowanie narządów, co może prowadzić do śpiączki, uszkodzenia nerek, groźnych zaburzeń rytmu serca, zespołu złego wchłaniania z niedożywieniem oraz degeneracji mięśni.
Metody wykrywania osteolizy
W diagnostyce rozsiewu komórek nowotworowych do kości wykorzystuje się głównie badania obrazowe: badanie rentgenowskie, scyntygrafię kości, tomografię komputerową oraz magnetyczny rezonans jądrowy. Dokładnie i we wczesnym stadium wykrywa osteolizę scyntygrafia kości, którą wykonuje się za pomocą radioaktywnego izotopu technetu. W raku piersi dla przykładu, badanie to może wykryć zmiany w kościach u 84% chorych, a badanie rentgenowskie jedynie u 50%. Scyntygrafia w wielu przypadkach jednak wymaga weryfikacji badaniem rentgenowskim.
Tomografia komputerowa używana jest przede wszystkim do diagnostyki zmian w kanale kręgowym, jeśli badanie scyntygraficzne da wynik pozytywny a rentgenowskie nie. Również do wykrywania ucisku na rdzeń kręgowy służy magnetyczny rezonans jądrowy. Obie metody są nieinwazyjne.
Leczenie
Jeśli choroba nowotworowa przebiega agresywnie, czasami nie udaje się zapobiec przerzutom do kości i osteolizie. Można jednak hamować postęp choroby i leczyć jej najczęstsze objawy. W leczeniu systemowym wykorzystuje się metody chemioterapii i hormonoterapii. Leczenie miejscowe to napromieniowanie oraz leczenie operacyjne. Leczenie objawowe sprowadza się do łagodzenia bólu oraz objawów chiperkalcemii. Leczenie przerzutów do kości powinno obejmować wszystkie trzy metody.
W czerwcu odbyło się spotkanie na temat ważnych a niedocenianych problemów onkologicznych, zorganizowane przez firmę farmaceutyczną Schering AG, na którym dr med. Wojciech Z. Pawlak, wraz z kolegami z Kliniki Onkologii, Centralnego Szpitala Klinicznego, Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie, na podstawie konkretnej grupy pacjentów omawiali problem przerzutów nowotworowych, a wśród nich przytoczoną powyżej osteliozę nowotworową.
JOANNA BAR