Kwaśne deszcze jako efekt przemysłowej działalności człowieka stały się dla niego samego zagrożeniem. Negatywny wpływ mają na faunę i florę, niszczą gleby, degradują nie tylko ekosystem, ale również budowle, zabytki kultury, konstrukcje metalowe. Są także przyczyną różnych chorób, szczególnie układu oddechowego.
Czym są kwaśne deszcze?
Z tym określeniem spotykamy się od wielu już lat, odkąd procesy industrializacji czy motoryzacji osiągnęły swoje apogeum, pokazując przy tym swe drugie, toksyczne oblicze. Kwaśne deszcze to opady atmosferyczne zawierające w kroplach wody zaabsorbowane gazy – dwutlenek siarki, tlenki azotu i inne bezwodniki kwasowe oraz produkty ich reakcji w atmosferze – słabe roztwory kwasu siarkowego, znacznie groźniejsze kwasu siarkowego oraz kwasu azotowego. Skład chemiczny opadu atmosferycznego określa szereg czynników natury fizycznej, chemicznej, geograficznej, geologicznej, biologicznej. Jakość i ilość występujących w opadzie składników oraz ich wzajemne relacje pozwalają na określenie stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. W warunkach naturalnych kwasowość opadu atmosferycznego jest określona wskaźnikiem pH o wartości 5,65.
Opad, którego kwasowość pH jest niższa od 5,6, określa się mianem kwaśnego opadu atmosferycznego, a jako że jego dominującą formą jest deszcz, stąd powstało używane powszechnie określenie: kwaśny deszcz.
Jak powstają kwaśne deszcze?
Powstają one głównie na obszarach, gdzie atmosfera jest narażona na długotrwałą emisję dwutlenku siarki i tlenków azotu, zarówno ze źródeł naturalnych, np. czynnych wulkanów, jak również źródeł sztucznych, takich jak spaliny z dużych elektrowni i elektrociepłowni zasilanych zasiarczonym paliwem, zazwyczaj węglem kamiennym czy brunatnym, czy przemysłowa produkcja chemikaliów albo spaliny samochodowe. Zanieczyszczenia te rozprzestrzeniają się nad znaczne obszary i ulegają w atmosferze naturalnym procesom, m.in. podlegają wymywaniu kroplami deszczu, a więc powracają na ziemię w postaci rozcieńczonych roztworów kwasów siarki, azotu, kwasów chlorowodorowego, fluorowodorowego, fosforowego.
Opady atmosferyczne występujące na terenie Polski są bardzo kwaśne, średnie roczne wartości pH, według danych Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska z 2014 r., kształtują się od 4,26 na Śnieżce do 4,60 w Suwałkach. Najwyższy poziom zakwaszenia opadów występuje regionie sudeckim.
Skutki kwaśnych opadów
Kwaśne opady atmosferyczne powodują rozliczne negatywne zjawiska ekologiczne, prowadzące do nieodwracalnych strat materialnych i zdrowotnych. Nadmierne zakwaszenie wód jezior skutkuje w końcowym etapie nawet zamieraniem w nich życia organicznego, nadmiar kwasowości powoduje zubożenie gleby w wiele substancji niezbędnych dla życia roślin. Wiadomo, że kwaśne deszcze są główną przyczyną obumierania lasów w Europie i Ameryce Północnej, sprawiają, że do gleby uwalniane są toksyczne metale, takie jak: glin, ołów, cynk, że przedostają się one do wody pitnej i że, wprawdzie pośrednio, powodują niebezpieczne zjawisko zakwaszania gleb. Kwaśne opady to nie tylko zagrożenie dla ekosystemu Ziemi, lecz również dla budowli, w tym zabytków stanowiących dziedzictwo naszej kultury. Wspaniałe pomniki architektury ulegają przyspieszonemu zniszczeniu na skutek korozyjnego działania
kwaśnego deszczu na kamienie budowlane: wapień, marmur, piaskowiec. Ale, co najgorsze, wiele zagrożeń pośrednich i bezpośrednich niosą kwaśne opady dla ludzkiego zdrowia oraz życia.
Takim bezpośrednim zagrożeniem dla nas są przedostające się do atmosfery aerozole kwasu siarkowego – H2SO4, które stanowią przyczynę pojawiania się rozmaitych schorzeń układu oddechowego.
Kwaśne gleby
Bezpośrednia przyczyna powstawania kwaśnych gleb tkwi w samym rolnictwie, a konkretnie w nieprzestrzeganiu zasad dobrej, racjonalnej praktyki rolniczej. Niewłaściwe nawożenie, nadużywanie środków chemicznych, źle przeprowadzona melioracja – to główne czynniki powodujące zakwaszenie gleb, wśród nich największy wpływ ma bezsprzecznie stosowanie nawozów sztucznych, których składnikami są kwasy organiczne, jak np. kwas azotowy.
Obniżenie pH środowiska glebowego niesie za sobą liczne, groźne konsekwencje, a najistotniejszą z nich jest uwalnianie do gleby metali związanych przez mineralne i organiczne składniki glebowe, w wyniku czego mogą być one przyswajane przez rośliny. Poza tym koncentracja metali prowadzi do nieodwracalnych zmian struktury gleby i przenikania do wód podziemnych. Najjaskrawiej jest to widoczne w przypadku przenawożenia nawozami azotowymi; okazuje się, że rośliny wykorzystują ok. 50 proc. wprowadzanego nawozu, cała reszta pozostaje w ziemi powodując totalne skażenie roślin, gleby, wód powierzchniowych i gruntowych.
Jak zminimalizować skutki kwaśnych opadów?
Ochrona przed kwaśnymi deszczami nie jest sprawą łatwą. Tym bardziej, że czasami opady trafiają na obszary bardzo odległe od źródeł zanieczyszczeń atmosfery. Problem ten występuje najwyraźniej w krajach skandynawskich, które otrzymują ogromne ilości zanieczyszczeń wskutek transgranicznego przenoszenia, po prostu kierunek dominujących cyrkulacji mas powietrza sprawia, że zanieczyszczenia emitowane w innych regionach Europy osadzają się właśnie na terenie Półwyspu Skandynawskiego. A zatem jest to problem międzynarodowy. By mu zapobiec, wszystkie zainteresowane kraje musiałyby solidarnie i konsekwentnie realizować programy redukcji emisji zanieczyszczeń, co głównie polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu zawarte w spalinach. W wypadku bierności międzynarodowej społeczności przyroda stanie się wkrótce kwaśnym dodatkiem do naszego kwaśnego życia.
foto: internet
Materiał ukazał na stronie: “Częstochowska Gazeta Ekologiczna” (wydanie papierowe), której publikację współfinansuje Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
HP