„Gloria Victis 1863 – Powstańcom Styczniowym w 150. Rocznicę Bitwy pod Jaworznikiem 24 kwietnia 2013 roku”. – taki napis został umieszczony na kamieniu powstańczym w Jaworzniku. W minioną niedzielę (5.05.2013r.) miejsce pamięci zostało poświęcone przez biskupa Antoniego Długosza.
Uroczystość została przygotowana z inicjatywy miejscowego proboszcza księdza Marka Pacyny. To on był inicjatorem ustawienia kamienia powstańczego w centrum miejscowości nieopodal kościoła i w bezpośrednim sąsiedztwie kapliczki przy skrzyżowaniu ulic: Kościelnej, Dolnej, Szkolnej. W prace zostali zaangażowani mieszkańcy.
– Inicjatywa pojawiła się 20 stycznia br. roku. Od tego momentu podjęto prace zmierzające do stworzenia miejsca pamięci. Kamień ufundował sponsor, ale chciał aby jego imię i nazwisko pozostało anonimowe – mówi Wioletta Król, radna wsi Jaworznik
Uroczystość rozpoczęła Msza święta z racji 150 rocznicy Bitwy Pod Jaworznikiem.
Warto dodać, iż w Gminie Żarki obchody 150 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego zainaugurowano wspólnie z samorządowcami, uczniami, nauczycielami, kombatantami w dniu 15 stycznia. Kwiaty i znicze zostały ustawione na grobach powstańców na cmentarzu parafialnym w Żarkach.
Tu m.in. spoczywa Rudolf Stanisław Franaszek, syn fabrykanta z Warszawy, który poległ w Bitwie pod Jaworznikiem. Miejsce na wieczny spoczynek
w Żarkach znalazł on i 9 innych bezimiennych powstańców. Pomnik na mogile postawiono w okresie zaborów z inicjatyw mieszkańców Żarek. Patronat nad mogiłą sprawuje obecnie samorząd szkolny uczniów z Zespołu Szkół Zakładu Doskonalenia Zawodowego.
Rudolf Stanisław Franaszek jest jednym z tych, których życie skończyło się pod Jaworznikiem. Potyczka stoczona 24 kwietnia 1863 roku pomiędzy powstańcami styczniowymi kpt. Anastazego Mossakowskiego a siłami Imperium Rosyjskiego, zakończona rozbiciem sił powstańczych przeszła do historii jako jedna z najkrwawszych.
Oddział powstańczy Mossakowskiego składał się z dwóch kompanii strzelców, jednej kompanii kosynierów, plutonu jazdy i saperów, które wzmocniono znaczną ilością broni z rozbitego pod Szklarami oddziału płk. Józefa Grekowicza. Po przekroczeniu granicy nocą z 20 na 21 kwietnia 1863 roku oddział stoczył zwycięską potyczkę pod Gorenicami, gdzie zajął posterunek graniczny. Powstańcy ominęli Olkusz, którego zdobywania zaniechali z powodu stacjonującego tam silnego oddziału rosyjskiego. Dzień później stoczyli natomiast zwycięską potyczkę z oddziałem rosyjskim pod Golczowicami, po czym przemaszerowali do Ogrodzieńca i przekroczyli tory drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej, przy okazji je uszkadzając.
Oddział był nękany przez Rosjan, a zaskoczony koło Jaworznika przez trzy roty piechoty płk. Alenicza został po rozpaczliwej obronie rozbity. W bitwie zginęło 43 powstańców, znaczna liczba była ranna lub trafiła do niewoli. Z pola bitwy zbiegło ok. 70 ludzi. Rosjanie stracili 40-60 żołnierzy.
Uroczystości zakończono gorącym podziękowaniem skierowanym do wszystkich, którzy zaangażowali się w przygotowanie niedzielnej uroczystości i w stworzenie miejsca pamięci w miejscowości Jaworznik.
r