Konkurs powołujący Annę Paleczek-Szumlas na dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie odbył się z naruszeniem prawa i nie mógł zakończyć się wydaniem przez prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka zgodnego z prawem zarządzenia o powołaniu dyrektora MGS. Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, który rozpatrzył skargę uczestniczki konkursu Barbary Major. Wadliwość procedur wykazał także Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, który odrzucił skargę kasacyjną prezydenta Częstochowy Krzysztofa Matyjaszczyka.
Sprawa dotyczy konkursu z 2015 roku na stanowisko dyrektora MGS, który zakończył się wydaniem przez prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka, 6 października 2015 roku, zarządzenia o powołaniu na dyrektora tej placówki p.o. dyrektora Anny Paleczek-Szumlas. Jednak proces przygotowawczy i przebieg konkursu miały wiele nieprawidłowości prawnych, co swoimi wyrokami potwierdziły WSA w Gliwicach i NSA w Warszawie.
Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie 29 maja 2015 roku otrzymała od sekretarza Miasta Częstochowy pismo o planowanym konkursie na dyrektora MGS z prośbą o wskazanie przedstawicieli załogi do komisji konkursowej. Z uwagi, iż w MGS nie działały związki zawodowe, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Kultury z dnia 30 czerwca 2004 roku w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora instytucji kultury, pracownicy MGS przeprowadzili demokratyczne wybory na dwóch przedstawicieli Galerii do komisji. 1 czerwca 2015 roku w jawnym głosowaniu została wybrana jedna z wieloletnich pracownic MGS. Głosowanie na drugiego przedstawiciela odbyło się 3 czerwca 2015 roku – największą liczbę głosów uzyskał wówczas doświadczony, z 25-letnim stażem pracownik, uhonorowany Odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej. Trzeba tu dodać, że pracownik ten nie dość, że niezgodną z prawem decyzją prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka został pozbawiony możliwości uczestnictwa w komisji, to jeszcze w późniejszym okresie otrzymał od Anny Paleczek-Szumlas wypowiedzenie umowy o pracę, z argumentacją utraty do niego zaufania.
Jak informują nas pracownicy, w obu głosowaniach czynnie brała udział p.o. dyrektora Anna Paleczek-Szumlas, która jednocześnie kandydowała na stanowisko dyrektora. Nie pogodziła się jednak z wynikami głosowania. W piśmie do prezydenta Matyjaszczyka, datowanym na 3 lipca 2015 roku, stwierdziła, że wybory zostały sfałszowane i przeprowadzone nielegalnie, bez uzgodnienia z dyrektorem, że to była prywatna inicjatywa. Jednocześnie wskazała innych, swoich przedstawicieli do komisji. Prezydent, mimo rzeczowych wyjaśnień pracowników MGS w sprawie wyborów do komisji konkursowej, wybrał osobę wskazaną przez Annę Paleczek-Szumlas – pracownicę Kina Studyjnego „Iluzja”, która nie posiadała legitymacji załogi MGS. Prezydent nie przedstawił przy tym żadnych dowodów, dających podstawę do zakwestionowania wyboru załogi.
Startująca w konkursie Barbara Major, od wielu lat pracująca w MGS, uznała, iż konkurs przeprowadzono z naruszeniem procedur prawnych. Dlatego 19 sierpnia 2015 roku w piśmie do prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka wnosiła o usunięcie nieprawidłowości stanowiących naruszenie prawa oraz wstrzymanie procedury konkursowej do czasu likwidacji tych nieprawidłowości. O unieważnienie konkursu oraz uchylenie zarządzenia powołania dyrektora MGS po raz kolejny zwróciła się do prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka 3 listopada 2015 roku. W swym piśmie podkreśliła, że „nieprawidłowości naruszają jej prawo podmiotowe do zgodnego z prawem i uczciwego postępowania konkursowego oraz obiektywnej i rzetelnej oceny dokonanej przez prawidłowo powołaną komisję konkursową”.
Barbar Major złożyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skargę na zarządzenie prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka. Oświadczyła jednocześnie, iż w żadnych warunkach nie będzie ponownie kandydowała na stanowisko dyrektora MGS. Złożona skarga – jak podkreśla Barbara Major – była formą protestu jej i części załogi MGS wobec zmanipulowanego, „ustawionego” dla jednej osoby konkursu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach 24 listopada 2016 roku rozpatrzył skargę Barbary Major na wydane 6 października 2015 roku zarządzenie prezydenta Częstochowy w sprawie powołania Anny Paleczek-Szumlas na stanowisko dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki i uchylił to zarządzenie. Mimo skargi kasacyjnej prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie utrzymał w mocy wyrok WSA w Gliwicach.
WSA wykazał trzy nieprawidłowości przy procedurze konkursowej. WSA uznał, że wadliwie wybrano skład komisji konkursowej. Zgodnie z prawem powinni być do niej powołani dwaj przedstawiciele wybrani przez załogę. Prezydent jednak wybrał tylko jedną z tych osób, a drugą całkowicie zignorował. Powołał natomiast osobę wskazaną przez pełniącą obowiązki dyrektora Annę Paleczek-Szumlas, która kandydowała na stanowisko dyrektora w tym konkursie. Tak powołana komisja – jak stwierdził WSA – nie dawała gwarancji bezstronności, uczciwości i rzetelności, ponieważ uczestnik konkursu nie może mieć wpływu na skład komisji, która będzie oceniać jego predyspozycje i kompetencje. To w ocenie WSA wzbudziło wątpliwości co do obiektywizmu i bezstronności ocen dokonanych przez tak skonstruowaną komisję. „Przepisy dotyczące składu komisji mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a ich naruszenie skutkuje oceną procedury konkursowej jako niezgodnej z prawem. (…) Załoga wskazała dwóch swoich przedstawicieli i organizator był zobowiązany ten wybór honorować.” – skonstatował Sąd.
Kolejna sprawa, oceniona jako wadliwa dotyczyła naruszenia prawnego regulaminu konkursu. Organizator, czyli Urząd Miasta w Częstochowie, wprowadził szczególne uprawnienia dla członków komisji, będących przedstawicielem Organizatora. Dawały one przedstawicielom Urzędu Miasta Częstochowy możliwość przeprowadzenia wstępnej selekcji kandydatów na stanowisko dyrektora. Tym samym naruszono zasadę kolegialności prac komisji konkursowej. Sąd jednoznacznie stwierdził, iż „dokonywanie preselekcji ofert kandydatów przez przedstawicieli Organizatora nie znajduje oparcia w prawie.”
W trakcie postępowania sądowego zakwestionowano również powołanie do komisji konkursowej przedstawiciela Rady Kin Studyjnych i Lokalnych z siedzibą w Warszawie, które nie jest stowarzyszeniem zawodowym. Z tego powodu powołanie członka Rady KSiL w Warszawie było niezgodne z prawem i osoba reprezentująca tę instytucję nie mogła zasiadać w komisji konkursowej i dokonywać oceny kandydatów.
Wszystkie opinie WSA potwierdził w procesie kasacyjnym NSA. To całkowicie dowodzi, że komisję konkursową do wyboru dyrektora MGS powołano z uchybieniem zasad dotyczących jej obligatoryjnego składu. Zatem komisja nie była uprawniona do podejmowania działań w ramach procedury konkursowej, a działania przez nią podjęte oceniane muszą być jako wadliwe.
Warto dodać, że w sprawie unieważnienia procedury konkursu na dyrektora MGS, która nie była transparentna, Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej 26 sierpnia 2015 roku wystosowało apel do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezydenta Miasta Częstochowa Krzysztofa Matyjaszczyka.
Do prezydenta Krzysztofa Matyjaszczyka skierowaliśmy dwa pytania dotyczące przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie: Kiedy prezydent Matyjaszczyk unieważni konkurs, który, jak orzekł Sąd, przebiegł z naruszeniem prawa i kiedy ogłosi nowy konkurs na Dyrektora MGS? oraz dlaczego Prezydent Matyjaszczyk dopuścił do tak rażącego naruszenia prawa przy przebiegu konkursu i mimo protestu pracowników MGS nie unieważnił konkursu i wydał zarządzenie o powołaniu nowego dyrektora tej placówki?
Z odpowiedzi, jaką otrzymaliśmy od rzecznika prasowego Urzędu Miasta Częstochowy Włodzimierza Tutaja, wygląda jednak na to, że wyroki WSA i NSA sobie, a działania prezydenta – sobie i, póki co, mimo tylu uwag, i protestów w czasie trwania procedury, prezydent Krzysztof Matyjaszczyk nic nie zrobił, żeby sprawę wyjaśnić. Ponadto, pomimo wyroku prawomocnego, nie podjął żadnych czynności prawnych w celu wykonania wyroku NSA. Ponieważ prezydent Krzysztof Matyjaszczyk powołuje się na Wojewodę (z poprzedniej kadencji), który nie dopatrzył się nieprawidłowości, skierujemy zapytanie do obecnego Wojewody Śląskiego o wyjaśnienie sprawy.
Odpowiedź Prezydenta
W ramach wykonania wspomnianego prawomocnego wyroku rozpoczęto procedurę odwołania dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki, dlatego na podstawie art.15 ust.4 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej 16.02.2018 r. skierowano pismo do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o wyrażenie opinii w sprawie odwołania dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie p. Anny Paleczek-Szumlas.
Należy dodać, że uchylenie aktu administracyjnego, jakim jest zarządzenie Prezydenta Miasta Częstochowy, nie powoduje bezpośredniego skutku w zawartym stosunku pracy z dyrektorem, co sprawia, że do czasu odwołania ze stanowiska, tę funkcję pełni dotychczasowy dyrektor. Po zakończeniu procedury odwoławczej zostaną podjęte kolejne działania, zgodne z ustawą o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Odnosząc się do wątpliwości zawartych w drugim pytaniu wyjaśniam, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 lutego 2018 r. o sygn. akt II OSK 1009/17 dokonał interpretacji przepisów prawa dotyczących procedury konkursowej, zawartych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz w rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury. Wyżej wymienione przepisy nie precyzują szczegółowego trybu pracy komisji konkursowej, pozostawiając tę kompetencję organizatorowi. Nie precyzują także sposobu wyłonienia przedstawicieli załogi, ani trybu kontroli w tym zakresie przez organizatora.
Ponadto zarządzenie Nr 428.2015 Prezydenta Miasta Częstochowy z 7 sierpnia 2015 r. w sprawie powołania komisji konkursowej do przeprowadzenia konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie oraz ustalenia regulaminu określającego szczegółowy tryb pracy komisji konkursowej, a także odpisy protokołów z posiedzeń komisji konkursowej podlegały kontroli Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Wojewoda nie stwierdził nieprawidłowości w powyższym zakresie.
Nadmieniam, że wytyczne NSA zawarte w wyroku z 7 lutego 2018 r. o sygn. Akt II OSK 1009/17 zostaną uwzględnione w kolejnych procedurach konkursowych.
URSZULA GIŻYŃSKA