To wieś na Białorusi, na Grodzieńszczyźnie, znana z powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej*.W roku 2009 liczyła 9 mieszkańców. W dokumentach występują miejscowości Samostrzelniki (wcześniej Strzelniki) i Bohatyrowicze. Pierwsza nazwa jest wcześniejsza (występuje już w pomiarze włócznej z XVI wieku) i od niej pochodzi nazwisko Strzałkowski. Druga nazwa (zaświadczona w 1789 roku) powstała od nazwiska rodu Bohatyrowiczów, którzy wcześniej mieszkali w Strzelnikach.
Prawdopodobnie zaścianek Bohatyrowicze wyodrębnił z części zaścianku Strzelniki w XVIII wieku. W lustracji wsi z 1775 roku Paweł, Ignacy i Tadeusz Bohatyrowiczowie wymieniani są jako właściciele 3 domów w Strzelnikach, natomiast dokument „Taryfa ofiary na wojsko 10-go grosza” z 1789 roku wymienia już w parafii Łunna zaścianek Bohatyrowicze i podaje, że mieszkali tam Ignacy, Paweł, Anna, Stanisław, Michał, Tadeusz Bohatyrowiczowie.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1900 roku wymienia obie miejscowości jako okolice szlacheckie. Również w powieści Nad Niemnem Samostrzelniki wymienione są jako sąsiadujące z Bohatyrowiczami. Bohatyrowicze i Samostrzelniki położone były w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim. W czasach zaborów w granicach Imperium Rosyjskiego, w guberni grodzieńskiej. W latach zaś 1921–1939 wieś leżała w Polsce, w województwie białostockim, w powiecie grodzieńskim.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku Bohatyrowicze zamieszkiwało 76 osób, 70 było wyznania rzymskokatolickiego, 6 prawosławnego a 1 innej. Jednocześnie 71 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 4 białoruską a 1 inną. Było tu 16 budynków mieszkalnych. W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 r. włączona w skład okręgu białostockiego III Rzeszy. W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR.
W Bohatyrowiczach rozgrywa się część akcji Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Tam też kręcono zdjęcia do filmowej adaptacji z 1939 roku (kopie zaginęły podczas wojny). Współczesne Bohatyrowicze opisuje Barbara Wachowicz w książce Ty jesteś jak zdrowie z 2007 roku w rozdziale Gniazdo nasze, wszystko nasze. Pokazano je również w dokumentalnym filmie Niemy Niemen z 2020 roku. W Bohatyrowiczach, nazywanych niezmiennie przez żyjących tam Polaków – okolicą szlachecką, nadal mieszkają potomkowie rodu Bohatyrowiczów upamiętnionych w literaturze.
W pobliżu miejscowości, na skarpie nadniemeńskiej, znajduje się opisany w powieści grób Jana i Cecylii, półlegendarnej pary małżonków, którzy mozolną pracą mieli dać początek rodowi Bohatyrowiczów. Na miejscu znajduje się drewniany krzyż z figurą Chrystusa, pamiętający czasy Orzeszkowej. W 2016 roku wyremontowano otoczenie grobu. We wsi zachował się budynek gospodarczy dawnego dworu, a także zabytkowa aleja prowadząca do majątku.
tekst i zdjęcia Leszek Wątróbski
*Eliza Orzeszkowa napisała powieść „Nad Niemnem” w roku 1887. Jej dzieło było drukowane w odcinkach na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. W formie książkowej „Nad Niemnem” wydano rok później. Pierwotnie powieść nosiła tytuł „Mezalians”, jednak podczas pracy nad ostatecznym kształtem dzieła Orzeszkowa poszerzyła jego problematykę i zmieniła tytuł. Duże znaczenie dla powstania powieści miały częste wizyty pisarki w Bohatyrowiczach, zaścianku szlacheckim, który został sugestywnie odmalowany w „Nad Niemnem”. Akcja powieści toczy się w latach 80. XIX wieku na Litwie, w obecnym województwie nowogródzkim. Główne miejsca, w których rozgrywają się wydarzenia, to majątek ziemski Korczyn oraz zagroda schłopiałej szlachty zaściankowej Bohatyrowicze. Epizodyczne wątki toczą się również w Osowcach (majątek pani Andrzejowej Korczyńskiej) i w Olszynce (włości Kirłów). W retrospekcjach czas akcji powieści sięga również czasów średniowiecznych (opowieść o Janie i Cecylii) oraz powstania styczniowego (1863 r.). „Nad Niemnem” to wielka epicka powieść ukazująca obraz polskiego społeczeństwa końca XIX wieku: od arystokracji po ubogą, schłopiałą szlachtę. Spoiwem łączącym te odległe światy jest postać Justyny Orzelskiej i jej miłosne perypetie. Uboga szlachcianka odrzuca względy zamożnych arystokratów i oddaje rękę Janowi Bohatyrowiczowi z zaścianka. Jednocześnie widzimy trudne wzajemne stosunki chłopów i pobliskiego dworu, toczących ze sobą zaciekły spór ekonomiczny. Ponadto ważne miejsce w powieści zajmuje konflikt pomiędzy Benedyktem Korczyńskim, walczącym o utrzymanie ziemi i jego synem Witoldem, przedstawicielem pokolenia idealistów. Wreszcie najgłębszym piętrem znaczeniowym „Nad Niemnem” jest powstanie styczniowe i jego ciągła obecność w narodowej świadomości Polaków, co symbolizuje powstańcza mogiła. Orzeszkowa przywołuje zatem dwie tradycje: romantyczną i pozytywistyczną.
- Bohatyrowicze. Dwór, budynek gospodarczy w Bohatyrowiczach. Mieszkanka Bohatyrowicz opowiada studentom legendę ,,O Janie i Cecyli”
- Niemen
- Bohatyrowicze. Grób Cecylii i Jana, fragment