12 listopada w Ratuszu z okazji 90 rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę Muzeum przygotowało sesję „Czyn niepodległościowy Częstochowian 1914-1918. – Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem młodzieży, bo i do niej była głównie skierowana – mówi Juliusz Sętowski, kierownik Ośrodka Archiwalnego w Muzeum.
Konferencję uświetnił wernisaż wystawy w Gabinecie Wybitnych Częstochowian, poświęconej literatowi Władysławowi Terleckiemu i historykowi Wacławowi Tokarzowi. Ich sylwetki przypomniano ze względu na obchody 90. rocznicy odzyskania Niepodległości przez Polskę. Obu twórców łączyła wspólna fascynacja – historia Polski, a w szczególności okres powstania styczniowego. Wernisaż wystawy zaszczyciła swą obecnością wdowa po Władysławie Terleckim- Lucyna Terlecka.
Eksponaty pokazane na wystawie pochodzą ze zbiorów: Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Biblioteki Publicznej im. dra Władysława Biegańskiego w Częstochowie, Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, II Liceum Ogólnokształcącego im. Romualda Traugutta w Częstochowie, Redakcji miesięcznika „Palestra”, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz od rodziny W. Terleckiego – Lucyny Terleckiej, Stanisława Mikkego i osób prywatnych.
Podczas sesji wygłoszono 11 referatów. Andrzej Kuśnierczyk mówił o polskich pisarzach w kontekście czynu niepodległościowego w Częstochowie; Juliusz Sętowski o aktywności Komendy Naczelnej i komisariatów Polskiej Organizacji Narodowej na rzecz Legionów Polskich w Częstochowie i powiecie częstochowskim; Janusz Jadczyk o udziale nauczycieli i uczniów gimnazjów w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 roku; Lech Mastalski o Częstochowie 11-12 listopada 1918 roku; Jarosław Kapsa o wdzięczności częstochowian wobec Legionów Polskich. O częstochowianach poległych w latach 1914-21 opowiadał Wojciech Rotarski; o pielgrzymce legionistów z Domu Ozdrowieńców w Kamieńsku na Jasną Górę w 1916 roku mówił o. Eustachy Rakoczy.
Nie zabrakło też informacji o żołnierzach Legionów Polskich i działaczach niepodległościowych związanych z Częstochową: Stanisławie Długoszu, Janie Studenckim, ks. Bolesławie Bonawenturze Wróblewskim. Katarzyna Sucharkiewicz przedstawiła koncepcję niezrealizowanego projektu niepodległościowego witraża Józefa Mehoffera; a Małgorzata Piasecka mówiła o roli obchodów rocznic narodowych i innych uroczystości patriotycznych w upowszechnianiu idei niepodległościowej wśród częstochowian 1914-18.
Wacław Tokarz, jeden z najwybitniejszych polskich historyków, urodził się 7 czerwca 1873 r. Tokarz ukończył Gimnazjum Rządowe w Częstochowie (obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza), później studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Już wówczas pisywał do „Przeglądu wszechpolskiego”, „Głosu” i „Tygodnia”, dodatku do „Kuriera Lwowskiego”. Był związany z Narodową Demokracją. Zmienił orientację, po tym jak stronnictwo zaniechało walki o niepodległość. Wstąpił wtedy do Polskich Drużyn Strzeleckich, a w 1914 r. do Legionów. Stan zdrowia nie pozwalał mu na służbę liniową, został przydzielony do Departamentu Wojskowego NKN-u. Był bliskim współpracownikiem Sikorskiego. Zaczął interesować się historią wojskowości. Badał problematykę powstań narodowych, kładąc nacisk na kwestię: „czy zrobiono wszystko, by wygrać?”. Doprowadził do zezwolenia na wydawanie czasopism wojskowych „Bellony” i „Wiarusa”. Od 1918 r. był w Wojsku Polskim, działał m.in. w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym. Po sporach z Piłsudskim, odszedł z Wojska w 1927 r. Wydał m.in. publikacje Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Wojna polsko-rosyjska 1830–1831.
Władysław Terlecki urodził się 18 maja 1933 r. Był pisarzem, scenarzystą, autorem powieści i opowiadań historycznych, związanych tematycznie z powstaniem styczniowym (Spisek, Dwie głowy ptaka, Powrót z carskiego sioła, Rośnie las, Lament), słuchowisk, utworów dramatycznych oraz scenariuszy filmowych. Absolwent II Liceum Ogólnokształcącego im. Romualda Traugutta w Częstochowie. W 1955 r. ukończył filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. Związał się ze środowiskiem „Wrocławskiego Tygodnika Katolickiego”. Debiutował reportażami w tygodniku „Dziś i jutro”. W latach 1958–1968 był redaktorem działu prozy w dwutygodniku „Współczesność” Od 1967 r. pracował w Redakcji Słuchowisk Polskiego Radia. W 1973 r. Otrzymał nagrodę im. Kościelskich. Był członkiem Związku Literatów Polskich, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, PEN-Clubu.
UG