ORLICH GNIAZD SZLAK (Szlak Orlich Gniazd), turystyczny szlak pieszy z Krakowa do Częstochowy, o długości 163 km, który biegnie przez Wyż. Krakowsko-Częstochowską i łączy rozsiane po całej trasie liczne zamki obronne (“Orle Gniazda”) wzniesione na wapiennych wzgórzach, m.in. Kraków (Wawel) – Ojców – Pieskowa Skała – Rabsztyn – Smoleń – Morsko – Mirów – Olsztyn – Częstochowa.
OSIEDLE WAŁY, resztki grodziska na wzgórzu w dolinie Wiercicy, odsłonięte w czasie badań archeologicznych w latach 1956 – 1957. Posiadał on potrójne wały zbudowane z ziemi i drewna. Gródek zajmował obszar o powierzchni ok. 1140 m2. Każde z dwóch podgrodzi otoczone było oddzielnym wałem, a od gródka oddzielały je jeszcze dodatkowo wał i fosa. W narożniku wałów znajdowały się cztery wejścia. Wewnątrz wałów, w gródku i na podgrodziach stały budynki mieszkalne i gospodarcze. Podgrodzia zajmowały łącznie 16.406 m2 powierzchni. Obok grodziska przebiega Szlak Orlich Gniazd.
OSINY, wieś w gm. Kamienica Polska, nad Wartą w pow. częstochowskim. Dawniej wieś królewska w starostwie olsztyńskim, w pow. Lelów, należąca do parafii w Zrębicach. W XVI w. istniała tu kuźnica, stąd podawano “Osiny alias Kuźnica Hybołtowska. Opisy parafii z lat 1783 – 1784 wymieniały tu wójtostwo.W 1783 r. wójtostwo znajdowało się w posiadaniu majorowej Gawlikowskiej. Od roku 1788 wieś była oddana w wieczystą dzierżawę, przynoszącą 2.970 zł rocznego dochodu. Lustracja z 1789 r. wykazała w Osinach 21 domów (dwór, karczmę i 19 chałup) oraz 106 mieszkańców (w tym 58 mężczyzn). Taryfa i tabele podymnego z roku 1791 wyróżniały 17 domów zamieszkałych przez 75 osób. Komunikowały, że z braku lasów w sąsiedztwie kuźnica chyliła się do upadku. Po rozbiorach wieś i folwark Osiny wchodziły w skład dóbr rządowych Ekonomia Poczesna. W 1841 r. wieś Osiny licząca 31 domów i 604 morgów ziemi oraz folwark Osiny (czyli Borek) liczący 402 morgi weszły w skład donacji ros. gen. Sobolewa. W 1886 r. wieś Osiny posiadała 39 domów, 322 mieszkańców, którzy uprawiali 594 morgi ziemi. Istniejąca karczma miała tylko półtora morgi gruntu. W roku 1900 Osiny liczyły 66 domów mieszkalnych, we wsi mieszkało 554 osoby. Na wiejskich gruntach czynna była kopalnia rudy żelaza.
OSTRĘŻNIK, ruiny zamku na płaskim zalesionym wzgórzu, obok przysiółka o tej samej nazwie. Tę nazwę nowi również utworzony w roku 1960 na tym terenie rezerwat przyrody. Wapienne wzgórze porasta naturalny las bukowy i grabowy. Zamek powstał w drugiej połowie XIV w. (być może zbudowany przez Władysława Opolczyka). Składał się z zamku górnego, mieszczącego się na wysokiej, urwistej skale i dolnego. Oddzielała je głęboka fosa i mury obwodowe. Zamek zbudowano na planie wydłużonego wieloboku. Na zewnątrz murów – w części południowo-zachodniej znajdował się prostokątny dom mieszkalny. Zachowały się wały ziemne otaczające podzamcze. U stóp skały szczytowej znajduje się Jaskinia Ostrężnicka, do której wejście przedzielone jest słupem skalnym. Tą i pozostałe jaskinie ostrężnickiego wzgórza wykorzystywali na schronienie partyzanci podczas II wojny światowej.
BOHDAN SNOCH