Przebywali w Częstochowie
Malarz, przyrodnik, podrożnik. W setną rocznicę śmierci.
Ur. 24.10.1843 w Charkowie, syn Hipolita, płk. dragonów i Michaliny z Prószyńskich. Miał brata i siostrę. Ziemiańska rodzina Siemiradzkich wywodziła się z Jaroszyc w Nowogródzkiem. W domu pielęgnowano polskość przy nienaruszaniu lojalności wobec władz carskich. Po skończeniu gimnazjum studiował na uniwersytecie charkowskim nauki przyrodnicze ukończone w 1864. Na ASP w Petersburgu dostał się z kłopotami z powodu przekroczenia granicy wieku. W trakcie studiów uzyskał wiele znaczących nagród udokumentowanych srebrnymi i złotymi medalami w konkursach. W 1870 ukończył studia, których zwieńczeniem był wielkich rozmiarów obraz “Aleksander Macedoński i jego lekarz Filip”. W sierpniu 1871 przybył do Krakowa. Był w Monachium, ale do Akademii nie wstąpił. Tu spotykał się z Brandtem, Chełmońskim, Witkiewiczem, a w 1872 w Dreźnie z Kraszewskim. W 1873 poznał i poślubił kuzynkę Marię Prószyńską. Mieszkał w tym czasie na stałe w Rzymie. Jego willa była nieprzerwanie odwiedzana przez rodaków, w tym przez osobistości, jak: kard. A. Dunajewskiego, H. Sienkiewicza, I.J. Paderewskiego. W jego malarstwie dominowała tematyka antyczna. Wymieńmy nazwy kilku jego płócien: “Orgia rzymska”, “Chrystus i jawnogrzesznica”, “Pochodnie Nerona” (obraz ten przekazał dla przyszłego Muzeum Narodowego w Krakowie), “Za przykładem bogów”, “Dirce chrześcijańska” i wiele innych. Wiele jego płócien zakupił dwór carski. Prócz obrazów artysta malował plafony i kotary dla teatrów w Krakowie i Lwowie. Był malarzem uznanym dlatego jego dzieła były chętnie pokazywane na wystawach w Petersburgu, Wiedniu, Rzymie, Monachium, Berlinie, Paryżu, Londynie. Warszawie, Poznaniu i Lwowie. W 1901 stwierdzono u artysty nowotwór, który pozbawił go mowy. Przewidując bliską śmierć, w czerwcu 1902 pragnął by przewieziono go do Strzałkowa. 23.08.1902 zakończył życie. Pochowany najpierw na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W 1905 prochy przewieziono na Skałkę w Krakowie. Pozostawił żonę, synów Bolesława, Kazimierza i Leona oraz córkę Wandę.
O wizycie Henryka Siemiradzkiego w Częstochowie i jego pamiątkach w Strzałkowie k. Radomska. Pobyt malarza na Jasnej Górze jest utrwalony wpisem jego ręką do księgi pamiątkowej 30.09.1899, Sygn. 405, s.350 na 3 lata przed śmiercią. Ponieważ często w niektórych źródłach piszących o majątku Siemiradzkiego, Strzałków umiejscowiony jest k. Częstochowy (np. WEP-PWN). Nasz rekonesans wyjaśnił, że miejscowość ta leży ok. 10 km od Radomska i zapewne w najbliższym czasie zostanie wchłonięta przez to miasto. Na tę okoliczność przybliżmy Czytelnikom w kilku zdaniach stan dzisiejszy tego miejsca, w którym malarz przebywał nader rzadko. Dawny murowany parterowy dworek, który w międzyczasie zmieniał właścicieli, był w latach 1925 i 1960 przerabiany. Został poszerzony i podwyższony przez co zmienił całkowicie zewnętrzny wygląd architektoniczny. Po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany. W dworku po reformie rolnej powstała Szkoła Gosp. Wiejskiego. W latach 1950 – 1959 mieściła się administracja PGR i następne szkoły zmieniające nazwy, ale zawsze o profilu rolniczym. Obecnie istniejąca szkoła nosi nazwę Zespołu Szkół Agrobiznesu. Wokół zachował się zabytkowy park. W niewielkiej odległości od szkoły usytuowany jest piękny kościółek pw. Nawiedzenia NMP, wewnątrz którego, na jednej ze ścian przymocowana jest pamiątkowa tablica z jasnego marmuru wzbogacona herbem i dekoracyjnymi elementami (koluminkami) z następującym trzynastowierszowym tekstem w czarnej barwie: “Henryk Siemiradzki artysta malarz członek wielu akademii kawaler orderów ur. 24 października 1843, zm. 23 sierpnia 1902 r. w Strzałkowie w głębokim smutku pogrążeni żona i dzieci. Kamień ten na wieczną pamiątkę położyli prosząc o westchnienie do Boga za spokój duszy nieodżałowanego męża i ojca”. Godny podkreślenia jest fakt, że szkoła, kościół, park i całe otoczenie jest utrzymane z widoczną dbałością i troską.
Dziękujemy dyr. szkoły Panu Janowi Mielczarskiemu i ks. proboszczowi Maciejowi Klakowskiemu za przekazane informacje dot. H. Siemiradzkiego i jego pamiątek w Strzałkowie.
Inne źródła: Polski Słownik Biograficzny.
ROMAN WINIAREK