Historyk Bogdan Snoch i językoznawca Stanisław Podobiński wydali, nakładem Wydawnictwa WSP w Częstochowie, arcyciekawy i bardzo pożyteczny Encyklopedyczny słownik regionu częstochowskiego (Częstochowa 2000). W książce, liczącej 172 strony, zamieszczonych zostało kilkaset haseł osobowych, geograficznych i przedmiotowych. Zawierają one informacje biograficzne, fizjograficzne, etymologiczne, historyczne, statystyczne, ekonomiczne, kulturalne i krajoznawcze o regionie częstochowskim, który autorzy określają “jako dawny powiat częstochowski ze swoim najbliższym otoczeniem”. W Encyklopedycznym słowniku znalazły się m.in. życiorysy: działacza socjalistycznego Józefa Piotra Adamowicza (1880 – 1953), członka organizacji bojowej PPS i uczestnika zamachu na konfidenta w Wyczerpach oraz na żandarma rosyjskiego we Wrzosowej; pedagoga, działacza harcerskiego i dziennikarza Ignacego Kosielewskiego (1882 – 1964), autora hymnu harcerskiego Wszystko co nasze…, a także księcia Władysława Opolczyka (ok. 1330 – 1401), fundatora klasztoru Paulinów na Jasnej Górze i ofiarodawcy cudownego obrazu Matki Boskiej. Największą grupę stanowią hasła poświęcone opisom miast, wsi, osiedli, rzek, wzgórz i rezerwatów przyrody. Hasła dotyczące miejscowości dostarczają wiele podstawowych wiadomości o najważniejszych wydarzeniach historycznych, zabytkowych budowlach świeckich i sakralnych, o mieszkańcach i ich zawodach, o szkolnictwie, a nawet o wybitnych osobistościach, które przyjeżdżały przez owe miasteczka i wsie, bądź w nich jakiś czas przebywały. Oto wieś Danków nad Liswartą w gminie Krzepice, której osadnictwo sięga epoki neolitu (ok. 2500 r. p.n.e.), na karty zaś annałów historycznych trafiła już w 1217 r. W ciągu wieków wieś ta gościła tylu książąt i królów, że niejedno duże miasto może jej tego splendoru pozazdrościć. W 1234 r. przebywał w Dankowie książę Henryk Brodaty, w 1267 r. zjechali do niej na obrady książęta: Bolesław Wstydliwy, Bolesław Pobożny, Henryk Biały i Władysław I z Opola. W 1473 zatrzymał się tu Kazimierz Jagiellończyk, w 1609 r. Zygmunt III Waza, trzykrotnie odwiedzał Danków Jan Kazimierz (w latach 1657, 1665 i 1667), po raz pierwszy towarzyszyła mu królowa Maria Ludwika. Miejscowe kroniki odnotowały też wizytę Marysieńki Sobieskiej. Inna wieś, Kamienica Polska, to miejscowość słynąca w XIX wieku z tkactwa. Zajęcia tego nauczyli miejscową ludność rzemieślnicy przybyli z Austrii i Czech. W 1900 r., czynnych we wsi było 340 warsztatów tkackich. Przykładem zmiennych losów jest Mstów, który był nieg-dyś miastem i miał w XVI wieku większe znaczenie jako ośrodek handlowy i rzemieślniczy niż Częstochowa i Kłobuck. Rangę swoją utracił, będąc zniszczony i zrabowany w czasie potopu szwedzkiego. Mstów szczyci się posiadaniem starożytnego herbu, wyobrażającego rękę trzymającą dwa skrzyżowane klucze od bram miasta. Pod hasłem Wilcza Góra dowiadujemy się o stojącej na wzgórzu kapliczce, upamiętniającej bitwę stoczoną z Rosjanami w czasie powstania styczniowego przez oddział kpt. Zygmunta Chmieleńskiego, w którym walczył błogosławiony brat Albert Chmielowski. W wielu miejscach napotykamy rozmaite dane statystyczne, m.in. o byłym województwie częstochowskim, którego obszar wynosił 6189 km2, a w 13 miastach i 36 gminach zamieszkiwało 727 tys. ludności, co dawało gęstość zaludnienia 118 osób na 1 km2. Dla porównania odszukaliśmy hasło Powiat częstochowski, mający obecnie 1519 km2 powierzchni (w 1919 r. – 1855 km2) i 134,2 tys. ludności.
Słownik encyklopedyczny wzbogacają liczne ilustracje, rysunki herbów i mapki. Autorzy zaopatrzyli też swe dzieło w bibliografię w wyborze, pragnąc ułatwić chętnym pogłębienie interesujących ich wiadomości. Książka ma charakter popularnonaukowy i napisana została z myślą o szerokim gronie czytelników, pragnących poznać bliżej bogate tradycje i współczesność regionu częstochowskiego.
BARTŁOMIEJ SZYNDLER