Przebywali w Częstochowie
Ur. 4.09.1857 w Warszawie. Wyróżniał się w szkole zdolnościami, toteż na studia wysłano go do Petersburga. Akademię Sztuk Pięknych ukończył w 1881. Został wyróżniony Wielkim Złotym Medalem. Dalszą nagrodą było stypendium przeznaczone na podróż po Europie i poznanie architektury. Do Warszawy powrócił na stałe w 1889. W 1901 został zaproszony do udziału w pracach komisji artystycznej, której celem była renowacja Jasnej Góry. W swym pracowitym życiu w latach 1891 – 1917 zaprojektował i zrealizował niewyobrażalną ilość obiektów zamykającą się liczbą kilkuset. Są wśród tych obiektów: kościoły, szpitale, szkoły, fabryki, domy mieszkalne, gmachy użyteczności publicznej, schroniska. Na ogół w swych projektach chętnie nawiązywał do polskiego renesansu i baroku. Jego trwałe ślady, chociaż nie wszystkie (z około 40 obiektów zaprojektowanych przez Szyllera w Warszawie połowa uległa zniszczeniu) możemy jeszcze dziś podziwiać z zachwytem, do wyróżniających należą: w Warszawie Biblioteka Uniwersytecka, gmach główny Politechniki (wspólnie z A. Jabłońskim), gmach “Zachęty”, oprawa architektoniczna wiaduktu i mostu Poniatowskiego, odnowiona katedra w Płocku i kościół w Czerwińsku. Był współorganizatorem Muzeum Rzemiosł w Warszawie. Za projekt pomnika Włoch Zjednoczonych uzyskał tytuł akademika. Około 20 obiektów projektowanych przez Szyllera znajduje się na Wołyniu, Podolu i Bukowinie, m.in. we Lwowie, Żytomierzu, Berdyczowie i Czerniowcach. Pośród publikacji wyróżnia się praca pt. “Czy mamy polską architekturę”. Za ogrom pracy twórczej stał się najsławniejszym polskim architektem XIX/XX wieku. Zmarł 22.06.1933 w Kutnie pozostawiając liczną rodzinę.
Ślady pobytu architekta Stefana Szyllera w Częstochowie. Pierwszy kontakt warszawskiego architekta z Jasną Górą miał miejsce w 1891 i trwał nieprzerwanie 26 lat, tj. do 1917. Okres ten został wypełniony twórczą pracą utalentowanego Szyllera, realizującego ambitne plany restauracji jasnogórskich zabudowań i tworzenie nowych. Mieszkając w Warszawie przyjeżdżał do Częstochowy w sytuacjach wymagających jego osobistej bytności. Sprawy bieżące nadzorował z jego upoważnienia długoletni współpracownik, Paweł Kotowski. Wymieńmy dokonania Szyllera rozpoczęte po przygotowaniach w 1895: przebudowanie wschodniej elewacji z umiejscowieniem na niej ołtarza zwanego zwyczajowo “na szczycie”. Zbudowanie 14 kamiennych cokołów (każdy inaczej ukształtowany) pod stacje Drogi Krzyżowej dłuta Piusa Welońskiego, odnowienie bram i murów fortecznych. Odbudowa spalonej 15.08.1900 wieży jasnogórskiej (przy współudziale Dziekańskiego) wyższej od poprzedniej o 17 m, poświęconej podczas uroczystości przekazania 15.08.1906. Zbudowanie wzdłuż ul. Klasztornej ciągu parterowych pomieszczeń przeznaczonych na kramy handlowe, w których sprzedawano dewocjonalia. Ukształtowanie przylegającego do klasztoru parku otoczonego murem. Utwardzenie placu przed główną bramą wejściową i utworzenie pośrodku kamiennej kompozycji wyobrażającej herb pauliński. Umiejscowienie w ołtarzu głównym pancernej kasety (rzemieślnika warszawskiego), która chroniła obraz przed ogniem i kradzieżą. Konstrukcja dla oglądających była niewidoczna. W 1910 rozpoczęto prace restauracyjne wewnątrz kościoła i głównej kaplicy. Wspomnijmy, że na Ziemi Częstochowskiej istnieją obiekty architektoniczne projektowane przez Szyllera. Są to trzy kościoły: w Zajączkach k. Krzepic, w Żarkach i Borze Zapilskim k. Kłobucka oraz przebudowane wieże kościelne w Mstowie. Mało znany jest plan budowy kompleksu obiektów, które miały być przeznaczone dla potrzeb pielgrzymów przybywających do Częstochowy, składający się z noclegowni na 500 miejsc, pralni, łaźni do obsłużenia dziennie około 6 tysięcy osób i lokalu nazwanego w projekcie herbaciarnią. Projekt opracował Szyller w 1914. Obiekty miały powstać z woli i fundacji znanego budowniczego mostów inż. Stanisława Kierbedzia. Niezbędne zabezpieczenie na ten cel w wysokości 250 tys. rubli przekazała żona Eugenia Kierbedziowa. Plany zostały zniweczone wybuchem I wojny światowej. Podobno na placu przeznaczonym pod budowę wspomnianych wyżej obiektów stoi dziś teatr Adama Mickiewicza.
Źródło: Studio Claramontana t. VIII. Foto “Wędrowiec” 1898
ROMAN WINIAREK